Dietary patterns and cardiovascular risk in adolescent males: An epidemiological study among high school students in Silesia, Poland

• Authors: Martyna Szymańska , Karolina Krupa-Kotara , Karolina Sobczyk , Beata Nowak , Mateusz Grajek

Title variants

PL

Wzorce żywieniowe a ryzyko sercowo-naczyniowe u nastoletnich chłopców: badanie epidemiologiczne wśród uczniów szkół średnich w województwie śląskim

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

INTRODUCTION: Cardiovascular diseases (CVDs) are a major cause of mortality globally, including in Poland. Their risk factors include both non-modifiable (e.g., age or genetics) and modifiable elements (e.g., diet and physical activity). Among the latter, diet plays a pivotal role in prevention. Poor dietary habits – such as high intake of saturated fats and low consumption of fruits and vegetables – significantly increase CVDs risk. The aim of this study was to assess the risk of developing CVDs among adolescents based on their dietary habits. MATERIAL AND METHODS: The research, conducted in May 2024, involved 583 male students from School No. 10 in Zabrze, Poland. An anonymous questionnaire gathered information on eating habits, meal composition, food preparation, and seasoning practices. Statistical analysis was carried out using Microsoft Excel, including chi-square tests and correlation analysis. RESULTS: The results showed that 78.8% of participants had a normal body mass index (BMI), 14.1% were overweight, and 2% were obese. About 50% rated their nutritional knowledge as good. A moderate positive correlation was found between nutritional knowledge and physical activity (r = 0.34; p < 0.05). While daily vegetable consumption was 54%, fruit consumption was slightly lower, at 48%. A high intake of saturated fats and insufficient consumption of fruits and vegetables were significantly linked to increased CVDs risk (χ² = 34.36; p < 0.0001). CONCLUSIONS: Despite normal BMI values among participants, the findings highlight the need to strengthen nutrition education. The unbalanced dietary pattern and excessive intake of saturated fats justify implementing preventive measures aimed at reducing cardiovascular risk and promoting healthier habits in adolescents.

PL

WSTĘP: Choroby układu krążenia (cardiovascular diseases – CVDs) są główną przyczyną zgonów na świecie, również w Polsce. Czynniki ryzyka obejmują zarówno czynniki niemodyfikowalne (np. wiek, genetyka), jak i modyfikowalne (np. dieta, aktywność fizyczna). Spośród tych ostatnich dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce. Niezdrowe nawyki żywieniowe – takie jak wysokie spożycie tłuszczów nasyconych i niskie spożycie owoców i warzyw – znacznie zwiększają ryzyko CVDs. Celem badania była ocena ryzyka rozwoju CVDs u młodzieży na podstawie ich zachowań żywieniowych. MATERIAŁ I METODY: Badanie przeprowadzono w maju 2024 r. w grupie 583 uczniów płci męskiej z Zespołu Szkół nr 10 w Zabrzu. Zastosowano anonimową ankietę dotyczącą nawyków żywieniowych, składu posiłków, metod przygotowywania potraw oraz sposobów przyprawiania. Analizy statystyczne przeprowadzono w programie Microsoft Excel, wykorzystując testy chi-kwadrat oraz analizę korelacji. WYNIKI: Wyniki wskazały, że 78,8% badanych miało prawidłowy wskaźnik masy ciała (body mass index – BMI), 14,1% miało nadwagę, a 2% było otyłych. Około 50% badanych oceniło swoją wiedzę na temat żywienia jako dobrą. Stwierdzono umiarkowaną dodatnią korelację między wiedzą na temat żywienia a aktywnością fizyczną (r = 0,34; p < 0,05). Dzienne spożycie warzyw wyniosło 54%, a owoców nieco mniej, bo 48%. Nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych i niewystarczające spożycie owoców i warzyw były istotnie związane ze zwiększonym ryzykiem CVDs (χ² = 34,36; p < 0,0001). WNIOSKI: Pomimo prawidłowych wartości BMI u badanych wyniki wskazują na potrzebę intensyfikacji działań związanych z edukacją żywieniową. Niezbilansowana dieta i nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych uzasadniają wdrażanie działań profilaktycznych ukierunkowanych na ograniczenie ryzyka sercowo-naczyniowego i kształtowanie zdrowych nawyków wśród młodzieży.

Keywords

EN

adolescents; cardiovascular diseases; choroby sercowo-naczyniowe; czynniki ryzyka; dietary habits; edukacja żywieniowa; młodzież; nawyki żywieniowe; nutritional education; risk factors

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
• Journal: Annales Academiae Medicae Silesiensis
• Year: 2025
• Volume: 79
• Pages: 288–295

Contributors

author

Martyna Szymańska

• Students’ Scientific Club, Department of Public Health, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Karolina Krupa-Kotara

• Department of Epidemiology, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Karolina Sobczyk

• Department of Economics and Health Care Management, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Beata Nowak

• Students’ Scientific Club, Department of Epidemiology, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

author

Mateusz Grajek

• Department of Public Health, Faculty of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Katowice,

References

• 1. Thiriet M. Cardiovascular disease: An introduction. In: Vasculopathies. Biomathematical and Biomechanical Modeling of the Circulatory and Ventilatory Systems. Vol 8. Springer. Cham 2019, p. 1–90, doi: 10.1007/978-3-319-89315-0_1.
• 2. Cardiovascular diseases (CVDs). WHO, 2021 [online] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) [accessed on 11 April 2025].
• 3. Gózd-Barszczewska A.I., Panasiuk L. Prevalence of modifiable cardiovascular risk factors in patients hospitalized due to symptomatic coronary artery disease in the Lublin Province. [Article in Polish]. Med. Og. Nauk. Zdr. 2021; 27(4): 453–560, doi: 10.26444/monz/144082.
• 4. Pahwa R., Jialal I. Atherosclerosis. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507799/ [accessed on 11 April 2025].
• 5. Shahjehan R.D., Sharma S., Bhutta B.S. Coronary artery disease. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564304/ [accessed on 11 April 2025].
• 6. Khaku A.S., Tadi P. Cerebrovascular disease. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430927/ [accessed on 11 April 2025].
• 7. About peripheral arterial disease (PAD). CDC, May 15, 2024 [online] https://www.cdc.gov/heart-disease/about/peripheral-arterial-disease.html [accessed on 11 April 2025].
• 8. Global atlas on cardiovascular disease prevention and control. WHO, 12 May 2011 [online] https://www.who.int/publications/i/item/9789241564373 [accessed on 11 April 2025].
• 9. Umieralność w 2021 roku. Zgony według przyczyn - dane wstępne. Główny Urząd Statystyczny, 16.05.2022 [online] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/umieralnosc-w-2021-roku-zgony-wedlug-przyczyn-dane-wstepne,10,3.html [accessed on 11 April 2025].
• 10. Timmis A., Townsend N., Gale C.P., Torbica A., Lettino M., Petersen S.E. et al. European Society of Cardiology: Cardiovascular Disease Statistics 2019. Eur. Heart J. 2020; 41(1): 12–85, doi: 10.1093/eurheartj/ehz859.
• 11. STEPS Manual / Part 1: Introduction and roles / Section 1: Introduction. WHO, 2023 [online] https://www.who.int/teams/noncommunicable-diseases/surveillance/systems-tools/steps/manuals#Part1 [accessed on 11 April 2025].
• 12. Kopeć M. Zachowania zdrowotne młodych osób dorosłych w kontekście profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego. [MA Thesis]. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie 2023, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/316037.
• 13. Surma S., Szyndler A., Narkiewicz K. Świadomość nadciśnienia tętniczego i innych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w populacji osób dorosłych. Chor. Serca Naczyń 2018; 15(1): 14–22.
• 14. Gao Z., Chen Z., Sun A., Deng X. Gender differences in cardiovascular disease. Med. Nov. Technol. Devices 2019; 4: 100025, doi: 10.1016/j.medntd.2019.100025.
• 15. Di Giosia P., Passacquale G., Petrarca M., Giorgini P., Marra A.M., Ferro A. Gender differences in cardiovascular prophylaxis: Focus on antiplatelet treatment. Pharmacol. Res. 2017; 119: 36–47, doi: 10.1016/j.phrs.2017.01.025.
• 16. Maas A.H., Appelman Y.E. Gender differences in coronary heart disease. Neth. Heart J. 2010; 18(12): 598–602, doi: 10.1007/s12471-010-0841-y.
• 17. Rodgers J.L., Jones J., Bolleddu S.I., Vanthenapalli S., Rodgers L.E., Shah K. et al. Cardiovascular risks associated with gender and aging. J. Cardiovasc. Dev. Dis. 2019; 6(2): 19, doi: 10.3390/jcdd6020019.
• 18. Steenman M., Lande G. Cardiac aging and heart disease in humans. Biophys. Rev. 2017; 9(2): 131–137, doi: 10.1007/s12551-017-0255-9.
• 19. Vrablik M., Dlouha D., Todorovova V., Stefler D., Hubacek J.A. Genetics of cardiovascular disease: How far are we from personalized CVD risk prediction and management? Int. J. Mol. Sci. 2021; 22(8): 4182, doi: 10.3390/ijms22084182.
• 20. Cybulska B. Rodzinna hipercholesterolemia – zalecenia dietetyczne. NCEZ, 28 stycznia 2020 [online] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/rodzinna-hipercholesterolemia-zalecenia-dietetyczne/ [accessed on 11 April 2025].
• 21. Bays H.E., Taub P.R., Epstein E., Michos E.D., Ferraro R.A., Bailey A.L. et al. Ten things to know about ten cardiovascular disease risk factors. Am. J. Prev. Cardiol. 2021; 5: 100149, doi: 10.1016/j.ajpc.2021.100149.
• 22. Pinckard K., Baskin K.K., Stanford K.I. Effects of exercise to improve cardiovascular health. Front. Cardiovasc. Med. 2019; 6: 69, doi: 10.3389/fcvm.2019.00069.
• 23. Obesity and overweight. WHO, 2024 [online] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight [accessed on 11 April 2025].
• 24. Zhang Y., Liu J., Yao J., Ji G., Qian L., Wang J. et al. Obesity: pathophysiology and intervention. Nutrients 2014; 6(11): 5153–5183, doi: 10.3390/nu6115153.
• 25. Schwartz M.W., Seeley R.J., Zeltser L.M., Drewnowski A., Ravussin E., Redman L.M. et al. Obesity pathogenesis: An Endocrine Society Scientific Statement. Endocr. Rev. 2017; 38(4): 267–296, doi: 10.1210/er.2017-00111.
• 26. Filippou C.D., Tsioufis C.P., Thomopoulos C.G., Mihas C.C., Dimitriadis K.S., Sotiropoulou L.I. et al. Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet and blood pressure reduction in adults with and without hypertension: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Adv. Nutr. 2020; 11(5): 1150–1160, doi: 10.1093/advances/nmaa041.
• 27. Ravera A., Carubelli V., Sciatti E., Bonadei I., Gorga E., Cani D. et al. Nutrition and cardiovascular disease: Finding the perfect recipe for cardiovascular health. Nutrients 2016; 8(6): 363, doi: 10.3390/nu8060363.
• 28. Casas R., Castro-Barquero S., Estruch R., Sacanella E. Nutrition and cardiovascular health. Int. J. Mol. Sci. 2018; 19(12): 3988, doi: 10.3390/ijms19123988.
• 29. Malikowska K., Grabańska-Martyńska K. History of the Mediterranean diet in prevention of diseases of cardiovascular system. [Article in Polish]. Acta Medicorum Polonorum 2016; 6(1): 41–49.
• 30. Kubica A., Sinkiewicz W., Szymański P., Bogdan M. Edukacja zdrowotna w chorobach układu krążenia – możliwości i zagrożenia. Folia Cardiol. Excerpta 2006; 1(4): 177–188.
• 31. Profilaktyka pierwotna. Portal Gov.pl, 2017 [online] https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-pierwotna [accessed on 11 April 2025].
• 32. Sinai T., Axelrod R., Shimony T., Boaz M., Kaufman-Shriqui V. Dietary patterns among adolescents are associated with growth, socioeconomic features, and health-related behaviors. Foods 2021; 10(12): 3054, doi: 10.3390/foods10123054.
• 33. Suman S., Pravalika J., Manjula P., Farooq U. Gender and CVD – does it really matters? Curr. Probl. Cardiol. 2023; 48(5): 101604, doi: 10.1016/j.cpcardiol.2023.101604.
• 34. Willett W. Nutritional Epidemiology. 3rd ed. Oxford University Press. New York, NY 2013, doi: 10.1093/acprof:oso/9780199754038.001.0001.
• 35. Cade J., Thompson R., Burley V., Warm D. Development, validation and utilisation of food-frequency questionnaires – a review. Public Health Nutr. 2002; 5(4): 567–587, doi: 10.1079/PHN2001318.
• 36. Shields M., Gorber S.C., Tremblay M.S. Estimates of obesity based on self-report versus direct measures. Health Rep. 2008; 19(2): 61–76.
• 37. Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot. Int. 2000; 15(3): 259–267, doi: 10.1093/heapro/15.3.259.
• 38. Spear B.A. Adolescent Growth and Development. In: J. Stang, M. Story [ed.]. Guidelines for Adolescent Nutrition Services. University of Minnesota: Minneapolis, MN, USA, 2005, p. 1–8.
• 39. Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla dorosłych. M. Jarosz i in. [oprac.]. Instytut Żywności i Żywienia. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, 31.03.2021 [online] https://ncez.pzh.gov.pl/sdm_downloads/piramida-zdrowego-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej-dla-osob-w-wieku-starszym/ [accessed on 11 April 2025].
• 40. He F.J., Nowson C.A., MacGregor G.A. Fruit and vegetable consumption and stroke: meta-analysis of cohort studies. Lancet 2006; 367(9507): 320–326, doi: 10.1016/S0140-6736(06)68069-0.
• 41. European Food Safety Authority (EFSA). Scientific Opinion on the safety of caffeine. EFSA J. 2015; 13(5): 4102, doi: 10.2903/j.efsa.2015.4102.
• 42. Seifert S.M., Schaechter J.L., Hershorin E.R., Lipshultz S.E. Health effects of energy drinks on children, adolescents, and young adults. Pediatrics 2011; 127(3): 511–528, doi: 10.1542/peds.2009-3592.
• 43. Schwingshackl L., Hoffmann G. Monounsaturated fatty acids, olive oil and health status: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Lipids Health Dis. 2014; 13: 154, doi: 10.1186/1476-511X-13-154.F
• 44. Sodium reduction. WHO, 7 February 2025 [online] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sodium-reduction [accessed on 11 April 2025].
• 45. Malczyk E. Nutritional status of children and youth in Poland on basis of literature from last ten years (2005–2015). [Article in Polish]. Ann. Acad. Med. Siles. 2016; 70: 56–65, doi: 10.18794/aams/58971.
• 46. Lissner L., Troiano R.P., Midthune D., Heitmann B.L., Kipnis V., Subar A.F. et al. OPEN about obesity: recovery biomarkers, dietary reporting errors and BMI. Int. J. Obes. 2007; 31(6): 956–961, doi: 10.1038/sj.ijo.0803527.

• Document Type: article