Profilaktyka nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży

• Authors: Agata Kiciak , Małgorzata Słoma-Krześlak , Elżbieta Szczepańska , Agnieszka Białek-Dratwa Białek-Dratwa , Agnieszka Bielaszka , Wiktoria Staśkiewicz-Bartecka , Sylwia Jaruga-Sękowska , Justyna Nowak , Oskar Kowalski

Title variants

EN

Prevention of overweight and obesity in children and adolescents

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Profilaktyka nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży koncentruje się na edukacji i promowaniu zdrowego stylu życia. Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje na wzrost poziomu zachorowalności na chorobę otyłościową, który od 1975 r. wzrósł niemal 3-krotnie, a choroba dotyka obecnie wszystkie grupy społeczno-gospodarcze niezależnie od wieku czy pochodzenia etnicznego. Szczególnie alarmujący jest wzrost otyłości wśród dzieci i młodzieży. Prognozy wskazują, że do 2025 r. choroba ta może dotyczyć nawet 268 milionów młodych osób w wieku 5–17 lat. Przyczyny tego problemu są złożone, obejmując czynniki genetyczne, środowiskowe, psychologiczne, a także nieprawidłowe zachowania żywieniowe i zbyt niski poziom aktywności fizycznej. Brak precyzyjnych danych epidemiologicznych i systematycznej kontroli nad problemem otyłości wśród dzieci i młodzieży stanowi w Polsce poważne wyzwanie. Istotne jest podjęcie skutecznych działań profilaktycznych, obejmujących edukację żywieniową i promowanie aktywności fizycznej, w celu zmiany nawyków i zapobiegania otyłości. Projekty takie jak „Kolorowo znaczy zdrowo”, „6–10–14 dla Zdrowia” czy „Zdrowa Ja” wskazują na potrzebę wieloaspektowego podejścia do problemu, angażującego instytucje rządowe, szkoły, rodziny i organizacje pozarządowe. Skuteczna walka z otyłością wymaga długofalowych strategii, kompleksowych działań edukacyjnych i zdrowotnych, które będą promować zdrowe wybory i zmieniać spo-łeczne postawy wobec żywienia i aktywności fizycznej. Wdrażanie tych strategii jest kluczowe dla poprawy jakości życia i zdrowia dzieci oraz młodzieży, a także dla redukcji długoterminowych konsekwencji zdrowotnych i społecznych związanych z otyłością.

EN

The prevention of overweight and obesity in children and adolescents focuses on education and the promotion of healthy lifestyles. The World Health Organization indicates that the level of obesity-related diseases has increased almost threefold since 1975, now affecting all socioeconomic groups regardless of age or ethnicity. Particularly alarming is the increase in obesity among children and adolescents. Projections indicate that by 2025 the disease could affect up to 268 million people aged 5–17. The causes of the problem are complex, involving genetic and environmental factors, psychological factors, as well as inappropriate eating behaviors and insufficient levels of physical activity. In Poland, the lack of precise epidemiological data and systematic control of the problem of obesity among children and adolescents is a major challenge. It is important to take effective preventive measures, including nutrition education and the promotion of physical activity to change habits and prevent obesity. Projects such as “Colorfully means healthy”, “6–10–14 for Health”, and “Healthy Me” indicate the need for a multifaceted approach to the problem, involving government institutions, schools, families and non-governmental organizations. A successful fight against obesity requires long-term strategies, comprehensive educational and health activities that will promote healthy choices and change social attitudes toward nutrition and physical activity. Implementing these strategies is key to improving the quality of life and health of children and adolescents, as well as to reducing the long-term health and social consequences associated with obesity.

Keywords

EN

adolescents; children; dzieci; health; młodzież; nadwaga; obesity; otyłość; overweight; zdrowie

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
• Journal: Annales Academiae Medicae Silesiensis
• Year: 2024
• Issue: 78
• Pages: 184–194

Contributors

author

Agata Kiciak

• Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Food Technology and Quality Evaluation, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Małgorzata Słoma-Krześlak

• Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Human Nutrition, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Elżbieta Szczepańska

• Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Human Nutrition, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Agnieszka Białek-Dratwa Białek-Dratwa

• Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Human Nutrition, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Agnieszka Bielaszka

• Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Food Technology and Quality Evaluation, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Wiktoria Staśkiewicz-Bartecka

• Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Food Technology and Quality Evaluation, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Sylwia Jaruga-Sękowska

• Zakład Promocji Zdrowia, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Health Promotion, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Justyna Nowak

• Katedra Profilaktyki Chorób Metabolicznych, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Metabolic Disease Prevention, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Oskar Kowalski

• Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Department of Human Nutrition, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

References

• 1. Health promotion and disease prevention through population-based interventions, including action to address social determinants and health inequity. World Health Organization [online] https://www.emro.who.int/about-who/public-health-functions/health-promotion-disease-prevention.html [accessed on 20 March 2024].
• 2. Profilaktyka. Gov.pl / Ministerstwo Edukacji Narodowej, 28.12.2013 [online] https://www.gov.pl/web/edukacja/profilaktyka [accessed on 20 March 2024].
• 3. Bąk‑Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., Chomiuk T., Gałąz-ka‑Sobotka M., Holecki M. et al. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowa-nia u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Lecze-nia Otyłości. Med. Prakt. 2022; nr specj. maj: 1–87.
• 4. Grzybowski J., Walczak P., Hordejuk M., Marczak A., Hyjek M., Szym-kiewicz K. et al. Obesity as a multidimensional problem in the health care system – literature review. Quality in Sport 2023; 11(1): 89–97, doi: 10.12775/QS.2023.11.01.007.
• 5. Gierlak M., Jarzyna S., Brzeziński M. Dostęp do profilaktyki i leczenia otyłości dzieci i młodzieży – narastający problem, nieskuteczne działania. Kontrola Państwowa 2022; 67(3): 90–105, doi: 10.53122/ISSN.0452-5027/2022.1.25.
• 6. Baran J., Chlebek W., Leszczak J., Baran R., Pop T. Środowisko rodzin-ne a nadwaga i otyłość u dzieci. In: J. Baran, T. Pop [ed.]. Rehabilitacja 2022. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów 2023, p. 116–134, doi: 10.15584/978-83-8277-138-1.10.
• 7. WHO European Regional Obesity Report 2022. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2022. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO [accessed on 20 March 2024].
• 8. Otyłość dzieci i młodzieży poważnym problemem globalnym. Gov.pl / Główny Inspektorat Sanitarny, 2024 [online] https://www.gov.pl/web/gis/oty-losc-dzieci-i-mlodziezy-powaznym-problemem-globalnym [accessed on 20 March 2024].
• 9. Słoma M., Szeja N., Adamek B., Krenzel I. Budowanie właściwych wzorców żywieniowych u otyłego dziecka: studium przypadku. Ekonomia – Wroclaw Economic Review 2017; 23(4): 195–206, doi: 10.19195/2084-4093.23 .4.15
• 10. Żuraw D., Oleksa P., Sobczyk M., Jasiński K. Simple obesity in chil-dren. Prospects in Pharmaceutical Sciences 2023; 21(2): 62–67, doi: 10.56782/pps.145.
• 11. Kułaga Z., Różdżyńska A., Palczewska I., Grajda A., Gurzkowska B., Napieralska E. et al. Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce – wyniki badania OLAF. Standardy Medyczne/Pediatria 2010; 7: 690–700.
• 12. Polakowski G., Gieraga I., Wielemborek-Musiał K., Lipert A. Masa ciała a wybrane zachowania żywieniowe dzieci w wieku szkolnym. In: M. Kwaśniewska, K. Pasternak-Mnich [ed.]. Wybrane aspekty diagnostyki, profilaktyki i leczenia chorób cywilizacyjnych. Część II. Wyd. Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Łódź 2021, p. 6–16.
• 13. Łukasiewicz-Śmietańska D. Geny a skłonność do chorób dietozależnych. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, 2.10.2023 [online] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/inne/geny-a-sklonnosc-do-chorob-dieto-zaleznych/ [accessed on 20 March 2024].
• 14. Mika Stępkowska P., Kierkuś J. Zalecenia żywienia dzieci – profilaktyka otyłości, 2020 [online] https://podyplomie.pl/system/pro-ducts/sample_pdfs/000/006/926/original/postepy_w_gastroenterologii_dzieciecej.pdf [accessed on 20 March 2024].
• 15. Public consultation on the draft WHO Guidelines on physical activity and sedentary behaviour for children and adolescents, adults and older adults 2020. World Health Organization, 31 March 2020 [online] https://www.who.int/news-room/articles-detail/public-consultation-on-the-draft-who-guidelines-on-physical-activity-and-sedentary-behaviour-for-children-and-adolescents-adults-and-older-adults-2020 [accessed on 20 March 2024].
• 16. Pietrzak A. Otyłość dziecięca w perspektywie psychospołecznej: rola edukacji żywieniowej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce 2020; 15(4): 23–37, doi: 10.35765/eetp.2020.1558.02.
• 17. Szczygieł D., Kadzikowska-Wrzosek R. Emocje a zachowania żywieniowe – przegląd badań. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 2014; 86: 69–79.
• 18. Reklama a wybory żywieniowe dzieci. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online] https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/reklama-a-wybory-zywieniowe-dzieci/ [accessed on 20 March 2024].
• 19. Maćkowiak-Lewandowicz K., Zachwieja J., Ostalska-Nowicka D. Ocena nadciśnienia tętniczego w glomerulopatii związanej z otyłością u dzieci i młodzieży. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2021; 7(1): 28–35.
• 20. Soni A., Siddiqui N.I., Wadhwani R. Relative influence of body mass index and socioeconomic class on blood pressure levels and health. Eur. J. Clin. Exp. Med. 2019, 17(2): 131–135, doi: 10.15584/ejcem.2019.2.4.
• 21. Sorof J.M., Lai D., Turner J., Poffenbarger T., Portman R.J. Overweight, ethnicity, and the prevalence of hypertension in school-aged children. Pediatrics 2004; 113(3 Pt 1): 475–482, doi: 10.1542/peds.113.3.475.
• 22. Olszanecka A., Chrostowska M., Litwin M., Obrycki Ł., Ostalska-Nowicka D., Niklas A. et al. Nadciśnienie tętnicze u młodych dorosłych: stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2022; 8(3): 109–138.
• 23. Obrycki Ł. Rozpoznawanie nadciśnienia tętniczego dzieci i młodzieży. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2022; 8(1): 17–25.
• 24. Krawiec P., Pac-Kożuchowska E. Diagnostyka i leczenie zaburzeń lipidowych u dzieci. Endokrynol. Ped. 2012; 11(4): 81–88, doi: 10.18544/EP-01.11.04.1432.
• 25. Oleksy P.T., Pytlarz A. Cukrzyca typu 2 u dzieci i młodzieży – nowe wyzwanie w praktyce klinicznej. Lek w Polsce 2023; 33(391): 38–44.
• 26. Antosz A., Małecka-Tendera E. Cukrzyca w populacji otyłych dzieci i młodzieży — problem diagnostyczno-terapeutyczny. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat. 2012; 8(2): 65–72.
• 27. Chylińska-Frątczak A., Michalak A., Baranowska-Jaźwiecka A., Mia-nowska B., Szadkowska A. Incidence of hyperglycaemic disorders in chil-dren and adolescents with obesity. Pediatr. Endocrinol. Diabetes Metab. 2022; 28(4): 274–280, doi: 10.5114/pedm.2022.121369.
• 28. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top. Diabetes 2023; 3(1): 1–140.
• 29. European Commission. EU Action Plan on Childhood Obesity 2014–2020. Directorate-General for Health and Food Safety. Bruksela, Belgia, 2014, p. 8–21.
• 30. Contento I.R. Edukacja żywieniowa. Wyd. Naukowe PWN. Warszawa 2018.
• 31. Szczepańska E., Bielaszka A., Kiciak A., Wanat-Kańtoch G., Staśkie-wicz W., Białek-Dratwa A. et al. The project “Colourful means healthy” as an educational measure for the prevention of diet-related diseases: investigat-ing the impact of nutrition education for school-aged children on their nutritional knowledge. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022; 19(20): 13307, doi: 10.3390/ijerph192013307.
• 32. Gac A., Jędrzejczyk T., Metelska P. Realizacja programu zdrowotnego „6–10–14 dla Zdrowia” z elementami zarządzania obsługą klienta. Handel Wewnętrzny 2018; 2(6): 109–118.
• 33. Program 6-10-14 dla Zdrowia. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne [online] https://dlazdrowia.uck.pl/program_61014_dla_zdrowia/ [accessed on 20 March 2024].
• 34. Król Z.J. Odpowiedź na interpelację nr 25171 – w sprawie zwiększają-cych się problemów społeczeństwa związanych z nadwagą i otyłością. Sejm RP, Warszawa 07.01.2019 [online] https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/Inter-pelacjaTresc.xsp?key=B89JRZ [accessed on 20 March 2024].
• 35. O projekcie (Projekt Zdrowa Ja). Instytut Matki i Dziecka [online] https://imid.med.pl/pl/top-menu/projekty-npz/projekt-zdrowa-ja/o-projekcie [accessed on 20 March 2024].
• 36. O programie (Junior-Edu-Żywienie). Junior Edu-Żywienie [online] https://jez.edu.pl/o-programie/ [accessed on 20 March 2024].
• 37. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach / Schody Zdrowia edukacja i nauka wyznacznikiem zdrowego i otwartego społeczeństwa [online] https://schodyzdrowia.sum.edu.pl/o-projekcie [accessed on 20 March 2024].
• 38. Mazur A., Zachurzok A., Baran J., Dereń K., Łuszczki E., Weres A. et al. Otyłość dziecięca – stanowisko Polskiego Towarzystwa Pediatryczne-go, Polskiego Towarzystwa Otyłości Dziecięcej, Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Med. Prakt. Pediatria wyd. specj. 1/2023: 1–43.
• 39. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online] https://ncez.pzh.gov.pl [accessed on 20 March 2024].

• Document Type: article