Hysteroscopy represents a method of uterine cavity visualization, used as both a diagnostic and also a therapeutic procedure. Hysteroscopy enables diagnosis of infertility causes (uterine defects, adhesions, changes in the uterine ostium of the oviducts), precise removal of abnormal endometrium, uterine polyps, submucosal myomas and ablation or resection of pathological endometrium. Hysteroscopy or curettage of the uterine cavity are used in diagnosis and fertility-sparing therapy in women of 40 years of age or younger with atypical hyperplasia or early endometrial cancer (FIGO grade I G1) who wish to preserve their fertility. These women undergo gestagen treatment: medroxyprogesterone acetate, megestrol acetate or levonorgestrel released from an intrauterine device. Exclusion criteria for fertility-sparing treatment are as follows: clear cell carcinoma, papillary serous carcinoma, myometrial invasion or malignant changes in the adnexa and lymph nodes identified by magnetic resonance imaging. Pregnancy and delivery of a child are possible when the above criteria are adhered to, which may then be followed by appropriate oncological procedures. Clinical studies on hysteroscopy for endometrial cancer have noted cancer cell dissemination within the peritoneum. Some studies indicate, however, that the problem is controversial: a decrease in intrauterine pressure below 80, and optimally 50 mm Hg, significantly reduces this risk.
PL
Histeroskopia jest metodą wizualizacji jamy macicy, stosowaną jako procedura diagnostyczna, ale również terapeutyczna. Pozwala na diagnostykę przyczyn niepłodności (wady macicy, zrosty, nieprawidłowości ujść macicznych jajowodów), precyzyjne usunięcie nieprawidłowego endometrium, polipów macicy i mięśniaków podśluzówkowych, a także na ablację lub resekcję patologicznie zmienionego endometrium. Histeroskopię i wyłyżeczkowanie macicy stosuje się w diagnostyce i leczeniu oszczędzającym płodność u kobiet przed 40. rokiem życia chcących zachować płodność, u których stwierdzono rozrost atypowy lub wczesnego raka endometrium w stopniu I G1. Następowo pacjentki leczone są gestagenami – octanem medroksyprogesteronu, octanem megestrolu albo uwalnianym z wkładki wewnątrzmacicznej lewonorgestrelem. Kryteria wyłączenia w leczeniu oszczędzającym płodność stanowią: raki jasnokomórkowe lub surowicze w ocenie histologicznej, inwazja raka w mięśniówkę macicy oraz zmiany nowotworowe w przydatkach lub węzłach chłonnych w obrazowaniu rezonansem magnetycznym. Takie kryteria kwalifikacji pozwalają chorym na zajście w ciążę i urodzenie dziecka oraz następnie odpowiednie postępowanie onkologiczne po zakończonym leczeniu zachowawczym patologii endometrium. W badaniach klinicznych dotyczących histeroskopii przeprowadzanej w raku endometrium odnotowano rozsiew komórek raka do otrzewnej. Z niektórych badań wynika jednak, że jest to problem kontrowersyjny, gdyż zmniejszenie ciśnień wewnątrzmacicznych poniżej 80, a najkorzystniej 50 mm Hg znacząco zmniejsza to prawdopodobieństwo.
Purpose: The main aim of the study was to obtain feedback from patients with endometrial cancer on the quality of information provided to them prior to surgery. An additional aim was to correlate these opinions with sociodemographic factors. Material and methods: One hundred and twenty-three patients with endometrial cancer diagnosed by means of tissue sampling, treated surgically at the Department of Gynecology and Obstetrics in Rzeszów, Poland in 2012–2014 were enrolled in a prospective cohort study. The questionnaires used were: EORTC QLQ-C30 and QLQ-INFO25, completed before discharge from hospital. Statistical analysis assessed the influence of ordinal categorical variables by means of rank correlation analysis. For nominal variables, the mean and median values in the groups compared were calculated, and then the difference in the distribution of the domains of information quality in these groups was estimated using the Kruskal–Wallis test or the Mann–Whitney test. Results: According to data supplied by the patients who filled out INFO-25, they received the largest amount of information about medical tests (60.3%) and the disease itself (55%). They were informed less adequately about treatment (43.4%), and the scarcest information was provided in regard to follow-up (28.5%). The helpfulness of the information received (64.5%) was assessed the highest. Overall quality of their life amounted to 55 ± 22. A low correlation was found between the assessment of information and the quality of life. A younger age, higher level of education and having a partner correlated with a higher score awarded to the information received. Conclusion: The assessment of the quality of the information provided preoperatively depends on the individual characteristics of the recipient, which should be taken into account in the information process. In addition, more attention should be paid to the provision of information concerning the treatment protocol and follow-up.
PL
Cel: Głównym celem niniejszej pracy było uzyskanie od pacjentek z rakiem endometrium opinii na temat jakości informacji przekazanych im przed operacją. Dodatkowym celem było skorelowanie tych opinii z czynnikami socjodemograficznymi. Materiał i metody: Prospektywnym badaniem kohortowym objęto 123 chore z rakiem endometrium potwierdzonym w badaniu histopatologicznym, leczone operacyjnie w Klinice Ginekologii i Położnictwa w Rzeszowie w latach 2012–2014. W badaniu zastosowano kwestionariusze EORTC QLQ-C30 i QLQ-INFO25 wypełniane przed wypisem z oddziału. W analizie statystycznej za pomocą analizy korelacji rang oceniono wpływ czynników mających charakter porządkowy. W przypadku czynników o charakterze nominalnym wyliczano wartości średnie i wartości środkowe w porównywanych grupach, a następnie za pomocą testu Kruskala–Wallisa lub testu Manna–Whitneya oceniano różnicę w rozkładzie miar jakości informacji w tych grupach. Wyniki: Z danych uzyskanych od pacjentek, które wypełniły moduł INFO25, wynika, że najwięcej informacji otrzymały one na temat badań (60,3%) i choroby (55%), mniej dowiedziały się o leczeniu (43,4%), a najmniej o jego kontynuacji (28,5%). Chore oceniły najwyżej przydatność informacji (64,5%). Ogólna jakość ich życia wynosiła 55 ± 22. Wykazano niską korelację między oceną informacji a jakością życia. Z lepszą oceną uzyskanych informacji wiązały się młodszy wiek, wyższy poziom wykształcenia i bycie w związku partnerskim. Wnioski: Ocena jakości informacji przekazywanych w okresie przedoperacyjnym jest uzależniona od indywidualnych cech odbiorcy, co należy uwzględnić w procesie informowania. Ponadto należy zwrócić większą uwagę na przekazywanie informacji odnośnie do zasad leczenia i jego kontynuacji.
Diabetes and obesity are associated with an augmented manifestation of malignant tumors of various localizations. Metformin is commonly used in patients with diabetes type 2, particularly those classed as obese. It has been shown to reduce both incidence of malignant tumors and respective mortality. The action of metformin involves a pleiotropic mechanism: it activates the LKB1/AMP pathway (liver kinase B1/adenosine monophosphate) which inhibits the mTOR pathway and blocks cell division also by its effect on cyclins. Additionally, metformin promotes apoptosis and cellular autophagy, inhibits the activity of metalloproteinases and activates the immune system. Metformin reduces the incidence of lung, pancreas, liver and large intestine cancers. It also reduces the percentage of triple-negative breast cancers and improves response to neoadjuvant chemotherapy in this disease. In endometrial cancer, metformin increases the positive influence of gestagens, potentiates the effects of paclitaxel and improves survival. In cervical cancer, metformin extends time to relapse, and in ovarian cancer, it extends time to progression and improves overall survival. Studies indicate that a destructive effect on cancer stem cells may be its additional mechanism of action.
PL
Cukrzyca i otyłość są związane ze zwiększonym występowaniem nowotworów złośliwych w różnych lokalizacjach. Metformina jest powszechnie stosowana u chorych z cukrzycą typu 2, zwłaszcza u osób otyłych. Wykazano, że obniża ona zarówno zachorowalność na nowotwory złośliwe, jak i umieralność z ich powodu. Mechanizm działania metforminy jest plejotropowy: aktywuje szlak LKB1/AMP (kinaza wątrobowa B1/adenozynomonofosforan), prowadząc do hamowania szlaku mTOR, hamuje podziały komórkowe również poprzez wpływ na cykliny, promuje apoptozę i autofagię komórek, hamuje aktywność metaloproteinaz i aktywuje układ immunologiczny. Metformina obniża zachorowalność na raka płuca, trzustki, wątroby i jelita grubego. Zmniejsza odsetek trójnegatywnych raków piersi oraz poprawia odpowiedź na neoadiuwantową chemioterapię w przypadku tego nowotworu. W raku endometrium potęguje działanie gestagenów, potencjalizuje wpływ paklitakselu i poprawia odsetek przeżyć. W przypadku raka szyjki macicy wydłuża czas do wznowy, a przy raku jajnika wydłuża czas do progresji oraz poprawia całkowity czas przeżycia. Badania wskazują, że jednym z dodatkowych mechanizmów działania metforminy może być jej destrukcyjny wpływ na komórki macierzyste raka.
Podstawowy podział schorzeń błony śluzowej trzonu macicy wyróżnia dwie kategorie zmian: pierwszą „nienowotworową”, hormonozależną, i drugą nowotworową, o charakterze przedinwazyjnej śródnabłonkowej przemiany lub zaawansowanego naciekającego raka endometrium. Wyskrobiny z jamy macicy zawierają najczęściej reprezentatywny materiał tkankowy do ustalenia rozpoznania i określenia, czy pacjentka wymaga interwencji onkologicznej. Nieodzowne jest, aby klinicysta przekazał patomorfologowi niezbędne następujące podstawowe informacje: datę ostatniej miesiączki, przyczynę pobrania wyskrobin (krwawienia patologicznego czy wynik badania ultrasonograficznego) oraz dane dotyczące zażywania leków hormonalnie czynnych. Aktualnie znane są dwa systemy klasyfikacji zmian rozrostowych endometrium. Pierwszą z nich jest propozycja International Society of Gynecological Pathologists (ISGP) przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1994 i 2003 roku. Dzieli ona rozrosty endometrium na cztery kategorie: rozrost prosty lub złożony bez atypii oraz rozrost prosty lub złożony z atypią. Zmiany cytologiczne w nabłonku gruczołowym są podstawowym kryterium oddzielenia zmian nienowotworowych (przerostów bez atypii) od nowotworowych (przerostów z atypią). Alternatywną do klasyfikacji WHO jest koncepcja EIN – Endometrial Intraepithelial Neoplasia. Wyróżnia ona trzy kategorie zmian: 1) łagodny przerost, 2) EIN, 3) rak. Pierwsza z wymienionych jest nienowotworowym rozrostem błony śluzowej trzonu macicy wymagającym leczenia hormonalnego. EIN to przedrakowa zmiana o charakterze monoklonalnego rozrostu i zaburzeniach molekularnych – rak endometrium (PTEN, niestabilność mikrosatelitarna). Może być leczona hormonalnie lub operacyjnie. Większość rozrostów typu EIN odpowiada rozrostowi złożonemu z atypią według WHO z 2003 roku. Rak endometrium, na podstawie obrazu mikroskopowego i zaburzeń molekularnych, został podzielony na dwa typy. Typ I, zwany rakiem endometrioidnym, stanowi 80% przypadków raka błony śluzowej trzonu macicy. Występuje głównie u kobiet w okresie przed- i okołomenopauzalnym. Jest poprzedzony atypowym złożonym przerostem endometrium w wyniku stymulacji estrogenowej. Wiąże się z mutacjami genów mutatorowych (niestabilnością mikrosatelitarną), PTEN, K-RAS, ß-kateniną. Typ II, zwany rakiem nieendometrioidnym, głównie brodawkowatym surowiczym lub jasnokomórkowym, stanowi około 10% raków endometrium. Rozwija się on w zanikowej błonie śluzowej trzonu macicy i nie jest poprzedzony rozrostami endometrium lub stymulacją estrogenową. Wiąże się z agresywnym przebiegiem, szybkim naciekaniem myometrium oraz angioinwazją. Szybko prowadzi do zgonu. Typ II raka endometrium jest efektem mutacji TP53 i niestabilności chromozomalnej (LOH). Badania Gynecologic Oncology Group (GOG) zdefiniowały czynniki prognostyczne dla raka endometrium, określając wskazania do pooperacyjnego leczenia uzupełniającego. Do parametrów tych zaliczono: typ histologiczny i stopień dojrzałości raka, głębokość naciekania mięśniówki macicy, inwazję naczyń, obecność atypowych rozrostów endometrium, naciekanie szyjki macicy. Pacjentki z wysoko złośliwym (G3) rakiem wnikającym w głąb ściany trzonu na ponad połowę jej grubości oraz angioinwazją cechuje wysokie ryzyko powstawania przerzutów do węzłów chłonnych. Pacjentki z wymienionymi cechami mikroskopowymi raka wymagają terapii uzupełniającej.
Prolactin (PRL) acts in the body as a hormone secreted into the blood and as a cytokine. In this review after a brief presentation of the structure of PRL and its receptor, we have focused on local hormone secretion by endometrial and ovarian cancer cells. We have discussed the available information about the autocrine/paracrine hormone signaling pathway in the endometrium and ovary. More attention was focused on the role of PRL in endometrial and ovarian cancers. What is more, the clinical aspects related to the diagnosis and new therapeutic options in these tumors are described. At the end, we have included the suggestion that a number of interesting and important problems of both cancers concerning the pathology and treatment have not yet been discovered, which is a challenge for future research.
PL
Prolaktyna (PRL) działa w organizmie człowieka jako hormon wydzielany do krwi i jako cytokina. W pracy, po krótkim przedstawieniu struktury PRL i jej receptora, skoncentrowano się na lokalnym wydzielaniu hormonu przez endometrium i komórki jajnika. Omówiono dostępne informacje na temat auto- i parakrynnego działania hormonu w endometrium i jajniku. Zwrócono uwagę na rolę PRL w rakach endometrium i jajnika oraz na kliniczne aspekty dotyczące diagnostyki i nowych możliwości terapeutycznych w tych nowotworach, wynikające z badań nad osią PRL–PRLR. W zakończeniu zasugerowano, iż wiele interesujących problemów, ważnych z punktu widzenia patologii i kliniki obu nowotworów, nie zostało jeszcze odkrytych, stanowiąc wyzwanie dla przyszłych badań.
Endometrial cancer is the most frequent malignancy of female genital organs in more developed countries. It is a heterogeneous tumor with variable risk factors, precancerous conditions, clinical course and prognosis. The majority of cases are sporadic, however endometrial cancer develops in around 8–12% of women with Lynch syndrome, who are at increased risk of this disease. MLH1, MSH2 and MSH6 mutations are observed with equal frequency. Recent molecular studies on endometrial cancer indicate that the classic division into two types according to Bokhman is insufficient, particularly with respect to type II which is less common, and which includes both serous carcinomas and clear-cell carcinomas. Endometrial intraepithelial carcinoma is considered a precursor lesion for uterine serous carcinoma. In immunohistochemical tests (p53, Ki67, ER and PR) it resembles a precursor lesion for ovarian serous carcinoma, possibly indicating the clonal origin of both carcinomas. It is possible that cells from the foci of endometrial intraepithelial carcinoma migrate to the fallopian tube and lead to the peritoneal spread of the disease. Differential diagnosis of uterine serous carcinoma and ovarian serous carcinoma is difficult; testing ER and PR profiles and evaluation of WT1 expression can prove helpful. In recent years, it has been found that uterine serous carcinoma can be associated with the carrier state of mutated BRCA1. These studies are significant since in carriers of mutated BRCA1, apart from prophylactic adnexectomy, hysterectomy should be considered as well. Another important aspect in such cases is therapy with PARP inhibitors.
PL
Rak endometrium jest najczęstszym nowotworem złośliwym żeńskich narządów płciowych w krajach wysoko rozwiniętych. To heterogenny nowotwór o zróżnicowanych czynnikach ryzyka, stanach przedrakowych, przebiegu klinicznym i rokowaniu. Większość przypadków ma charakter sporadyczny, jednak kobiety z zespołem Lyncha mają rodzinne predyspozycje do powstania tego nowotworu, rozwijającego się u 8–12% z nich. Mutacje w MLH1, MSH2 i MSH6 występują z równą częstością. Najnowsze badania molekularne raka endometrium wskazują, że klasyczny podział według Bokhmana – na dwa typy – jest niewystarczający, zwłaszcza w obrębie rzadszego typu II, w którym stwierdzane są zarówno raki surowicze, jak i jasnokomórkowe. Za zmianę prekursorową raka surowiczego endometrium (uterine serous carcinoma) uznaje się śródnabłonkowego raka surowiczego (endometrial intraepithelial carcinoma). W badaniach immunohistochemicznych (p53, Ki67, ER i PR) wykazuje on podobieństwo do zmiany prekursorowej surowiczego raka jajnika (serous ovarian carcinoma), co może świadczyć o klonalnym pochodzeniu obu raków. Istnieje możliwość, że komórki z ognisk śródnabłonkowego raka surowiczego migrują do jajowodu i prowadzą do śródotrzewnowego rozsiewu choroby. Rozróżnienie raka surowiczego endometrium i surowiczego raka jajnika jest trudne; pomocne są badania profilu ER, PR i ocena ekspresji WT1. W ostatnich latach stwierdzono, iż rak surowiczy endometrium może mieć związek z nosicielstwem zmutowanego BRCA1. Badania te są istotne, gdyż u nosicieli zmutowanego BRCA1 oprócz profilaktycznej adneksektomii powinno się rozważyć również histerektomię. Innym ważnym aspektem byłaby w tych przypadkach terapia przy pomocy inhibitorów PARP.
The clinical staging of endometrial cancer is performed based on surgical-pathological criteria. The extent of lymph node dissection represents a clinical problem. The study was performed in order to assess the occurrence of metastases in iliac and para-aortic lymph nodes as well as to compare selected surgical risk factors in the case of extending the surgery with the dissection of these lymph nodes. The control group included 27 patients undergoing hysterectomy with iliac lymph node dissection; the study group included 30 patients after iliac and para-aortic lymph node removal. The incidence of metastases was assessed as well as the duration of procedure and intraoperative blood loss were compared. Metastases to lymph nodes were found in 10 (17.5%) females. Iliac lymph node metastases were detected in four patients (14.8%) in group I. In group II, metastases were detected in six (20%) patients: isolated para-aortic metastases in two patients (6.67%), para-aortic and iliac metastases in four (13.33%) patients. Statistically significant difference (p = 0.0035) was found in the duration of procedures: the median was 102.5 minutes for iliac lymphadenectomy, and 132.5 minutes for iliac/para-aortic lymphadenectomy; the maximum duration of iliac/para-aortic lymphadenectomy was 20 minutes longer. There was no statistically significant difference in blood loss (p = 0.4980). However, significantly higher maximum blood loss volume was noticeable in the study group. It is necessary to adjust the para-aortic lymphadenectomy in endometrial cancer to patient’s health status as well as to make maximum use of preoperative diagnostics. The procedure should be performed by a specialist experienced in gynecologic oncology to minimize the surgical risk. Information on lymph node status is the most important prognostic factor in endometrial cancer, which allows for a proper qualification for adjuvant therapy.
Treatment of endometrial cancer includes surgery, radiotherapy, chemotherapy, and hormonal therapy. Since early 1990s, a matter of much controversy remains the scope of surgery, particularly in the context of excision of lymph nodes. Currently valid surgical classification of clinical stages entails the need to assess the presence of metastases to pelvic and periaortic nodes (FIGO 2009). Technique of mapping sentinel nodes in endometrial cancer is currently being developed and is inherently complicated due to several routes of lymphatic drainage from the uterus. Excision of lymph nodes should be a part of routine surgical staging, as apart from diagnostic-prognostic value, it is of paramount significance for clinical decision-making process. Planning of adjuvant therapy without such an assessment is imprecise. Intraoperative evaluation of extent of the neoplastic process is much more precise than assessment based on imaging studies or clinical criteria of staging, promoted by some centers. An increasing number of centers consider lymphadenectomy as an indispensable component of endometrial cancer management – according to present-day standards, reliable staging of endometrial cancer requires excision and study of lymph nodes. More extensive procedure is not associated with significant increase of complication rate, while reduces number of patients requiring radiotherapy, affecting favorably the patients’ quality of life. Patients undergoing pelvic and periaortic lymphadenectomy benefit from a longer recurrence-free survival and overall survival. Most frequent complication of these procedures is intraoperative bleeding, thromboembolic events and lymphocele. Favorable effects of a more extensive procedure are seen mainly in centers specialized in gynecologic oncology, where median number of excised pelvic and periaortic lymph nodes is significantly higher.
PL
W leczeniu raka błony śluzowej macicy stosuje się leczenie chirurgiczne, radioterapię, chemioterapię, hormonoterapię. Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku kontrowersje wzbudza rozległość operacji, szczególnie w zakresie usuwania węzłów chłonnych. Obecnie obowiązująca chirurgiczna klasyfikacja stopnia zaawansowania tego nowotworu wskazuje na konieczność oceny występowania przerzutów do węzłów chłonnych miednicy oraz węzłów okołoaortalnych (FIGO 2009). Technika oznaczenia węzła wartownika w raku endometrium jest na etapie opracowywania i jest utrudniona z powodu kilku dróg spływu chłonki z macicy. Usuwanie węzłów chłonnych powinno być elementem chirurgicznej oceny zaawansowania tego nowotworu, gdyż poza wartością diagnostyczno-rokowniczą ma także znaczenie decyzyjne. Zaplanowanie terapii uzupełniającej bez takiej oceny jest nieprecyzyjne. Operacyjna ocena rozległości procesu nowotworowego cechuje się znacznie większą dokładnością niż ocena za pomocą badań obrazowych oraz kryteriów klinicznych zaawansowania tego nowotworu, promowanych przez część ośrodków. Zwiększa się liczba placówek uznających usuwanie węzłów chłonnych za niezbędny element leczenia operacyjnego raka endometrium – przy obecnym poziomie wiedzy prawidłowa ocena stopnia zaawansowania raka endometrium wymaga usuwania węzłów chłonnych. Poszerzenie zabiegu nie zwiększa znacznie liczby powikłań, za to zmniejsza częstość stosowania radioterapii, co korzystnie wpływa na jakość życia chorych. W przypadkach, w których usunięto węzły chłonne miednicy mniejszej wraz z węzłami okołoaortalnymi, stwierdzono dłuższy czas wolny od wznowy oraz dłuższe przeżycie. Najczęstsze powikłania takich zabiegów to krwawienie śródoperacyjne, incydenty zakrzepowo-zatorowe, występowanie lymphocele. Korzystne wyniki poszerzenia zabiegu są obserwowane głównie w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologii onkologicznej, w których mediana liczby usuniętych węzłów chłonnych miednicy oraz okołoaortalnych jest zdecydowanie większa.
Paraneoplastic syndromes (PS) involve signs and symptoms from various organs, which accompany tumors at various stages of their development: they may precede the development of cancer by a few months or even years, may be detected during the diagnosis or treatment of a malignant tumor, or they may precede its relapse following treatment. The most frequent mechanism of their development is thought to involve disturbances in the endocrine or autoimmune system, due to the hormones secreted by the tumors, their precursors or cytokines (secretion of ADH, PTHrP, PTH, ACTH, IL-1, IL-6, TNF). Immune mechanisms result in the development of antibodies specific for antigens of own healthy tissues, e.g. in neurologic PS antibodies are detected which are specific for Yo, CV2 and Ri. Among many types of PS in tumors of female genital organs, the most frequent ones involve endocrine syndromes leading to hormonal dysregulation, neurologic ones which result in occasionally severe disturbances of the central nervous system, hematologic PS, the most common one being thromboembolic lesions, and dermatological PS. The other PS found in early and, more frequently, in more advanced cancer include the syndrome of neoplastic cachexia, sometimes encountered in ovarian and cervical cancer.
PL
Zespoły paranowotworowe (ZP) są to objawy ze strony różnych tkanek i narządów, towarzyszące nowotworom na różnych etapach ich rozwoju. Mogą wyprzedzać o kilka miesięcy lub nawet lat rozwój raka, mogą być stwierdzane w czasie diagnostyki lub leczenia nowotworu złośliwego, a także wyprzedzać jego nawrót po leczeniu. Za najczęstszy mechanizm ich powstawania uważa się zaburzenia w układzie endokrynnym lub autoimmunologicznym. Mechanizm endokrynny polega na wydzielaniu przez guz hormonów, ich prekursorów lub cytokin (ADH, PTHrP, PTH, ACTH, IL-1, IL-6, TNF). W wyniku mechanizmów immunologicznych dochodzi do powstania przeciwciał przeciwko antygenom własnych zdrowych tkanek, na przykład w ZP neurologicznych stwierdza się przeciwciała anty-Yo, anty-CV2 i anty-Ri. Wśród wielu zespołów paranowotworowych występujących w przebiegu nowotworów narządów płciowych kobiet najczęściej obserwuje się zespoły endokrynologiczne, prowadzące do dysregulacji hormonalnej, neurologiczne, w wyniku których stwierdza się niekiedy ciężkie zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, hematologiczne, spośród których najczęstsze są zaburzenia zatorowo-zakrzepowe, oraz ZP dermatologiczne. Do innych ZP związanych między innymi z odżywianiem i metabolizmem zalicza się zespół wyniszczenia nowotworowego, stwierdzany w przebiegu zaawansowanego raka jajnika i szyjki macicy.
Fibroblast growth factors (FGFs) and their receptors (FGFRs) are the members of a large protein family involved in the regulation of many cellular processes which are essential for proper functioning of cells. It was found that the disregulation of FGF/FGFR signaling pathway can lead to the cancerogenesis of many tissues including the breast, the ovary and the endometrium. The alteration in FGF and FGFR gene expression and their mutation may induce growth and survival signals and suppress apoptosis. The Disregulation of FGF/FGFR signaling pathway can also promote endocrine therapy resistance.
PL
Czynniki wzrostu fibroblastów (FGF) oraz ich receptory (FGFR) stanowią liczną rodzinę białek zaangażowanych w regulację wielu procesów kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania komórek. Na przestrzeni ostatnich lat wykazano, że zaburzenia szlaku FGF/FGFR odgrywać mogą istotną rolę w transformacji nowotworowej wielu narządów, w tym piersi, jajnika i endometrium. Nieprawidłowa ekspresja genów kodujących FGF i ich receptory, a także ich mutacje skutkować mogą m.in. zaburzeniami procesów wzrostu i apoptozy. Zaburzenia sygnalizacji szlaku FGF/FGFR mogą również leżeć u podstaw nabywania przez komórki nowotworowe oporności na terapię hormonalną.
Angiogenesis is crucial for the development and progression of malignant neoplasms. In terms of molecular mechanisms leading to the development of genital malignancies, the development has contributed to improved survival of patients as a result of antiangiogenic therapy, which is targeted against the vascular endothelial growth factor. Vascular endothelial growth factor is a key promoter of angiogenesis and disease progression. Bevacizumab, a humanized anti-vascular endothelial growth factor monoclonal antibody, has shown single-agent activity in women with recurrent tumors. This article reviews the results of studies using bevacizumab in ovarian cancer, which gave rise to its registration by the European Medicines Agency in 2011 in Poland. In addition, the effects of bevacizumab in recurrent, platinum-resistant ovarian cancer (AURELIA), the drug’s safety profile (ROSIA), other routes of administration (intraperitoneal) as well as an assessment of the efficacy and safety of neoadjuvant bevacizumab (ANTHALYA) were presented. Attention was paid to the location of recurrence after treatment with bevacizumab and escape from antiangiogenic therapy and therapeutic resistance. Bevacizumab combined with chemotherapy in persistent or recurrent cervical cancer improved both – overall survival and time to progression. That has become the baseline for an open-label global safety study (CECILIA) evaluating the efficacy and complications of bevacizumab. The presented study on the use of bevacizumab in the treatment of endometrial cancer shows promising results.
PL
Angiogeneza ma kluczowe znaczenie dla powstawania i progresji nowotworów złośliwych. Postęp w rozumieniu mechanizmów molekularnych prowadzących do rozwoju nowotworów narządu rodnego przyczynił się do poprawy przeżycia chorych dzięki wdrażaniu leczenia antyangiogennego – skierowanego przeciwko naczyniowośródbłonkowemu czynnikowi wzrostu. W artykule dokonano przeglądu wyników badań nad stosowaniem bewacyzumabu w raku jajnika, które dały podstawę do zarejestrowania leku przez European Medicines Agency w 2011 roku. Ponadto przedstawiono efekty przyjmowania bewacyzumabu w nawrotowym platynoopornym raku jajnika (badanie AURELIA), profil bezpieczeństwa leku (ROSIA) oraz inną, dootrzewnową drogę jego podania. Omówiono także badanie ANTHALYA – próbę zastosowania bewacyzumabu w terapii neoadiuwantowej. Zwrócono uwagę zarówno na lokalizację nawrotów po leczeniu bewacyzumabem, jak i na oporność terapeutyczną oraz ucieczkę przed terapią antyangiogenną. Bewacyzumab stosowany w przetrwałym lub nawrotowym raku szyjki macicy wraz z chemioterapią wydłużał nie tylko całkowite przeżycie, lecz także czas do progresji. Dało to podstawę do rozpoczęcia międzynarodowego badania CECILIA, oceniającego efektywność leczenia i powikłania mu towarzyszące. Prezentowane badania nad zastosowaniem bewacyzumabu w leczeniu raka endometrium przynoszą obiecujące wyniki.
Mesodermal mixed malignant tumours (MMMT) are the rare neoplasms of postmenopausal women, with extremely poor prognosis. They constitute about 1-2% of all gynaecological malignancies and about 2-5% of uterine corpus malignancies. Due to rare frequency, the exact knowledge about their characteristics is difficult. Therefore, the treatment is based on the treatment methods used in endometrial cancer. For most authors, because of their clinical course, they are treated as more aggressive endometrial carcinomas. In the literature, there were described a lot of cases of endometrial cancer and MMMT development after the chronic therapy with tamoxifen, due to breast cancer, but rare data suggest the possibility of coexistence of the two above neoplasms, without the previous therapy with tamoxifen. In this paper, we present the case of woman, aged 78, with tumour mixtus mesodermalis malignus corporis uteri, coexistent with breast cancer, and unilateral lymph nodes metastases, coming from the uterine tumour, with no previous therapy. In the literature we did not meet any case of breast cancer, coexistent with MMMT with the axillary lymph node metastases of MMMT component.
PL
Złośliwe mieszane guzy mezodermalne (MMMT) macicy to rzadkie nowotwory o bardzo agresywnym przebiegu, występujące u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Stanowią 1-2% wszystkich nowotworów narządów płciowych kobiecych i 2-5% nowotworów trzonu macicy. Ze względu na niezbyt częste występowanie dokładne poznanie charakterystyki tych nowotworów jest utrudnione. Wobec powyższego, sposób postępowania jest oparty na schematach postępowania w raku trzonu macicy. Przez większość autorów, z uwagi na przebieg kliniczny, są one traktowane jako raki endometrium o agresywniejszym przebiegu. W piśmiennictwie opisano wiele przypadków występowania raka endometrium, jak również MMMT po przewlekłej terapii tamoksyfenem z powodu raka piersi, natomiast nieliczne dane wskazują na możliwość współwystępowania obu nowotworów bez uprzedniej terapii. W pracy przedstawiono przypadek 78-letniej kobiety, u której stwierdzono guza złośliwego mieszanego mezodermalnego trzonu macicy oraz raka piersi z jednoczesnym występowaniem przerzutów do węzłów chłonnych po stronie zdiagnozowanego raka piersi, pochodzących z guza macicy. Nie spotkano natomiast opisu przypadku współwystępowania MMMT i raka piersi z przerzutami MMMT do pachowych węzłów chłonnych.
Age-related increase of risk of developing a genital malignancy in the females, increasing level of health awareness in general population, improved oncologic prevention, better diagnostic techniques and therapies, all of them contribute to increased number of patients at menopausal age completing oncological treatment. The problem concerns also young women, who require radical surgical consisting in oophorectomy, radiotherapy and chemotherapy. An increasingly frequent problem in the gynecologic practice is the use of hormonal replacement therapy in patients with a history of malignancy. Oophorectomy before menopause results in development of atrophic lesions in estrogen-dependent tissues, osteoporosis, cardiovascular and urogenital diseases, sexual dysfunction, vasomotor disorders and compromised quality of life, resulting in disorders of lipid metabolism and affects mental condition. An absolute contraindication for hormonal replacement therapy during menopause is active estrogen-dependent malignancy. Other clinical situations and controversies associated therewith concerning safety, particularly in view of hormone-dependent tumors, result in several attempts at development of uniform and generally accepted guidelines concerning the use of hormonal replacement therapy in menopausal women. This paper discusses hormonal replacement therapy in the context of its role in the carcinogenesis process and its use in patients with current or past history of a malignancy. The aim of this paper is to present current state-of-the-art in the aspect of safety of hormonal replacement therapy in patients with a malignancy: endometrial cancer, breast cancer, ovarian cancer, cervical cancer, vulvar cancer and also benign tumors, e.g. uterine myoma and endometrial cyst.
PL
Zwiększające się z wiekiem ryzyko zachorowania na nowotwory żeńskich narządów płciowych, wzrost poziomu świadomości społecznej, profilaktyki onkologicznej, lepsze możliwości diagnostyczne oraz terapeutyczne schorzeń nowotworowych przyczyniają się do wzrostu liczby pacjentek w wieku menopauzalnym po leczeniu onkologicznym. Problem dotyczy również kobiet w młodym wieku, wymagających radykalnego leczenia chirurgicznego obejmującego usunięcie jajników, radioterapię i chemioterapię. Coraz częstszy problem w praktyce ginekologicznej stanowi aspekt stosowania hormonalnej terapii zastępczej u pacjentek z chorobą nowotworową w wywiadzie. Usunięcie jajników przed menopauzą skutkuje rozwojem zmian zanikowych w tkankach estrogenozależnych, osteoporozy, schorzeń układu sercowo-naczyniowego i układu moczowo-płciowego, dysfunkcji seksualnych, objawów wazomotorycznych oraz pogorszeniem jakości życia, stanowi przyczynę rozwoju zaburzeń gospodarki lipidowej oraz wpływa na kondycję psychiczną. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania hormonalnej terapii wieku menopauzalnego jest czynna estrogenozależna choroba nowotworowa. Pozostałe sytuacje kliniczne i związane z nimi kontrowersje dotyczące bezpieczeństwa stosowania terapii, szczególnie w aspekcie nowotworów hormonozależnych, skłaniają do licznych prób wypracowania ujednoliconych, obowiązujących wytycznych stosowania leczenia hormonalnego wieku menopauzalnego w tej grupie pacjentek. W opracowaniu omówiono hormonalną terapię zastępczą w kontekście udziału w procesie karcynogenezy oraz stosowania leczenia u pacjentek z rozpoznaną aktualnie lub w przeszłości chorobą nowotworową. Celem opracowania jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat bezpieczeństwa stosowania hormonalnej terapii zastępczej w przypadku nowotworów złośliwych: raka endometrium, piersi, jajnika, szyjki macicy, sromu oraz guzów łagodnych: mięśniaków macicy, torbieli endometrialnych.
INTRODUCTION: Studies show that the development of endometrial cancer is associated with the activity of estrogen-dependent genes, whose action is conditioned by the presence of estrogen receptors (ER). Analysis of the transcriptional activity of the genes which code ERs as well as the concentration profile of their isoforms could help to understand the mechanism of estrogen activity on the risk of endometrial cancer occurrence, as well as the mechanisms involved in its development and spread. The aim of the conducted studies was to compare the transcriptional activity of the genes coding ER-alpha and ER-beta estrogen receptors, determine the types of post-transcription modifications of ER mRNA in endometrial adenocarcinoma and normal endometrium as well as determine the transcriptome of estrogen-dependent genes of cytochrome P450. MATERIAL AND METHODS: Extraction of the total RNA from 47 endometrium samples was performed with the TRIzol reagent (Invitrogen). The expression profile of the estrogen-dependent genes of cytochrome P450 was determined using the HG-U133A (Affymetrix) oligonucleotide microarray technique from among 22,283 IDs of mRNA IDs. The QRT-PCR reaction for quantification of the mRNA of estrogen receptors was performed using an ABI PRISMTM 7700 (TaqMan) sequence detector. For the QRT-PCR reaction, oligonucleotide starter sequences to detect the ER-alpha and ER-beta mRNA isoforms were designed using Primer ExpressTM Version 1.0 software. RESULTS: In the presented work, it was found that estrogen receptor gene expression occurs in normal endometrium as well as in endometrial adenocarcinoma, and the dominating type is ER-alpha. The transcriptional activity of the ER-alpha and ER-beta genes decreases in adenocarcinoma with a simultaneous increase in the transcriptional activity ratio. The ER-alpha/delta5 isoform dominates in endometrial cancer. Statistical analysis conducted in the GeneSpring 11.5 programme showed that from the group of 91 mRNA IDs of the genes of cytochrome P450, 5 mRNA IDs differentiate, for p <0.5 and FC(log2) > 1.5. In the presented work, it was found that the expression of estrogen receptor genes occurs in normal endometrium and endometrial adenocarcinoma, and the dominant type is ER-alpha. The transcriptional activity of the ER-alpha and ER-beta genes decreases in adenocarcinoma, while the transcriptional activity index increases. In endometrial cancer, the ER-alpha/delta5 isoform dominates. Statistical analysis conducted in GeneSpring 11.5 showed that from the group 91 ID mRNA of cytochrome P450 genes, 5 ID mRNA is differentiating, for p < 0.5 and FC (log2) > 1.5. CONCLUSIONS:The presence of such a transcriptional profile of the studied genes in endometrial adenocarcinoma may indicate that post-transcriptional modifications of estrogen receptors are associated with changes triggering carcinogenesis.
PL
WSTĘP: Badania wskazują, że wzrost raka endometrium ma związek z aktywnością genów estrogenozależnych, których działanie jest uwarunkowane obecnością receptorów estrogenowych (ER). Analiza aktywności transkrypcyjnej genów kodujących ERs oraz profilu stężeń ich izoform mogłaby pomóc w zrozumieniu mechanizmów wpływu estrogenów na ryzyko wystąpienia raka endometrium, a także mechanizmów zaangażowanych w jego rozwój i rozprzestrzenianie. Celem prowadzonych badań było porównanie aktywności transkrypcyjnej genów kodujących receptory estrogenowe ER-alfa i ER-beta, wyznaczenie typów modyfikacji potranskrypcyjnych mRNA ERs w gruczolakoraku endometrium i endometrium prawidłowym oraz wyznaczenie transkryptomu estrogenozależnych genów cytochromu P450. MATERIAŁ I METODY: Ekstrakcję całkowitego RNA z 47 próbek endometrium przeprowadzono przy użyciu odczyn-nika TRIzol (Invitrogen). Techniką mikromacierzy oligonukleotydowych HG-U133A (Affymetrix) spośród 22 283 ID mRNA wyznaczono profil ekspresji estrogenozależnych genów cytochromu P450. Reakcję QRT-PCR w celu oznaczenia ilościowego mRNA receptorów estrogenowych wykonano z zastosowaniem detektora sekwencji ABI PRISMTM 7700 (TaqMan). Do reakcji QRT-PCR zaprojektowano sekwencje oligonukleotydowych starterów do detekcji izoform mRNA ER-alfa i ER-beta, wykorzystując program komputerowy Primer ExpressTM Version 1.0. WYNIKI: W przedstawionej pracy stwierdzono, że ekspresja genów receptorów estrogenowych występuje w endometrium prawidłowym oraz gruczolakoraku endometrium, a dominującym typem jest ER-alfa. Aktywność transkrypcyjna genów ER-alfa i ER-beta zmniejsza się w gruczolakoraku, przy równoczesnym wzroście wskaźnika aktywności transkrypcyjnej. W raku endometrium dominuje izoforma ER-alfa/delta5. Analiza statystyczna przeprowadzona w programie GeneSpring 11.5 wykazała, że z grupy 91 ID mRNA genów cytochromu P450 różnicujących jest 5 ID mRNA, dla p < 0,5 i FC(log2) > 1,5. WNIOSKI:Obecność takiego profilu transkrypcyjnego badanych genów w gruczolakoraku endometrium może wskazywać na związek modyfikacji potranskrypcyjnych receptorów estrogenowych ze zmianami uruchamiającymi karcinogenezę.
In terms of incidence, endometrial cancer is the sixth most common malignancy in women. Endometrial cancer disseminates mainly by the lymphatics to regional lymph nodes. Hematogenous spread usually concerns lungs, liver and bones. Distant metastases are infrequent, usually develop in the lungs and occur in not more than 4.6% of the cases. Cutaneous metastases of endometrial cancer are extremely rare and are associated with a poor prognosis. We present a case of a 47-year-old patient, operated on for endometrial cancer. Histological study of surgical specimens revealed adenocarcinoma of uterine corpus at moderate grade of histological malignancy and at FIGO stage IIB. Four years after surgery, the patient developed metastases to bones and skin, including scalp. The case is a great rarity not only because of aggressive clinical course concomitant with a prognostically favorable histological diagnosis, but also in view of an highly unusual location of metastases. The paper outlines basic processes governing organ-specific location of metastases. Molecular mechanisms of development of metastases of endometrial cancer, particularly distant ones, is still relatively poorly understood. The paper presents evidence supporting the role of products of genes RUNX1/AML1 and ETV5/ERM in increasing the invasiveness of this tumor and development of metastases. Studies performed to date indicate that assessment of level of expression of these genes might help to identify patients at higher risk for a more aggressive clinical course, thereby contributing to the development of more effective treatment protocols.
PL
Pod względem zapadalności kobiet na wszystkie nowotwory rak trzonu macicy znajduje się na szóstym miejscu. Rak endometrium przerzutuje głównie drogą naczyń chłonnych do regionalnych węzłów chłonnych. Szerzące się drogą krwionośną przerzuty odległe najczęściej umiejscawiają się w płucach, wątrobie i kościach. Przerzuty odległe występują niezbyt często, w przeważającej mierze do płuc, dotyczą nie więcej niż 4,6% przypadków. Przerzuty raka trzonu macicy do skóry występują niezmiernie rzadko i wiążą się z bardzo niekorzystnym rokowaniem. W pracy przedstawiono przypadek 47-letniej pacjentki operowanej z powodu raka trzonu macicy. W badaniu histopatologicznym materiału pooperacyjnego stwierdzono obecność gruczolakoraka trzonu macicy o średnim stopniu dojrzałości histologicznej, w stopniu zaawansowania klinicznego FIGO IIB. Po czterech latach od operacji u chorej wystąpiły mnogie przerzuty do kości oraz skóry, w tym skalpu. Opisany przypadek stanowi niezwykłą rzadkość nie tylko ze względu na agresywny przebieg choroby przy zwykle dobrze rokującym rozpoznaniu histopatologicznym, lecz także z uwagi na wyjątkowo spotykane umiejscowienie przerzutów. W niniejszej pracy nakreślono podstawowe procesy warunkujące narządowo swoistą lokalizację przerzutów. Mechanizm tworzenia przerzutów raka endometrium, a szczególnie przerzutów odległych, pod względem molekularnym jest wciąż stosunkowo słabo poznany. W artykule przedstawiono dowody świadczące o wpływie produktów genów RUNX1/AML1 i ETV5/ERM na wzrost inwazyjności tego nowotworu oraz formowanie przerzutów. Dotychczasowe badania pozwalają żywić nadzieję, że w przyszłości ocena poziomu ekspresji tych genów będzie pomocna przy rozpoznaniu pacjentek z wyższym ryzykiem agresywnego przebiegu choroby nowotworowej, a co za tym idzie – w stworzeniu bardziej skutecznych schematów leczenia.
Tea and coffee, beverages most commonly consumed by people, contain flavonoids, which have an antioxidant effect. It has been proven that green tea consumption protects against both precancerous lesions and cervical cancer. Black tea consumption is associated with a reduced risk of ovarian and breast cancer development in postmenopausal women. Drinking coffee lowers the risk of type I endometrial cancer. The majority of studies on postmenopausal women with breast cancer show a protective role of coffee, which seems to be related to the state of hormonal receptors. Alcoholic beverages, on the other hand, are classified as class 1 carcinogens and their metabolism generates harmful free radicals. Alcohol is also associated with an increased risk of HPV infection, which is in turn causally responsible for the development of precancerous cervical lesions. In addition, alcohol increases the risk of recurrence of cervical cancer. In the case of endometrial cancer the views are rather divergent. Some studies suggest that beer and wine may reduce the risk of cancer, while other studies show that other alcoholic beverages consumed in greater quantities increase that risk. While the consumption of wine is believed to reduce the risk of development of endometrioid ovarian cancer, there is no proof of the same effect on other histopathological types of this disease. This phenomenon may be associated with the protective effect of resveratrol. Various types of alcohol, on the other hand, have been proven to be conducive to the development of breast cancer.
PL
Herbata i kawa – napoje bardzo często spożywane przez ludzi – zawierają flawonoidy, mające działanie antyoksydacyjne. Wykazano protekcyjny wpływ konsumpcji zielonej herbaty na rozwój zarówno stanów przedrakowych, jak i raka szyjki macicy. Picie czarnej herbaty wiąże się zaś ze spadkiem ryzyka wystąpienia raka jajnika i raka piersi u kobiet po menopauzie. Spożycie kawy obniża ryzyko rozwoju raka endometrium typu I. Większość badań wskazuje również na ochronne działanie kawy w odniesieniu do raka piersi u kobiet po menopauzie; jak się wydaje, zależy ono od stanu receptorów hormonalnych. Z kolei napoje alkoholowe, zaklasyfikowane jako karcynogeny klasy I, zawierają substancje o działaniu rakotwórczym, a w wyniku ich metabolizmu powstają szkodliwe wolne rodniki. Wykazano, że alkohol zwiększa ryzyko infekcji HPV, przyczynowo związanej z rozwojem stanów przedrakowych szyjki macicy, a także ryzyko nawrotu raka szyjki macicy. W przypadku raka endometrium uzyskiwano rozbieżne wyniki – wydaje się, że piwo i wino mogą obniżyć ryzyko, jednak inne napoje alkoholowe spożywane w większej ilości je zwiększają. Picie wina wiąże się ze spadkiem ryzyka rozwoju endometrioidalnego raka jajnika, ale nie innych typów histologicznych tego nowotworu; może to być związane z protekcyjnym działaniem resweratrolu. Wykazano, że różne rodzaje alkoholu są niekorzystne w kontekście rozwoju raka piersi.
In December 2015, representatives of the European Society for Medical Oncology (ESMO), the European Society of Gynaecological Oncology (ESGO) and the European Society for Radiotherapy and Oncology (ESTRO) gathered to achieve a consensus on the current diagnostic methods as well as surgical and adjuvant treatment in endometrial cancer. During the conference, a multipage document identifying the key diagnostic and therapeutic problems, containing current findings together with the level of their scientific credibility was developed, followed by presenting expert consensus achieved by voting as well as a summary of evidence supporting each recommendation. The aim of the paper was to summarize the current ESMO, ESGO and ESTRO expert guidelines for a Polish reader in the absence of national recommendations on the diagnosis and treatment of endometrial cancer. The minimum (essential) preoperative management involves: clinical examination, including inguinal examination, speculum examination, bimanual examination, rectal examination, abdominal and transvaginal ultrasound, and, if indicated, transrectal ultrasound as well as risk assessment for Lynch syndrome if no ovariectomy is planned in FIGO stage I patients under the age of 45. A simple hysterectomy with the removal of the adnexa is the primary surgical protocol. Systematic lymphadenectomy involving pelvic and para-aortic lymph nodes should be performed in all patients (regardless of the histopathological type) with apparent FIGO stage IIIA, IIIB and FIGO stage II as well as in non-endometrioid apparent FIGO stage I cancers. In FIGO stage I endometrioid cancer, depending on the histopathological grade and the invasiveness, which is measured by myometrial invasion (MI), patients should be stratified into three preoperative risk groups: low risk – G1/G2 and MI < 50%, where systematic lymphadenectomy is not needed; intermediate risk – G1/G2, MI > 50% or G3, MI < 50%, where lymphadenectomy can be considered; high risk – G3 and MI > 50%, where lymphadenectomy is obligatory. The excision of the greater omentum should be performed only in serous cancer and carcinosarcoma. Stratification of patients for adjuvant treatment is based on pathological features, such as grading, MI, FIGO, lymphovascular space invasion. There is an urgent need to adapt the ESMO-ESGO-ESTRO consensus to Polish conditions as well as to develop national recommendations for the diagnosis and treatment of endometrial cancer.
PL
W grudniu 2015 roku przedstawiciele Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (European Society for Medical Oncology, ESMO), Europejskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (European Society of Gynaecological Oncology, ESGO) oraz Europejskiego Towarzystwa Radioterapii i Onkologii (European Society for Radiotherapy and Oncology, ESTRO) zebrali się w celu opracowania wspólnego stanowiska dotyczącego aktualnych metod diagnostyki, leczenia operacyjnego i uzupełniającego raka błony śluzowej trzonu macicy. W trakcie konferencji powstał wielostronicowy dokument, w którym zidentyfikowano kluczowe problemy diagnostyczno-terapeutyczne, zamieszczono aktualne wyniki badań wraz z oceną poziomu ich wiarygodności naukowej, a następnie zaprezentowano ustalone w drodze głosowania wspólne stanowisko ekspertów z określeniem siły zaleceń i uzasadnieniem. Celem niniejszej pracy było syntetyczne przedstawienie aktualnych zaleceń ekspertów ESMO, ESGO i ESTRO polskiemu czytelnikowi w sytuacji braku krajowych rekomendacji dotyczących diagnostyki i leczenia raka błony śluzowej trzonu macicy. Minimalne (niezbędne) postępowanie przedoperacyjne obejmuje: badanie kliniczne, w tym ocenę pachwin, badanie we wziernikach, badanie dwuręczne, badanie per rectum, badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i przezpochwowe, a jeśli są wskazania – badanie ultrasonograficzne transrektalne, jak również ocenę ryzyka zespołu Lyncha, gdy nie planuje się usuwać jajników kobietom z FIGO I przed 45. rokiem życia. Podstawowy protokół operacyjny to proste wycięcie macicy wraz z przydatkami. Limfadenektomia systematyczna obejmująca węzły miedniczne i okołoaortalne powinna zostać wykonana u wszystkich pacjentek (niezależnie od typu histopatologicznego) z prawdopodobnym FIGO IIIA, IIIB i FIGO II oraz w rakach nieendometrioidalnych FIGO I. W raku endometrioidalnym FIGO I, w zależności od stopnia zróżnicowania histopatologicznego (gradingu) i inwazyjności nowotworu, mierzonej głębokością naciekania mięśniówki (myometrial invasion, MI), pacjentki podzielono na trzy przedoperacyjne grupy ryzyka: grupa o niskim ryzyku – G1/G2 i MI < 50%, w której można odstąpić od limfadenektomii systematycznej; grupa o pośrednim ryzyku – G1/G2, MI > 50% lub G3, MI < 50%, w której limfadenektomię można rozważyć; grupa wysokiego ryzyka – G3 i MI > 50%, w której limfadenektomia powinna być wykonywana obligatoryjnie. Wycięcie sieci większej należy wykonać wyłącznie w raku surowiczym i w mięsakoraku. Stratyfikacja chorych do leczenia adiuwantowego opiera się na cechach patologicznych, takich jak grading, MI, FIGO, inwazyjność przestrzeni limfatycznej. Adaptacja ustaleń konsensusu ESMO, ESGO i ESTRO do warunków polskich oraz stworzenie krajowych rekomendacji diagnostyki i leczenia raka endometrium jest pilną potrzebą.
Endometrial cancer is currently the most common form of female reproductive tract tumors. The efficacy of treatment, which involves surgery, radiotherapy and systemic therapy, is increasing and the assessment of the quality of life of patients is subject to careful analysis. Difficulty in urination represents a major factor reducing the quality of life of patients. The aim of the study was to collect data on the urinary functioning and the quality of life in endometrial cancer patients considered cured after a combined treatment compared to patients after non-oncological hysterectomy. A total of 46 females divided into two groups were included in the study. Group I (study group) included 23 endometrial cancer patients (stage IA, G1–G2) after combined treatment, who received surgical treatment and adjuvant brachytherapy; group II (control group) included 23 patients after non-oncological hysterectomy and uterine appendage removal. The patients were assessed once, between month 6 and 12 after treatment termination. Medical history, gynecologic examination, urodynamic testing and life quality assessment were performed in all patients. Statistical analysis showed a significant difference between the two groups in terms of urogynecologic outcomes (p = 0.0193). The proportion of women without any disturbances was definitely higher in the control group (only 22%) vs. study group. Stress urinary incontinence, mixed incontinence and overactive bladder were more common in the study group compared to controls. Furthermore, a significant difference in the quality of life was shown between the compared groups of patients (p = 0.0270). Reduced quality of life was significantly more common in the study group (57% vs. 26% of controls). Improvement of life quality was less common in the study group (13%) compared to controls (28%). Brachytherapy increases the severity of genitourinary disorders, which adversely affects the quality of life in patients after cancer therapy.
PL
Rak endometrium to obecnie najczęstszy nowotwór narządu rodnego. Leczenie – wykorzystujące zabieg operacyjny, radioterapię i terapię systemową – jest coraz skuteczniejsze, a ocenę komfortu życia pacjentek poddaje się dokładnej analizie. Głównym czynnikiem obniżającym jakość życia chorych stają się problemy z oddawaniem moczu. Celem badania było uzyskanie informacji na temat funkcjonowania układu moczowego i jakości życia kobiet uznanych za wyleczone po skojarzonym leczeniu raka endometrium w porównaniu z tymi, którym macicę usunięto z przyczyn nieonkologicznych. Badaniu poddano 46 kobiet podzielonych na dwie grupy. Grupa pierwsza (badana) składała się z 23 pacjentek po skojarzonym leczeniu raka endometrium (IA, G1–G2), leczonych chirurgicznie i uzupełniającą brachyterapią, a grupa druga (kontrolna) – z 23 pacjentek po usunięciu macicy z przydatkami z powodów nieonkologicznych. Kobiety badano jednorazowo, między 6. a 12. miesiącem po zakończeniu leczenia. We wszystkich przypadkach przeprowadzono wywiad lekarski, badanie ginekologiczne, badanie urodynamiczne i badanie jakości życia. Analiza statystyczna wykazała istotną różnicę wyników badania uroginekologicznego między grupami (p = 0,0193). Odsetek kobiet, u których nie stwierdzono zmian, był zdecydowanie większy w grupie kontrolnej niż grupie badanej, gdzie wyniósł zaledwie 22%. W grupie badanej częściej niż w kontrolnej notowano przypadki wysiłkowego nietrzymania moczu, postaci mieszanej nietrzymania moczu i pęcherza nadreaktywnego. Okazało się także, że jakość życia pacjentek z porównywanych grup istotnie się różni (p = 0,0270). Jej spadek stwierdzano znacząco częściej w grupie badanej – u 57% kobiet (w grupie kontrolnej – u 26%). Polepszenie jakości życia notowano w grupie badanej rzadziej (13%) niż w grupie kontrolnej (28%). Brachyterapia powoduje nasilenie zaburzeń w układzie moczowo-płciowym, co negatywnie wpływa na komfort życia po leczeniu onkologicznym.
Vitamins D, C, E and A, which belong to antioxidants, exhibit anticancer activity. The mechanism of vitamin D antitumor activity involves the inhibition of cell proliferation, stimulation of apoptosis, inhibition of angiogenesis and an increased activity of metalloproteinases in the extracellular matrix. Vitamin D prevents the development and progression of breast cancer; its lower levels in the serum of premenopausal women are linked to the development of triple negative cancer (E-, PR-, HER2-). Cohort studies on the effects of VDR (vitamin D receptor) polymorphisms and studies related to vitamin D supplementation in postmenopausal women in the context of reduced risk of breast cancer are controversial. Vitamin D exerts a protective effect against ovarian and endometrial cancer. Vitamin C protects cells against the formation of mutagenic nitro compounds, enhances the immune system by promoting the activity of NK, T and B cells. Vitamin C supplementation improves treatment outcomes in disseminated breast cancer; the vitamin acts synergistically with cisplatin, it increases paclitaxel and doxorubicin cytotoxicity and abolishes toxic effects of tamoxifen. Vitamin C combined with chemotherapy in ovarian cancer prolongs patient’s survival. It increases sensitivity to cisplatin. Vitamin E exerts anticancer effects via multiple pathways. Its increased administration reduces the risk of breast cancer and ovarian cancer. The reduction in the incidence of endometrial cancer remains controversial. Vitamin A also exerts antioxidant effects. The compound reduces the incidence of DNA damage in cells exposed to hydrogen peroxide and protects cell organelles (including mitochondria) against the negative impact of lipid peroxidation. It reduces the risk of multiple tumors, including breast and cervical cancer.
PL
Witamina D oraz witaminy C, E i A, należące do antyoksydantów, wykazują aktywność przeciwnowotworową. Mechanizm działania witaminy D obejmuje hamowanie proliferacji komórkowej, stymulację apoptozy, hamowanie angiogenezy i zwiększanie aktywności metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej. Witamina D zapobiega rozwojowi raka piersi i progresji choroby; niższe jej stężenia w surowicy kobiet przed menopauzą wiążą się z rozwojem raków potrójnie negatywnych (E-, PR-, HER2-). Badania kohortowe dotyczące wpływu polimorfizmów genu VRD (vitamin D receptor) oraz badania nad suplementacją witaminy D po menopauzie w kontekście redukcji rozwoju raka piersi są kontrowersyjne. Witamina D ma protekcyjny wpływ w przypadku raka jajnika i endometrium. Witamina C chroni komórki przed mutagennym tworzeniem nitrozwiązków, wzmacnia funkcjonowanie układu immunologicznego przez wzrost aktywności komórek NK oraz limfocytów T i B. Stosowanie witaminy C poprawia wyniki leczenia rozsianego raka piersi; działa ona synergistycznie z cisplatyną, zwiększa cytotoksyczność paklitakselu i doksorubicyny, znosi toksyczny wpływ tamoksyfenu. Witamina C w skojarzeniu z chemioterapią przyczynia się do dłuższego przeżycia pacjentek z rakiem jajnika i poprawia wrażliwość na stosowaną cisplatynę. Witamina E działa przeciwnowotworowo przez wiele ścieżek. Jej zwiększona podaż wiąże się ze spadkiem ryzyka wystąpienia raka piersi i raka jajnika. Obniżenie ryzyka zachorowania na raka endometrium jest kontrowersyjne. Witamina A także ma działanie antyoksydacyjne. Obniża częstość uszkodzeń DNA indukowanych nadtlenkiem wodoru i chroni organella komórkowe (w tym mitochondria) przed negatywnymi skutkami peroksydacji lipidów. Zmniejsza ryzyko rozwoju wielu nowotworów, w tym raka piersi i szyjki macicy.
Endometrial cancer constitutes a heterogeneous group of diseases, in terms of clinical course, underlying molecular disorders, morphology and therapeutic strategy. The most frequent variety is type I or endometrioid cancer. As compared with type II, or non-endometrioid cancer, it usually develops in younger women as a result of prolonged estrogen stimulation within endometrium with features of atypical hyperplasia or a condition defined as endometrial intraepithelial neoplasia (EIN). In terms of morphology, it usually forms an exophytic (rarely endophytic) tumor and presents a high or moderate grade of differentiation. Patients usually present at an initial stage of the disease, with tumor infiltrate rarely exceeding half of uterine wall thickness; lymph node metastases are rare too. Non-endometrioid cancer usually affects older women, where it develops within a flat, atrophic endometrium with no signs of hyperplasia. It is always qualified as poorly differentiated and according to WHO classification its degree of differentiation is not graded. It usually presents an aggressive clinical course, infiltrating over one half of uterine wall thickness, invades the serous membrane and regional lymph nodes. Types I and II of endometrial cancer differ also in terms of underlying molecular disorders. Type I is associated with mutations of genes K-ras, PTEN and MLH1 (DNA repair). Type II is associated with mutation of TP53. The key issue in developing therapeutic strategy is microscopic assessment of type and grade of histological maturity, as well as clinical-pathological stage of cancer. An important issue is to apply currently valid WHO, TNM and FIGO classifications. Objective difficulties in interpretation of microscopic features in some cases result in increasingly frequent use of molecular and immunohistochemical studies in routine pathological diagnostic work-up.
PL
Rak błony śluzowej trzonu macicy stanowi heterogenną grupę pod względem przebiegu klinicznego, zaburzeń molekularnych, obrazu morfologicznego i leczenia. Większość przypadków jest kwalifikowana jako typ I, zwany rakiem endometrioidnym. W porównaniu z II typem, zwanym rakiem nieendometrioidnym, nowotwór ten rozwija się przeważnie u młodszych kobiet z cechami rozrostu atypowego lub stanu określanego jako „endometrioidna neoplazja śródnabłonkowa” (EIN), w wyniku przedłużonej stymulacji estrogenowej w terenie endometrium. W obrazie morfologicznym zwykle tworzy egzofityczny (rzadziej endofityczny) rozrost i wykazuje wysoko lub średnio dojrzały stopień dojrzałości. Stopień zaawansowania jest zazwyczaj niski, a naciek raka nie przekracza połowy grubości ściany trzonu macicy; rzadko stwierdza się przerzuty do węzłów chłonnych. Rak nieendometrioidny II typu częściej dotyczy starszych kobiet, u których rozwija się w cienkim zanikowym endometrium bez cech rozrostu. Kwalifikowany jest zawsze jako rak nisko zróżnicowany, według klasyfikacji WHO jego stopień zróżnicowania nie podlega stopniowaniu. Na ogół ma agresywny przebieg, przekracza połowę grubości ściany trzonu macicy, nacieka surowicówkę oraz daje przerzuty do węzłów chłonnych. Różnice między typem I i II raka endometrium dotyczą również zaburzeń molekularnych. Typ I raka wiąże się z mutacjami genów K-ras, PTEN i naprawy DNA (MLH1), z kolei w II typie stwierdza się mutacje w TP53. Kluczowe znaczenie dla podjęcia decyzji leczniczych ma ocena mikroskopowa typu i stopnia histologicznej dojrzałości oraz stopnia kliniczno-patologicznego zaawansowania raka. Istotne jest stosowanie aktualnie obowiązujących klasyfikacji WHO, TNM i FIGO. Obiektywne trudności w interpretacji cech mikroskopowych w niektórych przypadkach powodują coraz częstsze włączanie badań molekularnych i immunohistochemicznych do rutynowej diagnostyki.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.