Ważki (odonata) siedlisk wysokogórskich

• Authors: Kamil Hupało , Grzegorz Tończyk

Title variants

EN

Dragonflies (odonata) of high mountain habitats

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem tego opracowania jest charakterystyka odonatofauny gór oraz analiza dotycząca zmian w różnorodności gatunkowej ważek na obszarach górskich, w różnych częściach świata. Ważki występują na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy, a największa ich różnorodność występuje w strefach tropikalnych oraz orientalnych. Jednakże skamieniałości odnalezione na Antarktydzie wskazują na to, że 150-200 mln lat temu ważki były tam obecne.
Ze względu na trudne warunki środowiskowe panujące na dużych wysokościach, ważki siedlisk wysokogórskich wykształciły szereg przystosowań, dzięki którym mogą rozwijać się i rozmnażać na wysokości nawet 5000 m n.p.m. Nie byłoby to jednak możliwe, gdyby na takiej wysokości nie było żadnego zbiornika wodnego, a to ze względu na to, że ważki są owadami dwuśrodowiskowymi. Tak więc podstawowym czynnikiem ograniczającym ich występowanie jest brak dostępu do wody. Najwyższym jak dotąd rekordem wysokości, na jakiej znaleziono ważkę pozostaje wysokość 6300 m n.p.m., na której w Himalajach znaleziono pojedynczego osobnika z powszechnie występującego gatunku Pantala flavescens (Fabricius, 1798).
W rozmieszczeniu ważek zasiedlających pasma górskie w różnych częściach świata widoczne są zarówno pewne różnice jak i podobieństwa. Na każdym kontynencie liczba gatunków maleje wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej. Jednakże skład gatunkowy ważek występujących na określonych wysokościach różni się w zależności od kontynentu oraz pasma górskiego. Tak więc np. na wysokości 3500 m n.p.m. inne gatunki są obecne w Andach, a inne w Himalajach czy Kordylierach. Różnice te wynikają przede wszystkim z położenia tych łańcuchów górskich w różnych strefach klimatycznych i na różnych kontynentach, co przekłada się na skład gatunkowy w danym rejonie.

EN

The aim of this article is to characterize the odonatofauna in the mountainous areas and to examine variations in the diversity of Odonata species in different regions of the world. Dragonflies are widespread on all continents except of Antarctica. However, the fossils found in Antarctica suggest that dragonflies were there present 150-200 million years ago. Their diversity reaches its peak in the tropics and in the Oriental regions. Due to the hard environmental conditions present at high altitudes, dragonflies of high mountain habitats have developed a number of adaptations that enable their development and reproduction even at the height of 5000 m. Dragonflies are merolimnic, so the main factor limiting their occurrence is the lack of water. The highest altitude at which any dragonfly was found was in Himalayas, where at 6300 m a single individual of the common species Pantala flavescens (Fabricius, 1798) was collected.
In the distribution of the odonatofauna in high mountain habitats in different world regions there occur both some differences and similarities. On the every continent, with an increase in the altitude the number of species diminishes. However, the diversity of dragonflies occurring at certain heights varies depending on the continent and the mountain chain. So, for example, at the altitude of 3500 m different species are present in the Andes Himalayas, and Cordillera. These differences are mainly due to location of the mountain ranges in different climate zones and on different continents.

Keywords

PL

Słowa kluczowe: góry; Odonata; owady; siedliska wysokogórskie; ważki

• Journal: Kosmos
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 2
• Pages: 267-275

Dates

published

2016

Contributors

author

Kamil Hupało

• Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, Banacha 12/16, 90-237 Łódź, Polska
• Department of Invertebrate Zoology and Hydrobiology, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz, Banacha 12/16, 90-237 Łódź, Poland

author

Grzegorz Tończyk

• Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, Banacha 12/16, 90-237 Łódź, Polska
• Department of Invertebrate Zoology and Hydrobiology, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz, Banacha 12/16, 90-237 Łódź, Poland

References

• Baillie J. E. M., Hilton-Taylor C., Stuart S. N., 2004. 2004 IUCN Red List of Threatened Species. A Global Species Assessment. International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources, Cambridge.
• Bernard R., Buczyński P., 2012. Rząd: Ważki - Odonata (Order: Dragonflies - Odonata). [W:] Zoologia. Tom 2, Część 2, Stawonogi, Tchawkodyszne. Błaszak C. (red.). PWN, Warszawa, 132-145.
• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J., 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Borisov S. N., 2009. Distribution Patterns of Dragonflies (Odonata) in Central Asia. Entomol. Rev. 89, 26-33.
• Cannings S. G., Cannings R. A., 1997. Dragonflies (Odonata) of the Yukon. [W:] Insects of the Yukon. Biological Survey of Canada (Terrestrial Arthropods). Danks H. V., Downes J. A. (red.). Biological Survey of Canada (Terrestrial Arthropods). Canadian Museum of Nature & Research Associate Canadian Museum of Nature, Ottawa.
• Carchini G., Solimini A. G., Ruggiero A., 2005. Habitat characteristics and odonate diversity in mountain ponds of central Italy. Aquat. Conserv. Marine Freshwater Ecosys. 15, 573-581
• Carle F. L., 2012. A new Epiophlebia (Odonata: Epiophlebioidea) from China with a review of epiophlebian taxonomy, life history, and biogeography. Arthropod Systemat. Phylogen. 70, 75-83.
• Carpenter F. M., 1969. Fossil insects from Antarctica. Psyche 76, 418-425.
• Clausnitzer V., Dijkstra K.-D. B., Kipping J., 2011. Globa Carpenter lly threatened dragonflies (Odonata) in Eastern Africa and implications for conservation. J. East Afr. Nat. Hist. 100, 89-111.
• Corbet P. S., 1999. Dragonflies: Behavior and Ecology of Odonata. Cornell University Press and Harley Books, New York, Colchester.
• Davies D. A. L., 1992. Epiophlebia laidlawi - flying! Kimminsia 3, 10-11.
• Dijkstra K.-D. B., 2004. Dragonflies (Odonata) of Mulanje, Malawi. IDF-Report 6, 23-29.
• Dijkstra K.-D. B., 2006. Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe. British Wildlife Publishing, Dorset.
• Gómez-Anaya J. A., Novelo-Gutierrez R., Campbell W. B., 2011. Diversity and distribution of Odonata (Insecta) larvae along an altitudinal gradient in Coalcomán mountains, Michoacán, Mexico. Rev. Biol. Tropical 59, 1559-1577.
• Hawking J. H., New T. R., 1999. The distribution patterns of dragonflies (Insecta: Odonata) along the Kiewa River, Australia, and their relevance in conservation assessment. Hydrobiologia 392, 249-260.
• Hoffmann J., 2010 Do climate changes influence dispersal and population dynamics of dragonflies in the western Peruvian Andes? BioRisk 5, 47-72.
• Kalkman V. J., Clausnitzer V., Dijkstra K. B., Orr A. G., Paulson D. R., van Tol J., 2008. Global diversity of dragonflies (Odonata) in freshwater. Hydrobiologia 595, 351-363.
• Kiauta B., Kiauta M., 1994. On a small autumnal dragonfly collection from the cariboo and southwestern British Columbia, Canada (Odonata).Opusc. Zool. Fluminensia 125, 1-8.
• Li J.-K., Nel A., Zhang X.-P., Fleck G., Gao M.-X., Lin L., Zhou J., 2012. A third species of the relict family Epiophlebiidae discovered in China (Odonata: Epiproctophora). Systemat. Entomol. 37, 408-412.
• Maiolini B., Carolli M., 2009. Odonata in Trentino (NE-Italy): historical and recent data. Studi Tridentino di Scienze Naturali 84, 11-18.
• Mitra A. 2002. The study on the dragonfly (Odonata: Insecta) fauna of the district Trashigang, East Bhutan. Environ. Life Supp. Syst. Bhutan Himalaya 1, 30-70.
• Nagy L., Grabherr G., 2009. The Biology of Alpine Habitats. Oxford University Press, New York.
• Novelo-Gutierrez R., Gómez-Anaya J. A., 2009. A comparative study of Odonata (Insecta) assemblages along an altitudinal gradient in the sierra de Coalcomán Mountains, Michoacán, Mexico. Biodivers. Conserv. 18, 679-698.
• Oertli B., 2010. The local species richness of Dragonflies in mountain waterbodies: an indicator of climate warming?. BioRisk 5, 243-251.
• Palacino-Rodríguez F., 2009. Dragonflies (Odonata: Anisoptera) of the collection of the Instituto de Ciencias Naturales, Universidad Nacional de Colombia. Bol. Museo Entomol. Universidad del Valle 10, 37-41.
• Richards S. J., Gamui B. G., 2011. Rapid Biological Assessments of the Nakanai Mountains and the upper Strickland Basin: surveying the biodiversity of Papua New Guinea's sublime karst environments. RAP Bulletin of Biological Assessment 60. Conservation International, Arlington.
• Samways M. J., 1989. Taxon turnover in Odonata across a 3000m altitudinal gradient in southern Africa. Odonatologica 18, 263-274.
• Spehn E. M., Körner C., 2010. Data mining for global trends in mountain biodiversity. Taylor and Francis Group, USA.
• Tończyk G. 2010. Ważki (Odonata) Tatr: historia i teraźniejszość. [W:] Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem. Tom II. Mirek Z. (red.). Zakopane, 101-105.
• Willey R. L., 1974. Emergence patterns of the subalpine dragonfly Somatochlora semicircularis (Odonata:Corduliidae). Psyche 81, 121-133.