Search results

1

Chondryty węgliste CI oraz podobne do CI

100%

Blutstein K.

|

vol. 15

7-26

PL

Chondryty węgliste z grupy CI stanowią najbardziej pierwotną materię w Układzie Słonecznym dostępną do badań. Obecnie tylko 9 meteorytów zostało sklasyfikowanych jako chondryty węgliste grupy CI, z czego dla dwóch z nich klasyfikacja ta jest kwestionowana. W literaturze sugeruje się, aby te dwa meteoryty, wraz z innymi podobnymi, uznać za osobną grupę CY. Dodatkowo, meteoryt Tagish Lake jest rozważany jako CI2, chociaż ta klasyfikacja nie zdobyła powszechnej akceptacji. Na podstawie ograniczonej ilości źródeł literaturowych dotyczących składu pierwiastkowego chondrytów grupy CI oraz chondrytów podobnych do CI, stwierdzono, że chondryty Alais, Ivuna oraz Orgueil mają najbardziej zbliżony skład pierwiastkowy. Skład chondrytu Tonk różni się nieznacznie, ale wciąż mieści się w zakresie typowym dla chondrytów grupy CI. Skład chemiczny meteorytu Revelstoke znacząco odbiega od średniego składu chondrytów grupy CI, jednak niewielka masa tego meteorytu (1 g) i brak dostatecznej ilości danych mogą wpływać na wyniki. Spośród chondrytów podobnych do CI, najlepsze dopasowanie składu chemicznego do grupy CI wykazuje chondryt Tagish Lake. Natomiast najgorsze dopasowanie charakteryzuje chondryt Belgica 7904, uważany za członka potencjalnej grupy CY, jednak na podstawie składu chemicznego jednoznacznie można stwierdzić, że nie należy do grupy CI lub CY. Chociaż potencjalne chondryty CY wykazują znaczne zubożenie w kadm, nie można wykluczyć przypadkowej zbieżności w tej kwestii. Z perspektywy górniczej, ciała macierzyste chondrytów węglistych grupy CI mogą stanowić potencjalne źródło wody, a co za tym idzie, również wodoru, mającego istotne znaczenie jako potencjalne paliwo. Planetoida 1508 Kemi będąca potencjalnym ciałem macierzystym chondrytów węglistych grupy CI może zawierać około 3,39·1012 Mg wody, w tym około 3,76·1011 Mg wodoru.

EN

Carbonaceous chondrites of the CI group represent the most primitive matter in the Solar System available for study. Currently, only 9 meteorites have been classified as CI group carbonaceous chondrites, with the classification of two of them being questioned. In the literature, there is a suggestion to consider these two meteorites, along with others that share similarities, as a separate CY group. Additionally, the Tagish Lake meteorite is considered CI2, although this classification has not gained widespread acceptance. Based on a limited number of scientific sources regarding the elemental composition of CI group carbonaceous chondrites and CI-like chondrites, it has been observed that Alais, Ivuna, and Orgueil chondrites have the most similar elemental composition. The composition of the Tonk chondrite differs slightly but still falls within the typical range for CI group chondrites. The chemical composition of the Revelstoke meteorite significantly deviates from the average composition of CI group chondrites; however, the small mass of this meteorite (1 g) and a lack of sufficient data may affect the results. Among CI-like chondrites, the best match in chemical composition to CI chondrites is found for the Tagish Lake chondrite. Conversely, the Belgica 7904 chondrite, previously considered a member of the potential CY group, unequivocally does not belong to CI or CY group based on its chemical composition. While potential CY chondrites exhibit significant cadmium depletion, the possibility of coincidental convergence on this matter cannot be excluded. From a mining perspective, parent bodies of CI group carbonaceous chondrites may serve as a potential source of water and, consequently, hydrogen, holding significant importance as potential fuel. Asteroid 1508 Kemi, which is a potential parent body of CI carbonaceous chondrites, may contain about 3.39·1012 Mg of water, including about 3.76·1011 Mg of hydrogen.

2

Skład chondrytów węglistych jako wyznacznik zasobności planetoid typu C w surowce metaliczne

51%

Blutstein K., Przylibski T. A., Łuszczek K., Gruchot J.

Acta Societatis Metheoriticae Polonorum

|

2022

|

vol. 13

7-26

EN

The chemical composition of carbonaceous chondrites was analysed in terms of the content of selected 24 metals, including noble metals and rare-earth metals. Based on the obtained results, the abundance of C-type asteroids in metallic raw materials was estimated and compared to the concentration of terrestrial deposits and the average content in the Earth’s crust. All the analysed elements, except rare earths, showed higher concentrations in carbonaceous chondrites than in the Earth’s crust, but most of them did not match the Earth’s deposit contents. The exception is Fe and Ni, the concentrations of which in carbonaceous chondrites significantly exceed the Earth’s deposit concentrations. The profitability of mining operations on C-type asteroids is also increased by the number of accompanying mineral commodities, mainly metals (Cr, Co, Cu, Au, Pt, Pd, Ag), and water ice. In addition, the parent bodies of carbonaceous chondrites occur relatively close to the moons of Jupiter and Saturn – potential space mission targets.

3

Nowy chondryt zwyczajny H5, S2, W1: Northwest Africa 11778

51%

Przylibski T., Łuszczek K., Kryza R., Blutstein K.

Acta Societatis Metheoriticae Polonorum

|

2020

|

vol. 11

77-97

EN

Based on petrological, mineralogical and geochemical analyses, the authors classified the new meteorite Northwest Africa 11778 as an ordinary chondrite H5, S2, W1. It is a single stone with mass 767.5 g and with well-preserved black fusion crust with brown shade (Fig. 1). This meteorite was found in Sahara Desert and it was purchased by Wroclaw University of Science and Technology, Faculty of Geoengineering, Mining and Geology from Moroccan dealer in Zagora in June 2013. The most characteristic component of analyzed chondrite are different types of chondrules (barred olivine – BO, porphyritic olivine – PO, granular olivine – GO, radial pyroxene – RP, porphyritic olivine-pyroxene – POP, cryptocrystalline – C) (Fig. 2), which constitute 75% of meteorite. Their size is in range 0.2–1.2 mm, with average chondrule size ca. 0.6 mm. Bigger porphyritic olivine chondrules with diameter up to 1.5 mm rarely occur. The chemical composition of olivine crystals (Fa 18 mol%) and pyroxene crystals (Fs 16.2 mol%) proves this meteorite to be an H chondrite (Tab. 1, Fig. 4–5, App. 1–2). The averaged concentration of major elements in the classified meteorite is comparable to their mean content in H chondrites (Fig. 8). The meteorite NWA 11778 contains only slightly less Mg and Al than average H chondrites (Tab. 2). Among the other analysed elements, values distinctly out of the range of typical concentrations for H chondrites are characteristic of Hg and Eu (lower concentration in the NWA 11778 meteorite) (Tab. 3, Fig. 8–9). The presence of chondrules with predominantly sharp boundaries (Fig. 2), secondary feldspar crystals with sizes of up to 50 mm, chiefly crystalline mesostasis and only secondarily – devitrified glass in chondrules, and transparent crystalline matrix (with olivine crystals up to 0.26 mm and pyroxenes up to 0.30 mm in size), as well as common occurrence of untwinned rhombic pyroxenes prove the classified meteorite to belong to petrological type 5. It is additionally confirmed by mean Ni content in troilite below 0.5 wt% (0.04 wt%) (Tab. 1, App. 4) and carbon content below 0.2 wt% (0.07 wt%) (Tab. 2). Undulatory extinction in some olivine and pyroxene crystals and the presence of irregular fractures in the NWA 11778 chondrite enables specifying its shock level as S2. The weathering grade adopted for the NWA 11778 chondrite was W1, as visible weathering changes cover only the marginal parts of FeNi alloy grains. As a result of the weathering of 10–20% of FeNi grains, iron oxides and hydroxides are formed. These secondary weathering Fe3+ compounds also fill cracks, forming veins running between chondrules within matrix (Fig. 3).

4

Pierwsza tona Księżyca na Ziemi

51%

Przylibski T. A., Blutstein K., Szczęśniewicz M., Łuszczek K.

Acta Societatis Metheoriticae Polonorum

|

2023

|

vol. 14

163-182

EN

The authors drew attention to the classification in December 2022 of over one ton of lunar meteorites that fell to Earth. They have been found since the early 1960s, but their first classification, as lunar meteorites, was made only in 1982. This was possible thanks to more advanced geochemical research and the possibility of comparing their results with the results of analyzes of samples of rocks and lunar regolith brought by the Soviet missions of the Luna program, and above all by several American missions of the Apollo program. With access to over 1.4 tons of lunar rocks on Earth, we are now able to conduct multidisciplinary studies of the lunar geology. Their results are particularly important in the context of building human settlements or lunar bases for further exploration of the solar system. This applies to both the physical properties of these rocks, as well as their chemical and mineral composition in the context of the presence of deposits of various mineral resources. It should be emphasized that meteoritic material from the Moon has been increasing in terrestrial collections (especially scientific ones) very quickly since 2015. This is the result of extensive exploration work, primarily in Antarctica, Africa, the Arabian Peninsula and Australia. Among the identified rocks reaching the Earth in the form of lunar meteorites, the most numerous are feldspar breccias (impact metamorphic rocks), anorthosites (plutonic igneous rocks building highlands areas of the silver globe) and basalts (extrusive igneous rocks building areas of the lunar maria). In addition, there are other igneous mafic rocks, such as gabbro, norite, troctolite and others. The surface of the crust is covered with regolith composed of fragments of the above-mentioned igneous rocks and breccias subjected to fragmentation by successive collisions with meteorites and micrometeorites and the action of solar wind particles (space weathering). As a result of these processes, the surface of the Moon is covered with a layer of loose sedimentary rock with a thickness of a few to several meters. Locally, a regolith may be a compact clastic sedimentary rock if a significant number of rock fragments are welded together with the glaze produced during collisions with micrometeorites. The authors also briefly presented the genesis and evolution as well as the geological structure of the Moon based on the results of the latest geophysical and geochemical (including isotopic) as well as mineralogical and petrological research. They pointed out that the proposed model of the genesis of the Moon from synestia formed after the collision of the proto-Earth with another hypothetical planetary embryo called Theia, explains well the chemical and isotopic homogeneity of the Earth and the Moon. The authors also pointed out that due to the common genesis, lunar meteorites are classified and named in the same way as terrestrial rocks, which definitely distinguishes them from other meteorites. The exceptions are Martian and HED meteorites, which are classified similarly to terrestrial rocks, although their names often do not have equivalents in the classification of terrestrial rocks (e.g. SNC meteorites). Tracking data on officially classified lunar meteorites, the authors found that in December 2022, the total mass of meteoritic matter considered to coming from the Moon exceeded 1 ton. Lunar meteorites are currently the largest source of information about the geology of the Silver Globe, accounting for almost two-thirds of the mass of lunar material available for study on Earth.

PL

Autorzy zwrócili uwagę na sklasyfikowanie w grudniu 2022 roku już ponad tony meteorytów księżycowych, jakie spadły na Ziemię. Znajdowane były one od początku lat sześćdziesiątych XX wieku, jednak pierwsze ich klasyfikacje jako meteorytów księżycowych wykonane zostały dopiero w 1982 roku. Możliwe to było dzięki bardziej zaawansowanym badaniom geochemicznym i możliwości odniesienia ich wyników do wyników analiz prób skał i regolitu księżycowego przywiezionych przez misje radzieckie programu Łuna, a przede wszystkim przez kilka misji amerykańskich programu Apollo. Dzięki dostępowi na Ziemi do ponad 1,4 tony skał księżycowych możemy obecnie prowadzić multidyscyplinarne badania geologii Księżyca. Ich wyniki są szczególnie ważne w kontekście budowy osiedli ludzkich lub baz na Księżycu w celu dalszej eksploracji Układu Słonecznego. Dotyczy to zarówno właściwości fizycznych tych skał, a także ich składu chemicznego i mineralnego w kontekście występowania złóż różnorodnych surowców mineralnych. Należy podkreślić, że materiału meteorytowego z Księżyca przybywa w ziemskich kolekcjach (zwłaszcza naukowych) bardzo szybko dopiero od roku 2015. Jest to efektem szeroko zakrojonych prac poszukiwawczych przede wszystkim na obszarze Antarktydy, Afryki, Półwyspu Arabskiego i Australii. Wśród zidentyfikowanych skał docierających na Ziemię w postaci meteorytów księżycowych najliczniej reprezentowane są brekcje skaleniowe (impaktowe skały metamorficzne), anortozyty (skały magmowe głębinowe budujące wyżynne obszary Srebrnego Globu) oraz bazalty (skały magmowe wylewne budujące obszary mórz księżycowych). Poza tym spotykane są inne skały magmowe zasadowe, takie jak gabro, noryt, troktolit i inne. Powierzchnię skorupy pokrywa regolit złożony z fragmentów wymienionych skał magmowych i brekcji poddanych rozdrabnianiu kolejnymi zderzeniami z meteorytami i mikrometeorytami oraz działaniu cząstek wiatru słonecznego (wietrzenie kosmiczne). W wyniku tych procesów powierzchnia Księżyca pokryta jest warstwą luźnej skały osadowej okruchowej o miąższości od kilku do kilkunastu metrów. Lokalnie regolit może być skałą osadową okruchową zwięzłą, jeśli znaczna liczba okruchów skalnych ulegnie połączeniu (zespawaniu – ang. welding) szkliwem produkowanym w czasie zderzeń z mikrometeorytami. Autorzy przedstawili także krótko genezę i ewolucję oraz budowę geologiczną Księżyca w oparciu o wyniki najnowszych badań geofizycznych i geochemicznych (w tym izotopowych) oraz mineralogicznych i petrologicznych. Wskazali, że zaproponowany model genezy Księżyca z synestii utworzonej po zderzeniu proto-Ziemi z innym hipotetycznym embrionem planetarnym o nazwie Theia, dobrze tłumaczy jednorodność chemiczną i izotopową Ziemi i Księżyca. Autorzy zwrócili także uwagę, że dzięki wspólnej genezie meteoryty księżycowe klasyfikowane i nazywane są tak samo, jak skały ziemskie, co zdecydowanie odróżnia je od innych meteorytów. Wyjątek stanowią meteoryty marsjańskie oraz HED, które klasyfikowane są podobnie, jak skały ziemskie, aczkolwiek ich nazwy często nie mają odpowiedników w klasyfikacji skał ziemskich (np. meteoryty SNC). Śledząc dane na temat oficjalnie klasyfikowanych meteorytów księżycowych autorzy stwierdzili, że w grudniu 2022 roku łączna masa materii meteorytowej uznanej za pochodzącą z Księżyca przekroczyła 1 tonę. Meteoryty księżycowe są obecnie największym źródłem informacji o geologii Srebrnego Globu, stanowiąc niemal 2/3 masy materii księżycowej dostępnej do badań na Ziemi.

5

Planimetrowanie ziaren FeNi jako metoda ustalenia stopnia wietrzenia W0–W4 chondrytów zwyczajnych

51%

Przylibski T. A., Łuszczek K., Blutstein K.

Acta Societatis Metheoriticae Polonorum

|

2019

|

vol. 10

111-120

EN

Wlotzka scale (Wlotzka 1993) is commonly used to determine the weathering grade of ordinary chondrites. The scale is descriptive and based mostly on a subjective assessment of researcher. In this paper authors define a new, quantitative method to establish the W0–W4 weathering grade, which is based on planimetry of FeNi grains. Results of planimetry are compared with average content of FeNi metal in unweathered chondrites from the same group. Weathering grade estimated by this method are consistent with, or slightly different from the official one determined in classification, what proves the efficacy of the proposed method. Moreover, the method was applied to define weathering grade of meteoritic samples not classified so far: Pułtusk (W2), Thuathe (W2), Gao-Guenie (W2/W3), NWA 5205 (W3), NWA 4505 (W3), NWA 5296 (W2).

Refine search results

5 Acta Societatis Metheoriticae Polonorum

1 2024

1 2023

1 2022

1 2020

1 2019

5 Blutstein K.

4 Łuszczek K.

3 Przylibski T. A.

1 Gruchot J.

1 Kryza R.

1 Przylibski T.

1 Szczęśniewicz M.

Chondryty węgliste CI oraz podobne do CI

Skład chondrytów węglistych jako wyznacznik zasobności planetoid typu C w surowce metaliczne

Nowy chondryt zwyczajny H5, S2, W1: Northwest Africa 11778

Pierwsza tona Księżyca na Ziemi

Planimetrowanie ziaren FeNi jako metoda ustalenia stopnia wietrzenia W0–W4 chondrytów zwyczajnych