Genetyczne podłoże współwystępowania ADHD i dysleksji rozwojowej

• Authors: Anna Wysocka , Małgorzata Lipowska

Title variants

EN

Genetic background of comorbidity between ADHD and developmental dyslexia

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i dysleksja rozwojowa (RD) należą do najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych dzieci w wieku szkolnym. Dane dotyczące częstości występowania obu tych zaburzeń wskazują, że ponad 10% uczniów dotkniętych jest przynajmniej jednym z nich, 25-40% osób z ADHD ma również symptomy dysleksji, a 15-40% osób z dysleksją rozwojową przejawia zachowania diagnostyczne charakterystyczne dla nadpobudliwości psychoruchowej. Istnieje wiele konkurencyjnych hipotez tłumaczących współwystępowanie zaburzeń. Najpopularniejsze koncepcje współwystępowania tych zaburzeń to: koncepcja objawów fenotypowych, nielosowego doboru, poznawczego podtypu ADHD oraz zbliżonej etiologii. Jako że w obu zaburzeniach niezwykle istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, stosunkowo często obserwowane ich współwystępowanie można tłumaczyć po części także wspólnym podłożem genetycznym. Przesłankami poszukiwania wspólnych wpływów genetycznych są też liczne badania wskazujące na występowanie podobnych deficytów neuropoznawczych w obu zaburzeniach. Wyniki badań bliźniąt potwierdzają tę koncepcję, niemniej stopień, w jakim wpływy genetyczne warunkujące oba deficyty rozwojowe się pokrywają, pozostaje sprawą dyskusyjną. Ustalenie konkretnych wariantów genetycznego ryzyka jest o tyle trudne, że dla obu zaburzeń zasadniczo przyjmuje się model dziedziczenia poligenowego. Jak dotąd dwa regiony chromosomalne: 6p i 15q dostarczają najwięcej obiecujących danych w badaniach genetycznych podstaw współwystępowania dysleksji i ADHD.

EN

Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) and developmental dyslexia (RD) are the most commonly diagnosed developmental disorders affecting school-aged children. The data on the incidence of the aforementioned disturbances indicate that over 10% of students suffer from at least one of the two, while 25-40% of ADHD patients have also dyslexic symptoms, and 15-40% of patients with developmental dyslexia manifest behaviours characteristic of attention-deficit/ hyperactivity disorder. Several competing explanations have been proposed to account for the comorbidity between the two disorders. The most popular are: cross-assortment hypothesis, phenotype hypothesis, cognitive subtype hypothesis, and the common aetiology hypothesis. Since both disorders are known to have strong genetic components, their frequent concomitance may be, in part, explained by the common genetic basis. The premises for searching some common genetic influences are also numerous studies indicating the presence of similar neurocognitive deficits in both disorders. This concept is confirmed by results of examinations of twins, however the degree in which the genetic impacts conditioning both developmental deficits overlap is still disputable. It is not easy to determine the specific genetic risk variants, because the polygenic inheritance model is assumed for both disorders. To date, two chromosomal regions: 6p and 15q provide the most promising data in studies on genetic basis of the comorbidity of dyslexia and ADHD.

Keywords

EN

ADHD; candidate genes; comorbidity; dysleksja; dyslexia; genetic background; geny kandydujące; podłoże genetyczne; współwystępowanie

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Year: 2010
• Volume: 10
• Issue: 3
• Pages: 189-194

Contributors

author

Anna Wysocka

• Katedra Genetyki, Uniwersytet Gdański

author

Małgorzata Lipowska

• Instytut Psychologii, Uniwersytet Gdański

References

• 1. Willcutt E.G., Pennington B.F., DeFries J.C.: Etiology of inattention and hyperactivity/impulsivity in a community sample of twins with learning difficulties. J. Abnorm. Child Psychol. 2000; 28: 149-159.
• 2. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed., text rev. Washington, DC 2000.
• 3. World Health Organization: The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: clinical descriptions and diagnostic guidelines. Geneva 1992.
• 4. Dykman R.A., Ackerman P.T.: Attention deficit disorder and specific reading disability: Separate but often overlapping disorders. J. Learn. Disabil. 1991; 24: 96-103.
• 5. Willcutt E.G., Pennington B.F., DeFries J.C.: Twin study of the etiology of comorbidity between reading disability and attention-deficit/hyperactivity disorder. Am. J. Med. Genet. 2000; 96: 293-301.
• 6. Pennington B.F., Groisser D., Welsh M.C.: Contrasting cognitive deficits in attention deficit hyperactivity disorder versus reading disability. Dev. Psychol. 1993; 29: 511-523.
• 7. Faraone S.V, Biederman J., Lehman B.K. i wsp.: Evidence for the independent familial transmission of attention deficit hyperactivity disorder and learning disabilities: results from a family genetic study. Am. J. Psychiatry 1993; 150: 891-895.
• 8. Rucklidge J.J., Tannock R.: Neuropsychological profiles of adolescents with ADHD: effects of reading difficulties and gender. J. Child Psychol. 2002; 43: 988-1003.
• 9. Willcutt E.G., Pennington B.F., Olson R.K., DeFries J.C.: Understanding comorbidity: a twin study of reading disability and attention-deficit/hyperactivity disorder. Am. J. Med. Genet. B. Neuropsychiatr. Genet. 2007; 144B: 709-714.
• 10. Jodzio K.: Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008.
• 11. Pąchalska M.: Rehabilitacja neuropsychologiczna. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008.
• 12. Borkowska A.R.: Procesy uwagi i hamowania reakcji u dzieci z ADHD z perspektywy rozwojowej neuropsychologii klinicznej. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008.
• 13. Altemeier L.E., Abbott R.D., Berninger VW: Executive functions for reading and writing in typical literacy development and dyslexia. J. Clin. Exp. Neuropsychol. 2008; 30: 588-606.
• 14. Willcutt E.G., Pennington B.F., Olson R.K. i wsp.: Neuropsychological analyses of comorbidity between reading disability and attention deficit hyperactivity disorder: in search of the common deficit. Dev. Neuropsychol. 2005; 27: 35-78.
• 15. Kibby M.Y., Cohen M.J.: Memory functioning in children with reading disabilities and/or attention deficit/hyperactivity disorder: a clinical investigation of their working memory and long-term memory functioning. Child Neuropsychol. 2008; 14: 525-546.
• 16. Bental B., Tirosh E.: The relationship between attention, executive functions and reading domain abilities in attention deficit hyperactivity disorder and reading disorder: a comparative study. J. Child Psychol. Psychiatry 2007; 48: 455-463.
• 17. Bogdanowicz M. Integracja percepcyjno-motoryczna: diagnoza i terapia. W: Grabowska A., Rymarczyk K (red.): Dysleksja: od badań mózgu do praktyki. Instytut Biologii Doświadczalnej PAN, Warszawa 2004: 271-290.
• 18. Bogdanowicz M.: Ryzyko dysleksji - problem i diagnozowanie. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2002.
• 19. Barkley R.A.: Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder - A Handbook for Diagnosis and Treatment. The Guilford Press, New York 2006.
• 20. Kooistra L., Crawford S., Dewey D. i wsp.: Motor correlates of ADHD: contribution of reading disability and oppositional defiant disorder. J. Learn. Disabil. 2005; 38: 195-206.
• 21. Tallal P., Miller S.L., Bedi G. i wsp.: Language comprehension in language-learning impaired children improve with acoustically modified speech. Science 1996; 271: 81-84.
• 22. McGee R., Brodeur D., Symons D. i wsp.: Time perception: does it distinguish ADHD and RD children in a clinical sample? J. Abnorm. Child Psychol. 2004; 32: 481-490.
• 23. Quartier V, Zimmermann G., Nashat S.: Sense of time in children with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): a comparative study. Swiss Journal of Psychology 2010; 69: 7-14.
• 24. Toplak M.E., Rucklidge J.J., Hetherington R. i wsp.: Time perception deficits in attention-deficit/hyperactivity disorder and comorbid reading difficulties in child and adolescent samples. J. Child Psychol. Psychiatry 2003; 44: 888-903.
• 25. Tiffin-Richards M.C., Hasselhorn M., Richards M.L. i wsp.: Time reproduction in finger tapping tasks by children with attention-deficit hyperactivity disorder and/or dyslexia. Dyslexia 2004; 10: 299-315.
• 26. Pennington B.F., Olson R.K.: Genetics of dyslexia. W: Snow-ling M., Hulme C. (red.): The Science of Reading: A Handbook. Blackwell Publishing, Oxford 2005: 453-472.
• 27. Schumacher J., Hoffmann P, Schmal C. i wsp.: Genetics of dyslexia: the evolving landscape. J. Med. Genet. 2007; 44: 289-297.
• 28. Comings D.E., Gade-Andavolu R., Gonzales N. i wsp.: Multivariate analysis of associations of 42 genes in ADHD, ODD and conduct disorder. Clin. Genet. 2000; 58: 31-40.
• 29. Bakker S.C., van der Meulen E.M., Buitelaar J.K. i wsp.: A whole-genome scan in 164 Dutch sib pairs with attention-deficit/hyperactivity disorder: suggestive evidence for linkage on chromosomes 7p and 15q. Am. J. Hum. Genet. 2003; 72: 1251-1260.
• 30. Ogdie M.N., Macphie I.L., Minassian S.L. i wsp.: A genome-wide scan for attention-deficit/hyperactivity disorder in an extended sample: suggestive linkage on 17p11. Am. J. Hum. Genet. 2003; 7: 1268-1279.
• 31. Faraone S.V, Perlis R.H., Doyle A.E. i wsp.: Molecular genetics of attention-deficit/hyperactivity disorder. Biol. Psychiatry 2005; 57: 1313-1323.
• 32. Gizer TR., Ficks C., Waldman I.D.: Candidate gene studies of ADHD: a meta-analytic review. Hum. Genet. 2009; 126: 51-90.
• 33. Faraone S.V, Biederman J., Weiffenbach B. i wsp.: Dopamine D4 gene 7-repeat allele and attention deficit hyperactivity disorder. Am. J. Psychiatry 1999; 156: 768-770.
• 34. Mill J., Curran S., Kent L. i wsp.: Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and the dopamine D4 receptor gene: evidence of association but no linkage in a UK sample. Mol. Psychiatry 2001; 6: 440-444.
• 35. Lichter J.B., Barr C.L., Kennedy J.L. i wsp.: A hypervariable segment in the human dopamine receptor D4 (DRD4) gene. Hum. Mol. Genet. 1993; 2: 767-773.
• 36. Gilger J.W., Pennington B.F., DeFries J.C.: A twin study of the etiology of comorbidity: attention-deficit hyperactivity disorder and dyslexia. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry 1992; 31: 343-348.
• 37. Light J.G., Pennington B.F., Gilger J.W, DeFries J.C.: Reading disability and hyperactivity disorder: evidence for a common genetic etiology. Dev. Neuropsychol. 1995; 11: 323-335.
• 38. Gayan J., Willcutt E.G., Fisher S.E. i wsp.: Bivariate linkage scan for reading disability and attention-deficit/hyperactivity disorder localizes pleiotropic loci. J. Child Psychol. Psychiatry 2005; 46: 1045-1056.
• 39. Stevenson J., Pennington B.F., Gilger J.W i wsp.: Hyperactivity and spelling disability: testing for shared genetic aetiology. J. Child Psychol. Psychiatry 1993; 34: 1137-1152.
• 40. Willcutt E.G., Pennington B.F., DeFries J.C.: Etiology of inattention and hyperactivity/impulsivity in a community sample of twins with learning difficulties. Am. J. Hum. Genet. 2003; 96: 293-301.
• 41. Odell J.D., Warren R.P, Warren WL. i wsp.: Association of genes within the major histocompatibility complex with attention deficit hyperactivity disorder. Neuropsychobiology 1997; 35: 181-186.
• 42. Grigorenko E.L., Wood F.B., Meyer M.S., Pauls D.L.: Chromosome 6p influences on different dyslexia-related cognitive processes: further confirmation. Am. J. Hum. Genet. 2000; 66: 715-723.
• 43. Fisher S.E., DeFries J.C.: Developmental dyslexia: genetic dissection of a complex cognitive trait. Nat. Rev. Neurosci. 2002; 3: 767-780.
• 44. Kaplan D.E., Gayan J., Ahn J. i wsp.: Evidence for linkage and association with reading disability on 6p21.3-22. Am. J. Hum. Genet. 2002; 70: 1287-1298.
• 45. Turic D., Robinson L., Duke M. i wsp.: Linkage disequilibrium mapping provides further evidence of a gene for reading disability on chromosome 6p21.3-22. Mol. Psychiatry 2003; 8: 176-185.
• 46. Deffenbacher K.E., Kenyon J.B., Hoover D.M. i wsp.: Refinement of the 6p21.3 quantitative trait locus influencing dyslexia: linkage and association analyses. Hum. Gen. 2004; 115: 128-138.
• 47. Petryshen TL., Kaplan B.J., Liu M.F. i wsp.: Evidence for a susceptibility locus on chromosome 6q influencing phonological coding dyslexia. Am. J. Med. Genet. 2001; 105: 507-517.
• 48. Falconer D., MacKay T: Introduction to Quantitative Genetics. Wyd. 4. Longmans Green, Harlow, Essex, London 1996.
• 49. Schulte-Korne G., Grimm T., Nothen M.M. i wsp.: Evidence for lineage of spelling disability to chromosome 15. Am. J. Hum. Genet. 1998; 63: 279-282.
• 50. Grigorenko E.L., Wood F.B., Meyer M.S. i wsp.: Susceptibility loci for distinct components of developmental dyslexia on chromosomes 6 and 15. Am. J. Hum. Genet. 1997; 60: 27-39.
• 51. Morris D.W, Robinson L., Turic D. i wsp.: Family-based association mapping provides evidence for a gene for reading disability on chromosome 15q. Hum. Mol. Genet. 2000; 9: 843-848.
• 52. Loo S.K., Fisher S.E., Francks C. i wsp.: Genome-wide scan of reading ability in affected sibling pairs with attention-def-icit/hyperactivity disorder: unique and shared genetic effects. Mol. Psychiatry 2004; 9: 485-493.
• 53. Bogdanowicz M.: Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu - dysleksja rozwojowa. W: Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.): Logopedia - pytania i odpowiedzi. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2003: 491-535.
• 54. Wolańczyk T., Pisula A.: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. W: Wolańczyk T., Komender J. (red.): Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. PZWL, Warszawa 2005: 215-237.

• Document Type: article