EN
The aim of the was to present the history of balneoclimatic therapy applied in therapy of lungs diseases and tuberculosis (TB). It was started by accident and due to observation of animals, which used the nature to relieve their ailments. Later on the medics gave it some empirical attitudes, accepting in due course therapeutic methods that relied on natural stock. Most often they were baths in water or in sea breeze, walks in fresh air and diet. Ancient Greece was the main place of those practices with its special order of Asclepios building "health temples" in the vicinity mineral water sources or surrounded by woods and beautiful nature. The scientific development of balneo and climate therapy was stipulated by Hippocrates who elaborated a theory on the impact of climate on man. In Middle Ages the climate therapy was slightly forgotten, although used in therapy of TB and other diseases of the lungs. In XVIII century Richard Russel was the first to describe beneficial effects of staying at the seaside I children with TB of the lymph nodes. A breakthrough in therapy of TB with natural methods occurred in 1859 opened a sanatorium in Goebersdorf and recommended climatic therapy for patients with no permanent TB lesions, who showed congenital or acquired tendency to respiratory catarrhs or were in the initial stadium of the disease. In Poland the balneoclimatic therapy wad developed by Apolinary Tarnawski, Tytus Chałubiński, Stanisław Ponikły, Alfred Sokołowski. The greatest centre for TB therapy in XIX century was the mountain village of Zakopane, where the patients in initial stadium of the disease and in good physical and mental state were treated.
PL
Praca ma na celu ukazanie rodowodu historycznego terapii balneoklimatycznej, stosowanej w leczeniu chorób płuc i gruźlicy, będącej najstarszą gałęzią medycyny. O jej rozwoju decydował początkowo przypadek i instynkt człowieka, a także zwierzęta, które wcześniej niż człowiek - szukając ulgi w cierpieniu - wykorzystywały naturę. Z biegiem czasu świat lekarski nadał jej charakter empiryczny, akceptując tym samym metody lecznicze wykorzystujące surowce znajdujące się w środowisku naturalnym. Najczęściej były to kąpiele w wodzie lub powietrzu morskim, spacery na świeżym powietrzu, dieta, w czym prym wiodła starożytna Grecja, gdzie powstał słynny zakon eskulapów zakładający tzw. "świątynie zdrowia", mieszczące się blisko źródeł wód mineralnych lub w otoczeniu lasów i pięknej przyrody. Do naukowego rozwoju balneo- i klimatoterapii przyczynił się Hipokrates, który opracował teorię wpływu klimatu na organizm człowieka. W Średniowieczu zapomniano o klimacie, choć wykorzystywano go do leczenia gruźlicy, pod którą podciągano też inne choroby układu oddechowego. W XVIII w. Richard Russel po raz pierwszy opisał pozytywne efekty w leczeniu dzieci chorych na gruźlicę węzłów chłonnych podczas pobytu nad morzem. Przełomowy moment w leczeniu gruźlicy metodą naturalną nastąpił w 1859 r., gdy Herman Brehmer założył w Görbersdorf (po 1945 r. Sokołowsko) koło Wałbrzycha zakład sanatoryjny, w którym leczenie klimatyczne zalecał u osób bez trwałych zmian gruźliczych, wykazujących wrodzoną lub nabytą skłonność do nieżytów błon śluzowych narządu oddechowego lub będących w początkowej fazie rozwoju choroby. Na ziemiach polskich do rozwoju terapii balneoklimatycznej przyczynił się m. in. Apolinary Tarnawski, Tytus Chałubiński, Stanisław Ponikły, Alfred Sokołowski. Największym ośrodkiem wysokogórskim, leczącym gruźlicę płuc stało się w XIX w. Zakopane, gdzie leczono gruźlicę płuc, w początkowym stadium choroby, występującą u osób w dobrym stanie fizycznym i psychicznym.