The aim of the study was to identify riverbed changes of the Krasna river along its entire length in recent centuries, based on archival cartographic materials. Additionally, in the roughly 2-km long estuary section, where the largest riverbed changes were noticed in the maps, cartographic changes were verified by geomorphological and geological mapping of Quaternary sediments. The Krasna River is located in the northern part of the Świętokrzyskie Province in the Polish Uplands area. The Krasna River is a left-side tributary of the Czarna Konecka, with the length of 28 km. The basin area is about 121 km2. It was located in the Old Polish Industrial District. Krasna was one of the most industrialized rivers of the Old Polish Industrial District in 19th c. The waters of the lower section of Krasna were used to power forges and water mills. The activity of the forges and water mills contributed to changes in the course of the Krasna riverbed, visible on cartographic materials as well as in sediments. In early 1930s, old forges were transformed into water mills. In later years, the mill buildings were transformed into sawmills, which existed until the middle of the 20th c. On the flood plain, remnants of the iron metallurgy have survived in such forms as shafts and channels as well as in sediments as slags or bricks. With the fall of industrial activity, renaturalization processes started in the Krasna River valley and the river bed itself. This led to the restoration of a natural environment and the river came back to its natural course.
PL
Celem opracowania jest rozpoznanie zmian koryta Krasnej na całej długości w ostatnich stuleciach w oparciu o dostępne materiały kartograficzne. Dodatkowo, w ujściowym odcinku (około 2 km), w którym stwierdzono na mapach największe zmiany, zweryfikowano zmiany kartograficzne wykonując tu kartowanie geomorfologiczne i geologiczne osadów czwartorzędowych. Krasna położona jest w północnej części województwa świętokrzyskiego na obszarze Wyżyn Polskich. Jest lewobrzeżnym dopływem Czarnej Koneckiej o długości 28 km. Jej zlewnia o powierzchni 121 km2 znajdowała się w Staropolskim Okręgu Przemysłowym. W przeszłości, a zwłaszcza od XIX wieku, Krasna była jedną z najbardziej „pracowitych” rzek SOP-u. Wody dolnego odcinka Krasnej napędzały koła wodne urządzeń przemysłowych od Krasnej do Starej Wsi. Działalność kuźnic i młynów przyczyniła się do zmian biegu koryta rzeki Krasnej, widocznych na materiałach kartograficznych, jak i w morfologii i osadach. Na początku lat 30. XX wieku pozostałości po fabrykach zostały przekształcone w młyny wodne. W późniejszych latach budynki młynów przekształcono w tartaki istniejące do połowy XX wieku. Na równinie zalewowej zachowały się pozostałości po hutnictwie żelaza, jak kanały i wały, a w osadach żużle czy fragmenty cegieł. W ostatnich dziesięcioleciach, wraz z upadkiem przemysłowej aktywności, rozpoczęły się w obrębie doliny i w korycie Krasnej procesy renaturalizacji, a rzeka powróciła do swego naturalnego biegu.
Studium poświęcone jest analizie porównawczej rzeźby dna trzech rowów oceanicznych: Hikurangi (HkT), Puysegur (PT) i Hjort (HjT), położonych w pobliżu Nowej Zelandii na południowym Pacyfiku. HjT charakteryzuje się skośną strefą subdukcji. Unikalna sytuacja geotektoniczna regionu polega na rozdzieleniu dwóch stref subdukcji: północnej (Hikurangi) i południowej (Puysegur), strefą kolizji kontynentalnej wzdłuż uskoku Alpine Fault na Wyspie Południowej. Subdukcja na południe od Wyspy Południowej zachodzi pod dużym kątem w kierunku południowo-wschodnim (PT i HjT), podczas gdy w strefie północnej (Hikurangi) odbywa się na północny zachód. W konsekwencji Wyspa Południowa jest ujęta w swego rodzaju „nożyce subdukcyjne”. Metodologia oparta na GMT (The Generic Mapping Tools) posłużyła do skartowania, wykreślenia i modelowania obszaru. Kartowanie obejmuje wizualizację danych geofizycznych oraz pozycji tektonicznej i geologicznej rowów, opartą na sekwencyjnym użyciu modułów GMT. Dane obejmują GEBCO, ETOPO1, EGM96. Porównawcza korekcja histogramu siatek topograficznych (wyrównana, znormalizowana, kwadratowa) została wykonana przez moduł „grdhisteq”, zaś zautomatyzowane przekroje – przez moduł „grdtrack”. Analiza wykazała , że rów Hjort ma symetryczną formę z porównywalnymi nachyleniami zarówno na zachodnich, jak i wschodnich zboczach. Rów Hikurangi ma podobne do koryta płaskie szerokie dno, a stok od strony zachodniej (przylegający do Wyspy Północnej) jest nachylony pod większym kątem od stoku wschodniego. Rów Puysegur ma asymetryczną V-kształtną formę ze stromo nachylonym zboczem wschodnim i łagodniejszym zachodnim. Rów HkT jest relatywnie płytki < 2500 m, PT osiąga głębokość <-6000 m. Największą głębokość (> 6000 m) stwierdzono dla rowu Hjort. Rzeźba dna w otoczeniu HjT jest najbardziej zróżnicowana, a w przypadku położonego bardziej na północ PT zaznacza się wyraźna dysproporcja pomiędzy łagodnym oceanicznym zboczem na zachodzie i stromym zboczem grzbietu Puysegur (północny odcinek Łuku Macquarie) na wschodniej flance rowu. Rozkład danych batymetrycznych dla HkT jest stosunkowo zrównoważony dla głębokości od 600 m do 2600 m. PT ma bimodalny rozkład danych z 2 pikami: 1) 4250 do 4500 m (18%); 2) 2250 do 3000 m, < 7,5%. Druga koncentracja danych odpowiada łukowi Macquarie. Rozkład danych dla HjT ma klasyczny kształt dzwonu z wyraźnym ekstremum odpowiadającym głębokościom 3250 do 3500 m. Asymetria zaprezentowanych rowów oceanicznych jest uwarunkowana przez procesy geotektoniczne.
EN
The study focused on the comparative analysis of the submarine geomorphology of three oceanic trenches: Hikurangi Trench (HkT), Puysegur Trench (PT) and Hjort Trench (HjT), New Zealand region, Pacific Ocean. HjT is characterized by an oblique subduction zone. Unique regional tectonic setting consist in two subduction zones: northern (Hikurangi margin) and southern (Puysegur margin), connected by oblique continental collision along the Alpine Fault, South Island. This cause variations in the geomorphic structure of the trenches. PT/HjT subduction is highly oblique (dextral) and directed southwards. Hikurangi subduction is directed northwestwards. South Island is caught in between by the “subduction scissor”. Methodology is based on GMT (The Generic Mapping Tools) for mapping, plotting and modelling. Mapping includes visualized geophysical, tectonic and geological settings of the trenches, based on sequential use of GMT modules. Data include GEBCO, ETOPO1, EGM96. Comparative histogram equalization of topographic grids (equalized, normalized, quadratic) was done by module ’grdhisteq’, automated cross-sectioning – by ’grdtrack’. Results shown that HjT has a symmetric shape form with comparative gradients on both western and eastern slopes. HkT has a trough-like flat wide bottom, steeper gradient slope on the North Island flank. PT has an asymmetric V-form with steep gradient on the eastern slopes and gentler western slope corresponding to the relatively gentle slope of a subducting plate and steeper slope of an upper one. HkT has shallower depths < 2,500 m, PT is <-6,000 m. The deepest values > 6,000 m for HjT. The surrounding relief of the HjT presents the most uneven terrain with gentle slope oceanward, and a steep slope on the eastern flank for PT, surrounded by complex submarine relief along the Macquarie Arc. Data distribution for the HkT demonstrates almost equal pattern for the depths from -600 m to ₋2,600 m. PT has a bimodal data distribution with 2 peaks: 1) -4,250 to -4,500 m (18%); 2) -2,250 to -3,000 m, < 7,5%. The second peak corresponds to the Macquarie Arc. Data distribution for HjT is classic bell-shaped with a clear peak at -3,250 to -3,500 m. The asymmetry of the trenches resulted in geomorphic shape of HkT, PT and HjT affected by geologic processes.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.