Search results

1

Ekstremalne stany wód podziemnych w środkowej Polsce w wieloleciu 1951-2000

100%

Tomalski P., Uniwersytet Łódzki W. N. G.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

|

2008

|

vol. 8

PL

W artykule omówiono skład fIzykochemiczny opadów atmosferycznych, wód gruntowych i roztworów porowych. Wody (roztwory) porowe uzyskano za pomocą metody ciśnieniowej z prób gruntów gliniasto-piaszczystych i piaszczystych, pobranych w regionie łódzkim i bełchatowskim. Ustalenie składu jonowego wód pozwoliło na określenie ich typów hydrochemicznych oraz wzajemnych związków między poszczególnymi rodzajami wód. Wskazano również na czynniki antropogeniczne wpływające na zmiany składu wód opadowych, porowych i gruntowych

EN

The aim of this study is to present an analysis of sequence of extreme annual groundwater levels in central part of Poland. Data were obtained from 55 groundwater levels (Fig. I),which were monitored in Institute of Meteorology and Water Management. Every sequence has its own theoretically fitted distribution, counted autocorrelation and the number of statistically significant, subsequent coefficients (with shifts from I to 5).Annual minima are best approximated (Fig. 3) by Fisher's-Tippet's distribution (E3). Furthermore, in some cases log-normal, two- and three-parametric distributions (LN2 and LN3) were fitted. It is clearly seen in spatial distribution (Fig. 4) in Pilica river basin that the participation of Fisher's-Tippet's distribution is relatively smaller in this region than in the others. Mean autocorrelation of annual minima (Fig. 5) is equal to 0.59, which means that the levels have big inertia. Annual maxima are best approximated by (Fig. 6) log-normal, twoparametric distribution (LN2). Except this one, in some cases: Gumbell (El), three-parametric log-normal (LN3) and Pearson type III distribution (P3) are fitted. On the north of the investigated area in the spatial arrangement the concentration of LN3 distribution can be clearly seen. The sequences of maximum groundwater levels are characterized by much smaller inertia than sequences of minimum values. Looking at their spatial arrangements (Fig. 8) it cannot be omitted that high RaI values (> 0.8) concern the same region, but not the same wells as in case of minima. Low RaI values « 0.2) are rather evenly distributed. Basing on the approximated distributions, water levels of given probability (of 50% and 10%) of exceeding (for maximum values) and unreachables (for minimum values) were calculated. It allowed to create diagrams (Fig. 9) of the frequency of week-long floods and low flows during the long lasting period. After slightly dry 50s the shortages were supplemented and wet years began (late 60s to the beginning of 80s). Following years belong to a dry period with its apogee in 1990-1993. Afterwards we observe some years of supplementation of aquifers and the beginning of floody period just before the beginning of a new millennium. As in case of other hydrometeorological characteristics we can observe its cyclic nature.

2

Przepływy ekstremalne wybranych rzek środkowej Polski w latach 1951-2000

100%

Jokiel P., Uniwersytet Łódzki W. N. G.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

|

2008

|

vol. 8

PL

Artykuł powstał w wyniku prac badawczych prowadzonych w ramach Projektu Zamawianego MNiI (K091/P04/2004/11).

EN

The following study is an attempt to create a multiaspect statistical analysis of 50-years long sequences of monthly extreme llows of three rivers of central Poland: Warta in Sieradz, Bzura in Sochaczew and Pilica in Przedbórz (1951-2000). Those rivers play leading roles in water management of one of the poorest in surface water regions of country - central Poland. The knowledge of their regime and identification of its changes in time especially due to low and high flows is a basis for future planning and efficient water management in regional scale. Within this work functions of monthly extreme flow distributions were identified and distinct probability quantiles were calculated (fab. 1-2; Attachments I-VI). Looking at flow maxima it was noted that for snow-melt freshets months (lI, Ill, IV) the most characteristic were gamma and Weibull's distributions, while for the months of 'summer freshet (VI, VII, VIII) - gamma and log-gamma functions. In case of monthly minima was slightly different. The greatest number of sequences might have been described by Weibull's distribution, significantly smaller number by log-gamma, last two functions appeared very rarely. The biggest annual specific capacity of probability of exceeding l% characterize Pilica river. It was much bigger than analogous runoffs calculated for Warta and Bzura rivers. For Warta and Bzura annual low llows of probability of exceeding 99% were also 8 times smaller than their ecological discharges. In case of Pilica this difference was about 400% smaller. There were investigated the perennial and seasonal dynamics of extreme llows (attachments VII, IX), changeability of monthly llow amplitudes (Fig. 13, 14) as well the trends and their significance (Tab. 4). Long lasting maximum llow series for months of the same names from cold half-year were investigated in 3 rivers and characterized by negative trends (sometimes statistically significant) - Pilica (XI-IV); Bzura (II, III). The lowest flows period systematically moved from early summer (in 1951-1960) towards late summer or even early autumn (in 1991-2000). This trend was very pronounced and unambiguous. Perennial changeability of warm half-year minimum series was usually smaller than of parallel series in cold half-year. All monthly minima of Warta increased, Pilica's - decreased, while the observed tendencies for Bzura were variegated. Most of the obtained trend lines indicate on tendencies of decreasing in the series of monthly amplitudes, although statistically significant trends are characteristically arranged. Statistically significant trends occur during late winter and early spring (I-II), what is more they concern all studied rivers. The analysis indicate on a small decrease in changeability of flows in investigated rivers, which is characterized by slightly systematic increase of monthly minima and amplitude decrease. However, those phenomena are visible best during cold half-years and concern mainly month of freshets (II, III).

3

Fizjograficzne uwarunkowania obiegu i retencji wody oraz migracji zanieczyszczeń w małej zlewni strefy podmiejskiej Łodzi

86%

Jokiel P., Katedra Hydrologii i Gospodarki Wodnej W. N. G., pl j. g. u. l.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

|

2014

|

vol. 13/2014

PL

W artykule omówiono kilka zagadnień dotyczących roli warunków fizjograficznych w procesie obiegu wody i migracji innych substancji w obrębie małej zlewni położonej w strefie podmiejskiej dużego miasta (Łodzi). Opisu dokonano w dwu zasadniczych aspektach: formowania odpływu i kształtowania retencji. Wyniki dotyczą w szczególności roli: rzeźby terenu (nachyleń stoków), przepuszczalności gruntu oraz podatności terenu w procesie formowania różnych form odpływu. W odniesieniu do retencji, omówiono problemy retencji powierzchniowej, w tym koryt i zbiorników wodnych, pojemności wodnej ryzosfery (strefy korzeniowej roślin) oraz zasobów wód podziemnych. Szczególnie dużo uwagi poświęcono zagadnieniom prezentacji i analizy zmienności przestrzennej wymienionych cech zlewni. Do ich zobrazowania wykorzystano mapy rastrowe oparte o siatkę pól elementarnych (rys. 3–11).

EN

In the article some problems connected with the role of physiographical conditions in water circulation process and migration of substances within a little drainage basin situated on the outskirts of a large town (Łódź) were discussed. The description was given in two basic aspects: runoff forming and retention shaping. The results referred especially to the role of relief of the Earth’s surface (inclination of slopes), soil permeability and ground susceptibility to shaping the runoff forms. As regards water retention, surface retention of channels and waterbodies, water capacity of the rhizoshpere, and groundwater resources were mentioned. Great attention was given to the presentation and analyses of spatial variability of the drainage basin characteristics. To illustrate it digital maps were used, which were based on elementary squares network (fig. 3–11). These maps are the most important results of the research.

4

Jeziorna przeszłość torfowisk regionu łódzkiego

72%

Forysiak J., Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Wydział Nauk Geograficznych U. Ł.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

|

2013

|

vol. 12

EN

Studies of infills of present-day peatland basins of the Łódź Region revealed the presence of lacustrine sediments underlying peats. They usually rest on mineral bottoms of basins, and their accumulation began in the Late Vistulian and continued in the Holocene. Out of 17 objects subjected to geological and palaeoecological examinations such arrangement was found in 8 of them. In the locality of the Żabieniec peatland 16.4 m of biogenic sediments was documented. The essential part of the profile contains detrital gyttja (at the bottom – detrital-clay gyttja, above – fine detrital gyttja). Within the Ner-Zawada peatland the thickness of biogenic sediments is 4.70 m and lake sediments are represented by clay- calcareous gyttja and calcareous gyttja. The thickness of biogenic sediments in the Ługi peatland reaches to 2.90 m. At this locality detrital- calcareous gyttja and detrital gyttja accumulated on the mineral substratum. In the Rąbień peatland basin the thickness of lacustrine sediments and peat reaches 6.2 m; on sandy bottom rest detrital-clay gyttja and detrital gyttja. In the Silne Błoto-Witów peatland only the 3.5 m long profile of the so- called “west island” contains lacustrine deposits covered by herbaceous peat. In the bottoms of a few other peatlands of the region, biogenic lake deposits were found, but their thickness is small (such as Korzeń, Bęczkowice, Parchliny). Therefore it may be assumed that some peatlands of the Łódź Region are of limnic origin. The presented examples of lake sediment series in the basins of contemporary peatlands in the Łódź Region allow to conclude that during the last fifteen thousand years, lakes occurred in this area, not only in numerous oxbow basins, but also in plateau depressions and aeolian landforms. Lake basins were more frequent during the late Vistulian, and survived in the Holocene until the Subboreal period. All water bodies of wetlands of the Łódź Region, except for oxbows, which are observed today, are of an anthropogenic origin.

PL

Analiza wypełnień mis współczesnych torfowisk regionu łódzkiego wykazała pod torfami obecność osadów jeziornych. Zalegają one zwykle na mineralnym dnie mis, a ich akumulacja rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała jeszcze w holocenie. Spośród 17 obiektów poddanych szczegółowym badaniom geologicznym i paleoekologicznym taki układ osadów stwierdzono w ośmiu z nich. W misie torfowiska Żabieniec udokumentowano 16,4 m osadów biogenicznych, a zasadniczą część profilu stanowi gytia detrytusowa (w dolnej części detrytusowo-ilasta, a powyżej gytia drobnodetrytusowa i grubodetrytusowa). W obrębie torfowiska Ner-Zawada miąższość osadów biogenicznych wynosi 4,70 m, a osady jeziorne reprezentują: gytia ilasto-wapienna i gytia wapienna. Miąższość osadów biogenicznych w obrębie torfowiska Ługi sięga 2,90 m, na mineralnym podłożu zalega gytia detry- tusowo-wapienna i gytia detrytusowa. W torfowisku Rąbień miąższość torfu i podścielających go osadów jeziornych sięga 6,2 m, na piaszczystym podłożu zalegają: gytia detrytusowo-ilasta i gytia detrytusowa. Torfowisko Silne Błoto-Witów dokumentuje jedynie profil z tzw. wyspy zachodniej o miąższości 3,5 m prezentujący głównie osady jeziorne, przykryte przez torf zielny. W podłożu torfów kilku innych torfowisk regionu stwierdzono biogeniczne utwory jeziorne, ale ich miąższość jest niewielka (m.in.: Korzeń, Bęczkowice, Parchliny). Uznać więc należy, że część torfowisk regionu łódzkiego ma pochodzenie limnogeniczne. Zaprezentowane przykłady serii osadów jeziornych w misach współczesnych torfowisk regionu łódzkiego pozwalają stwierdzić, że w trakcie ostatnich 15 tysięcy lat jeziora występowały na tym obszarze nie tylko w licznych starorzeczach, ale także w obniżeniach wysoczyznowych i wśród form eolicznych. Zbiorniki jeziorne funkcjonowały liczniej w okresie późnego vistulianu, a w holocenie przetrwały aż do okresu subborealnego. Wszystkie zbiorniki wodne na obszarach mokradeł regionu łódzkiego, poza starorzeczami, obserwowane współcześnie, mają charakter antropogeniczny.

5

Cechy rozwoju i zaniku lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce

72%

Krzemiński T., Uniwersytet Łódzki I. G. F. i. K. Ś.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

|

1997

|

vol. 1

EN

The South Great Poland ice-sheet lobe representing the Warta Glaciation stretched from the Warsaw-Berlin pradolina that runs along the S2nd parallel (100 m above sea level) to the Wieluń Upland (272 m above sea level) in south (SI°N). The lobe was halted by topographic barriers of the Ostrzeszów Hills (284 m) and of the Łódź Upland (284 m) and left some signs of push moraines there. In central Poland the Wartanian ice-sheet spread southwards utilising the river valleys of the Prosna, Warta and Widawka (Fig. 1). The ice conserved the valleys, which is evidenced by 2-4 m thick till well preserved on the slopes of buried valleys older than of Wartanian age (Fig. 2). The southern portion (51O5O'N) of the South Great Poland lobe diverged into lower order lobes of Widawka, Warta and Prosna. The Widawka lobe, developed in the east, flew over the elevation of the Bełchatów Upland (200-220 m) and left signs of diffluence in the Piotrków Plain (Fig. 3). The Warta lobe crept up onto the northern edge of the Wieluń Upland (200-250 m) where the ice-sheet dissipated. The Prosna lobe reached the Wieruszów Upthrust at a similar altitude. Climatically induced process of the ice-sheet degradation began with the development of crevasses and cracks in the places of irregularities in the topography of the sub-Quaternary bedrock. This led to the formation of marginal zone delineated by the maximum extend of the ice-sheet and by its extent during the main stagnation phase, when the contact with the active ice mass was retained. Inside this zone the landforms associated with stagnant ice downwasting are found. These include kames, karne terraces, karne plateaux, kettles, post-glacial depressions, small outwash plains, latent fragments of pradolinas. Topographic watersheds separate former inward and outward meltwater flow directions. Four subsequent phases of the ice-sheet degradation and the corresponding zones: I - Dzialoszyn, II - Sieradz, III - Niemysłów and Kalisz zones comprise a similar range of landforms and the pattern of flow directions inherited from the areał deglaciation (Fig. 3 and 4). The formation of the zones can be related to the elevations of the sub-Wartanian base, mainly of Mesozoic and Neogene age. Groups of kames (Fig. 1 and 5) are also the evidence of the areal deglaciation. On elevations of the substratum elongated crevasses developed in the downwasting ice. They were then filled with gravel and sand - mainly of inglacial or supraglacial origin. The areas situated between subsequent deglaciation zones and the groups of karnes are usually build of till that forms low relief of undulating ground moraine.

PL

Proces rozprzestrzeniania lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce postępował ku południowi dolinami Prosny, Warty i Widawki. Udokumentowane jest to gliną zwałową, dobrze zachowaną na stokach dolin kopalnych starszych od zlodowacenia warciańskiego. W części południowej lobu południowowielkopolskiego (5I,30aN) wyodrębniły się loby niższego rzędu Prosny, Warty i Widawki. Klimatycznie uwarunkowany proces zanikania lądolodu rozpoczyna się przetainami i spękaniami na elewacjach podłoża podwarciańskiego. Prowadzi to do powstania stref brzeżnych ograniczonych każdorazowo linią maksymalnego zasięgu lądolodu i linią głównego etapu postojowego, zachowującego więź z żywym lądolodem. Kolejne etapy zanikania lądolodu warciańskiego w strefach: I działoszyńskiej, II sieradzkiej, III niemysłowskiej i kaliskiej mają podobny inwentarz form rzeźby i układ odpływu wód odziedziczony z deglacjacji arealnej (rys. l, 3 i 4). Obszary leżące pomiędzy kolejnymi strefami brzeżnymi zbudowane są przeważnie z glin zwałowych moreny dennej, która miejscami powleczona jest utworami pokrywowymi.

Refine search results

5 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica

1 2014

1 2013

2 2008

1 1997

2 Jokiel P.

2 Uniwersytet Łódzki W. N. G.

1 Forysiak J.

1 Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Wydział Nauk Geograficznych U. Ł.

1 Katedra Hydrologii i Gospodarki Wodnej W. N. G.

1 Krzemiński T.

1 Tomalski P.

1 Uniwersytet Łódzki I. G. F. i. K. Ś.

1 pl j. g. u. l.

Ekstremalne stany wód podziemnych w środkowej Polsce w wieloleciu 1951-2000

Przepływy ekstremalne wybranych rzek środkowej Polski w latach 1951-2000

Fizjograficzne uwarunkowania obiegu i retencji wody oraz migracji zanieczyszczeń w małej zlewni strefy podmiejskiej Łodzi

Jeziorna przeszłość torfowisk regionu łódzkiego

Cechy rozwoju i zaniku lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce