Mechanizm i stadia rozwoju śródpolnego wąwozu drogowego na tle zmian ukształtowania powierzchni w jego otoczeniu

• Authors: Jan Rodzik , Mirosław Krukowski , Piotr Zagórski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

There is no abstract available for this language

PL

W pracy przedstawiono rozwój niewielkiego, śródpolnego wąwozu drogowego na Płaskowyżu Nałęczowskim, formującego się w ciągu kilkudziesięciu lat. Rozcinająca zbocze lessowej dolinki forma ma 80 m długości i do 2 m głębokości. Rozwój wąwozu ukazano na tle zmian ukształtowania powierzchni sąsiednich pól, spowodowanych erozją gleb uprawnych. Współczesne ukształtowanie powierzchni określono za pomocą pomiarów GPS, zaś dawną powierzchnię odtworzono na podstawie polowej analizy profili glebowych i osadowo-glebowych. Pozwoliło to na określenie pierwotnego położenia powierzchni topograficznej przed około 600 laty oraz jej późniejszych zmian.  Stwierdzono, że rozcinany przez wąwóz garb stokowy był pierwotnie znacznie wyższy, gdyż jego powierzchnia obniżyła się o ok. 1 m w kilkusetletnim stadium erozji gleb. Rozwój wąwozu przebiegał kilkuetapowo. Najpierw formowała się niecka drogowa, co związane było z wykorzystywaniem drogi jako strefy nawrotu podczas uprawy sąsiednich pól. Po jej pogłębieniu zawracanie na drodze było utrudnione, więc nastąpiło jej oddzielenie od przyległych pól skarpami, zaś na drodze zaczęła rozwijać się forma podobna do wąwozu. Wcinanie dna niecki określono na 2,5 cm rocznie, zaś wąwozu – na 4 cm rocznie.  Określono bilans denudacyjny poligonu badawczego o powierzchni 0,78 ha. Stwierdzono, że ze zbocza dolinki ubyło ponad 3800 m3 materiału, z czego prawie 80% zostało zdeponowane w dnie dolinki u wylotu wąwozu. W miejscu maksymalnej miąższości osadów natężenie akumulacji w stadium powierzchniowej erozji gleb określono na 3,1 mm rocznie. W stadiach rozwoju niecki i wąwozu natężenie akumulacji wzrosło do 12 mm–12,5 mm rocznie.

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2014
• Volume: 69
• Issue: 1

Dates

published

2014

online

21 - 05 - 2015

Contributors

author

Jan Rodzik

author

Mirosław Krukowski

author

Piotr Zagórski

References

• Gardziel Z., Rodzik J., 2000: Warunki rozwoju, użytkowania i ochrony wąwozów drogowych okolic Kazimierza, In: Radwan S., Lorkiewicz Z., Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Wyd. UMCS, Lublin, 247–255.
• Harasimiuk M., Henkiel A., 1976: Wpływ budowy geologicznej i rzeźby podłoża na ukształtowanie pokrywy lessowej w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego. Annales UMCS, sec. B, 30/31, 55-80.
• Janicki G., Rodzik J., Zgłobicki W., 2002: Geomorphic effects of land use changes (a case of the Gutanów loess catchment, Poland). Geografický časopis, 54, 1, 39–57.
• Klimowicz Z., Uziak S., 1994: An attempt at the reconstruction of the past and future soil cover in the loess area (on the basis of the Nałęczów Plateau). Annales UMCS, sec. B, 49, 229–242.
• Kowalik-Bodzak D., 1964: Wpływ podziału spadkowego, komasacji i parcelacji na zmianę układów przestrzennych wsi w powiecie puławskim od połowy XIX wieku. Dok. Geogr., IGiPZ PAN, 4, 97–152.
• Marcinek J., 1994: Rozmiary erozji wodnej gleb w Wielkopolsce. Rocz. AR w Poznaniu, CCLXVI, Melioracje i Inżynieria Środowiska, 14, 63–73.
• Maruszczak H., 1958: Charakterystyczne formy rzeźby obszarów lessowych Wyżyny Lubelskiej. Czasopismo Geograficzne, 29, 335–354.
• Maruszczak H., 1988: Zmiany środowiska przyrodniczego kraju w czasach historycznych, In: Starkel L. (ed.), Przemiany środowiska geograficznego Polski. Ossolineum, Wrocław, 109–135.
• Nogaj-Chachaj J., 2004: O roli człowieka w przekształcaniu środowiska przyrodniczego w holocenie na Płaskowyżu Nałęczowskim. In: J. Libera, A. Zakościelna (eds.), Przez pradzieje i wczesnośredniowiecze. Wyd. UMCS, Lublin, 63–71.
• Nowocień E., 1996: Dynamika rozwoju wąwozów drogowych na obszarach lessowych. Pamiętnik Puławski, 107, 101–111.
• Rejman J., Paluszek J., Rodzik J., 2009: Wpływ topografii na zróżnicowanie budowy gleb płowych wytworzonych z lessu. Konferencja naukowa z okazji 100 rocznicy urodzin Profesora Bohdana Dobrzańskiego „Agrofizyka w badaniach środowiska przyrodniczego”, Lublin, 15.09.2009, Referaty i doniesienia, 105–106.
• Rodzik J., 2010: Influence of land use on gully system development (case study: Kolonia Celejów loess catchment). In: Warowna J., Schmitt A. (eds.), Human Impact on Upland Landscapes of the Lublin Region, Kartpol, Lublin, 195–209.
• Rodzik J., Ciupa T., Janicki G., Kociuba W., Tyc A., Zgłobicki W., 2008: Współczesne przemiany rzeźby Wyżyn Polskich. In: L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (eds.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Wyd. UJ, Kraków, 165–228.
• Rodzik J., Furtak T., Zgłobicki W., 2009: The impact of snowmelt and heavy rainfall runoff on erosion rates in a gully system, Lublin Upland, Poland. Earth Surf. Proces. Landforms, 34, 1938–1950.
• Rodzik J., Krukowski M., Zagórski P., 2010: Rozwój śródpolnego wąwozu drogowego w świetle badań pedologicznych i pomiarów GPS. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, 93, Studia Geographica 1, 137–147.
• Rodzik J., Mroczek P., Wiśniewski T., 2014: Pedological analysis as a key for reconstructing primary loess relief – A case study from the Magdalenian site in Klementowice (eastern Poland). Catena, 117, 50–59.
• Rodzik J., Zgłobicki W., 2010: Contemporary erosion processes in the Szczebrzeszyn Roztocze region. In: J. Warowna, A. Schmitt (eds.), Human Impact on Upland Landscapes of the Lublin Region. Kartpol, Lublin, 181–194. Sakławski W., 1974: Województwo Lubelskie w 15-tu tomach Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wyciąg haseł. PTG O/Lublin.
• Szpikowski J., 2010: Antropogeniczne przekształcenia rzeźby zlewni Perznicy w neoholocenie (Pojezierze Drawskie, dorzecze Parsęty). Wyd. Naukowe UAM, Seria Geografia, 91, Poznań.
• Turski, R., Słowińska-Jurkiewicz, A., 1994: Gleby wytworzone z lessów. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin, 1–68.
• Zgłobicki W., 2002: Dynamika współczesnych procesów denudacyjnych w północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Wyd. UMCS, Lublin, 1–159.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2014.69.1.135