Wiechlina łąkowa - niewielka, lecz cenna trawa uprawna w strefie klimatu umiarkowanego

• Authors: Magdalena Szenejko

Title variants

EN

Kentucky bluegrass - a small but valuable cultivated grass of the temperate climate zone

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Wiechlina łąkowa to przykład gatunku trawy łąkowej szeroko rozpowszechnionej w Polsce i na świecie. Występuje ona pospolicie na przydrożach, rowach, pobrzeżach lasów, polanach leśnych, jak i nasypach, czy skarpach. Ta niewielka (40-60 cm) i wydawałoby się delikatna trawa wykształca zwartą i mocą ruń oraz równie silną, elastyczną i odporną na rozrywanie darń. Charakteryzuje się rozłogowo-luźnokępowym typem krzewienia się oraz dużą odpornością na udeptywanie. Dzięki temu sprawdza się na pastwiskach, łąkach oraz różnego rodzaju trawnikach. Zwłaszcza jest polecana na trawniki rekreacyjne i sportowe. W stanie kwiatowym wiechlinę łąkową rozpoznaje się głównie po budowie oraz zabarwieniu kwiatostanu (niebiesko-zielony z fioletowym odcieniem), jakim jest piramidalna wiecha właściwa. W fazie rozwoju wegetatywnego jest identyfikowana na podstawie budowy liści. Jej blaszki liściowe są równowąskie, łódeczkowato zakończone, z wyraźnymi dwoma bruzdkami (tak zwanym "śladem nart"), biegnącymi równolegle wzdłuż nerwu głównego. Wiechlina obfituje w liczne odmiany uprawne (29). Wśród nich dominują trawnikowe (23), apomiktyczne odmiany jednoklonowe (25), pochodzące z zagranicznych hodowli (19). Większość z nich zostało wyprowadzonych z ekotypów. Trawa ta nie należny do wysokoplonujących, jednakże jej plon charakteryzuje się dobrą jakością, znacznymi walorami smakowymi i korzystnym składem chemicznym. To sprawia, że w Polsce jest uznawana za jeden z ważniejszych gatunków wśród traw pastewnych. Wiechlina łąkowa to również cenna trawa gazonowa. Obok: życicy trwałej, kostrzewy czerwonej, czy kostrzewy owczej jest podstawowym składnikiem większości mieszanek trawnikowych.

EN

The Kentucky bluegrass is an example of meadow grass species widely spread in Poland and in the world. It is commonly found on roadsides, ditches, forest fringes, forest clearings as well as on embankments or escarpments. This small (40-60 cm) and apparently delicate grass forms a dense and strong sward and equally strong springy and tear-resistant turf. It is characterized by the creeping or loose tufted type of tillering and a large resistance to trampling. This makes it useful in pastures, meadows and lawns of different type. It is particularly recommended for recreational and sports lawns. When flowering, Kentucky bluegrass is mainly identified by its morphology and colour of inflorescence (blue-green with a shade of purple) which is a true, pyramid-shaped panicle. In the vegetative growth stage, its identification is based on the leaf morphology. Its leaf blades are linear, boat-shape tipped with two distinct furrows, the so called "ski track", running parallel along the midrib. Kentucky bluegrass is rich in numerous cultivars (29). Lawn and uni-clonal apomictic varieties (23 and 25) and those of foreign breeding (19) prevail among them. Majority of them have been derived from ecotypes. This grass does not belong to high-yielding species but its yield is characterized by a good quality, significant taste values and favorable chemical composition. This makes it to be considered in Poland as one of more important species among feed grasses. Kentucky bluegrass is also a valuable lawn grass. Apart from perennial rye-grass, red fescue or sheep's fescue, it is a basic component of most lawn grass mixtures.

• Journal: Kosmos
• Year: 2014
• Volume: 63
• Issue: 1
• Pages: 107-116

Dates

published

2014

Contributors

author

Magdalena Szenejko

• Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii, Uniwersytet Szczeciński, Wąska 13, 71-415 Szczecin, Polska

References

• Akerberg E., 1939. Apomictic and sexual seed formation in Poa pratensis. Hereditas 25, 359-370.
• Akerberg E., 1942. Cytogenetic studies in Poa pratensis and its hybrid with Poa alpina. Hereditas 28, 1-26.
• Albertini E., Barcaccia G., Porceddu A., Sorbolini S., Falcinelli M., 2001a. Mode of reproduction is detected by Parth1 and Sex1 SCAR markers in a wide range facultative apomictic Kentucky bluegrass varieties. Mol. Breeding 7, 293-300.
• Albertini E., Porceddu A., Ferranti F., Reale L., Barcaccia G., Romano B., Falcinelli M., 2001 b. Apospory and parthenogenesis may be uncoupled in Poa pratensis: a cytological investigation. Sex. Plant Reprod. 14, 213-217.
• Albertini E., Marconi G., Barcaccia G., Raggi L., Falcinelli M., 2004. Isolation of candidate genes for apomixis in Poa pratensis L. Plant Mol. Biol. 56, 879-894.
• Albertini E., Marconi G., Reale L., Barcaccia G., Porceddu A., Ferranti F., Falcinelli M., 2005. Candidate genes for apomixis in Poa pratensis. Plant Physiol. 138, 2185-2199.
• Arseniuk E., Martyniak J., 2005. Polskie trawy i koniczyny w unijnych warunkach. [W:] Trawy i rośliny motylkowate drobnonasienne. Milewski G. (red.). Biznes-Press sp. z o.o, Agro Serwis, IHAR, Warszawa, 3-10.
• Asay K. H., 1991. Contributions of introduced germplasm in the development of grass cultivars. [W:] Use of plant introductions in cultivar development. Shands H. L., Wiesner L. E. (red.). CSSA Madison, Wisconsis, USA, Part I, 115-125.
• Barcaccia G., Mazzucato A., Belardinelli A., Pezzotti M., Lucretti S., Falcinelli M., 1997. Inheritance of parental genomes in progenies of Poa pratensis L. from sexual and apomictic genotypes as assesed by RAPD markers and flow cytometry. Theor. Appl. Genet. 95, 516-524.
• Barcaccia G., Veronesi F., Falcinelli M., 1998. Mapping of AFLP and RAPD markers linked to apomeiosis in Medicago falcata and to parthenogenesis in Poa pratensis. Apomixis Newsletter 10, 2-7.
• Bertuaski A. F., Swiader J. M., Wehner D. J. , 1997. Dry weight production and nitrogen efficiency traits in Kentucky bluegrass cultivars in nutrient solution and soil. Crop Sci. 37, 1548-1553.
• Borawska-Jarmułowicz B., 2004 a. Wpływ 12-letniego użytkowania na trwałość gatunków i odmian traw w mieszankach łąkowych zróżnicowanych wczesnością. Ann. Univ. M.C. Skłodowska Lublin, Polonia 59, 1397-1406.
• Borawska-Jarmułowicz B., 2004 b. Wpływ 12-letniego użytkowania na trwałość odmian traw o późnym typie fenologicznym w mieszankach łąkowych. Łąkarstwo w Polsce 7, 45-53.
• Borawska-Jarmułowicz B., 2006. Zróżnicowanie fenologiczne odmian Dactylis glomerata wysianych w dwóch rozstawnych rzędów w 3-letnim okresie użytkowania. Łąkarstwo w Polsce 9, 19-32.
• Brede A. D., Huff D. R., Funk C. R., 1993. Registration of Nublue Kentucky bluegrass. Crop Sci 33, 1407-1408.
• Brede A. D., Sun S., 1995. Diversity of turfgrass germplasm in the Asian Pacific Rim countries and potential for reducing genetic vulnerability. Crop Sci 35, 317-321.
• Carneiro V. T. C., Dusi D. M. A., Ortiz J. P. A., 2006. Apomixis: Occurrence, applications and improvements. [W:] Ornamental and Plant Biotechnology: Advances and Topical Issues I. Teixeira da Silva J. A. (red.). Floriculture, Isleworth, 564-571.
• Czembor E., 2002. Brunatna plamistość wiechliny łąkowej (Drechslera poae (Baudys) Shoemaker). Część II. Hodowla odpornościowa wiechliny łąkowej. Biul. IHAR 223/224, 223-236.
• Czyż H., Trzaskoś M., 1997. Rola wiechliny łąkowej (Poa pratensis L.) w procesie deintensyfikacji produkcji pasz na trwałych użytkach zielonych. Biul. Oceny Odmian 29, 93-97.
• Czyż H., Trzaskoś M., Gos A., Kitczak T., 2000. Zmiany w składzie florystycznym runi na pastwisku zagospodarowanym metodą podsiewu. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, Sesja Naukowa 73, 27-32.
• Czyż H., Rogalski M., Gos A., Kitczak T., 2001. Biologiczna rekultywacja hałd popioło-żużli. [W:] Człowiek i środowisko przyrodnicze Pomorza Zachodniego. Rogalska S. M., Domagała J. (red.). Oficyna, Szczecin, 69-75.
• Domański P. J., 2002. Gatunki i odmiany traw w mieszankach na trawniki i boiska sportowe. Prz. Nauk. Inż. Kszt. Środ. 1, 83-105.
• Domański P. J., 2005. Odmiany uprawne traw pastewnych i motylkowatych drobnonasiennych. [W:] Trawy i rośliny motylkowate drobnonasienne. Milewski G. (red.). Biznes-Press sp. z o.o, Agro Serwis, IHAR, Warszawa, 72-45.
• Ellis R. H., Hong T. D., Roberts E. H., 1985. Handbook of seed technology for genebanks 2: Compendium of specific germination information and test recommendations. International Board of Plant Genetic Resources, Rome, Italy.
• Falkowski M., 1982. Poa pratensis L. [W:] Trawy Polskie. Falkowski M. (red.). Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 384-391.
• Falkowski M., Kozłowski S., Kukułka I., 1997. Czynniki ograniczające wykorzystanie gatunków i odmian traw w procesie produkcji pasz. Biul. Oceny Odmian 29, 27-37.
• Felsenstein J., 1974. The evolutionary advantage of recombination. Genetics 78, 737-756.
• Frey L., 1973. Niektóre problemy z kariologii i systematyki traw w Polsce. Wiadomości Botaniczne 17, 151-161.
• Frey L., 2000. Trawy niezwyciężone (wybrane zagadnienia z historii, taksonomii i biologii Poaceae). Łąkarstwo w Polsce 3, 9-20.
• Frey L., 2007. Taksonomia traw. [W:] Księga Polskich Traw. Frey L. (red.). Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków, 39-76.
• Golińska B., Kozłowski S., 2000. Próba określenia żywotności traw na popiołach z węgla spalanego w elektrociepłowni. Łąkarstwo w Polsce 3, 21-29.
• Goliński P., Walerowska M., 2007. Zmienność wybranych cech biologicznych a potencjał nasienny Poa pratensis (Poaceae). Fragm. Flor. Geobot. Pol. Supl. 9, 147-154.
• Grabowski K., Grzegorczyk S., Kwietniewski H., 2006 a. Przydatność 10 mieszanek traw do obsiewu boisk sportowych. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. 545, 93-102.
• Grabowski K., Grzegorczyk S., Kwietniewski H., Głowacka A., 2006 b. Dobór gatunków i odmian gazonowych do mieszanek na trawniki ozdobne. Fragm. Agronom. 3, 222-232.
• Grabowski K., Grzegorczyk S., Kwietniewski H., Kozikowski A., 2006 c. Walory użytkowe wybranych gatunków i odmian traw przeznaczonych na trawniki rekreacyjne. Łąkarstwo w Polsce 9, 42-50.
• Grazi F., Umaerus M., Akerberg E., 1961. Observations on the mode of reproduction and embryology of Poa pratensis. Hereditas 47, 489-541.
• Hanna W. W., Bashaw E. C., 1987. Apomixis: its identification and use in plant breeding. Crop Sci. 27, 1136-1139.
• Harkot W., Czarnecki Z., 2001. Wpływ wiosennego i późnoletniego terminu siewu na przezimowanie polskich odmian traw gazonowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 474, 131-137.
• Harkot W., Janicka M., 2004. Biologiczne i fizjologiczne właściwości traw. [W:] Łąkarstwo. Rogalski M. (red.). Wydawnictwo KURPISZ S.A., Poznań, 52-70.
• Hoffman W., Mudra A., Plarre W., 1976. Ogólna hodowla roślin. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Ista, 1999. International Seed Testing Association. Seed Science and Technology 27, Suplemen. Zürich, Szwajcaria.
• Kaszuba J. W., Ostrowska A., 1994. Zdolność kilku odmian i rodów wiechliny łąkowej (Poa pratensis L.) do wydawania mieszańcowego potomstwa. Genet. Pol. 35 A, 119-126.
• Kączkowski J., 2009. Podstawy biochemii. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Klimont K., Bulińska-Radomska Z., 2009. Badanie rozwoju wybranych gatunków traw do umacniania składowisk popiołów paleniskowych z elektrociepłowni. Probl. Inż. Roln. 2, 135-144.
• Kłyś A., Jankun A., 2002. Biologia rozmnażania wiechlin - Poa L. (Poaceae). Wiadomości Botaniczne 46, 19-28.
• Kozłowski S., Golińska B., 1999. Perspektywy wiechliny łąkowej. Por. Gosp. 1, 24.
• Kozłowski S., Goliński P., Golińska B., 2000. Pozapaszowa funkcja traw. Łąkarstwo w Polsce 3, 79-94.
• Kryszak A., 2004. Synantropizacja wybranych zbiorowisk łąkowych. IMUZ Woda-Środowisko-Obszary wiejskie 4-1, 201-208.
• Lipińska H., Harkot W., 1998. Fitotoksyny martwych korzeni Poa pratensis jako czynnik hamujący kiełkowanie nasion traw. Łąkarstwo w Polsce 1, 159-164.
• Lipińska H., Harkot W., 2000. Allelopatyczne oddziaływania obumarłych liści Poa pratensis L. na początkowy wzrost i rozwój Dactylis glomerata L., Festuca pratensis Huds. i Phleum pratense L. Łąkarstwo w Polsce 3, 95-104.
• Lipińska H., Harkot W., 2005. Allelopathic effects of water leachates of Poa pratensis leaves. Allelopathy J.16, 251-260.
• Lipińska H., Oleszek W., 2002. Application of RERS (Root Exudate Recirculating System) for the studies of allelophatic potential of Poa pratensis. Allelophaty J. 10, 39-44.
• Lkrp, 2012. Lista odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce. COBORU, Słupia Wielka.
• Martyniak D., 2003 a. Wartość trawnikowa nowych odmian Poa pratensis L. wyhodowanych w IHAR. Biul. IHAR 225, 321-328.
• Martyniak D., 2003 b. Cechy biologiczne warunkujące wartość gazonową i nasienną wiechliny łąkowej (Poa pratensis L.) w świetle literatury. Biul. IHAR 228, 335-344.
• Martyniak D., 2005. Trawniki bez tajemnic. [W:] Trawy i rośliny motylkowate drobnonasienne. Milewski G. (red.). Biznes-Press sp. z o.o, Agro Serwis, IHAR, Warszawa, 11-19.
• Matzk F., 1991. New efforts to overcome apomixis in Poa pratensis L. Euphytica 55, 65-72.
• Matzk F., Oertel C., Altenhofer P., Schubert I., 1997. Manipulation of reproductive systems in Poaceae to increase efficiency in crop breeding and production. Trends in Agronomy 1, 19-34.
• Matzk F., Prodanovic S., Bäumlein H., Schubert I., 2005. The inheritance of apomixis in Poa pratensis confirms a five locus model with differences in gene expressivity and penetrance. The Plant Cell 17, 13-24.
• Mazzucato A., den Nijs A.P.M., Falcinelli M., 1996. Estimation of parhenogenesis frequency in Kentucky bluegrass with auxin-induced parthenocarpic seeds. Crop Sci. 36, 9-16.
• Miernicki W., 1953. Wieloletnie trawy pastewne: Nasiennictwo. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Mikołajczak Z., Mikołajczak Z., 1989. Trwałość kilku gatunków traw w warunkach użytkowania pastwiskowego. Biul. Oceny Odmian 23, 59-67.
• Mirek Z., Pięknoś-Mirkowa H., 2007. Trawy gór. [W:] Księga Polskich Traw. Frey L. (red.). Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków, 203-228.
• Mucha I., Pilarczyk W., 2001. Porównanie krajowych i zagranicznych odmian wybranych gatunków traw pod względem wyrównania. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 474, 169-175.
• Muller H. J., 1964. The relation of recombination to mutational advance. Mutat. Res. 1, 2-9.
• Müntzing A., 1933. Apomictic and sexual seed formation in Poa. Hereditas 17, 133-154.
• Nielsen E. L., 1946. Breeding behavior and chromosome numbers in progenies from twin and triplet plants of Poa pratensis. Botanical Gazette 108, 26-40.
• Niemann J., Wojciechowski A., Świtonik C., 2009. Badanie nad apomiksją u wybranych odmian i rodów hodowlanych Poa pratensis. Łąkarstwo w Polsce 12, 121-129.
• Nygren A., 1954. Apomixis in angiosperms. Bot. Rev. 20, 577-649.
• Pamilo P, Nei M., Li W. H., 1987. Accumulation of mutations in sexual and asexual populations. Genet. Res. 43, 135-146.
• Pawluśkiewicz B., Gutkowska A., 2005. Występowanie zbiorowisk trawiastych na rekultywowanym składowisku popiołów elektrownianych. Łąkarstwo w Polsce 8, 165-172.
• Prończuk M., Prończuk S., 2008. Ocena przydatności odmian i ekotypów wiechliny łąkowej (Poa pratensis) na trawniki niskonakładowe (ekstensywne). Biul. IHAR 248, 147-159.
• Prończuk S., Prończuk M., 2006. Poszukiwanie gatunków i odmian traw na trawniki ekologiczne. Zesz. Nauk UP Wroc., Rol. 545, 241-248.
• Rutkowska B., 1984. Atlas roślin łąkowych i pastwiskowych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Rutkowska B., Lewicka E., 1981. Plonowanie odmian traw na wieloletnich użytkach zielonych w siewie mieszanym. Biul. Oceny Odmian 9, 61-68.
• Rutkowska B., Hempel A., 1986. Trawniki. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Rutkowska B., Brzywczy-Kunińska Z. 1969. Badania odmian i ekotypów gatunków traw przydatnych dla potrzeb miejskich. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 90, 67-71.
• Rutkowska B., Lewicka E., Szczygielski T., Pawlak T., 1983. Zdolność gatunków i odmian traw do wykształcania pędów kwiatowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 282, 53-66.
• Rutkowska B., Lewicka E., Janicka M., 1997. Zróżnicowanie fenologiczne odmian traw zastosowanych w mieszankach oraz siewach czystych. Biul. Oceny Odmian 28, 119-126.
• Speckman G. J., van Dijk G. E., 1972. Chromosome numbers and plant morphology in some ecotypes of Poa pratensis L. Euphytica 21, 171-180.
• Spillane C., Steimer A., Grossniklaus U., 2001. Apomixis in agriculture: The quest for clonal seeds. Sex. Plant Reprod. 14, 179-187.
• Swanson T., 1996. Global values of biological diversity: the public interest in the conservation of plant genetic resources for agriculture. Plant Genet. Res. Newsletter 105, 1-7.
• Szenejko M., 2007. Masa i wielkość nasion a zdolność kiełkowania wybranych form Poa pratensis L. Łąkarstwo w Polsce 10, 173-183.
• Szenejko M., 2009. Ocena przydatności wybranych ekotypów Poa pratensis L. do rekultywacji terenów zdegradowanych. [W:] Tereny zdegradowane i rekultywowane - możliwości ich zagospodarowania. Stankowski S., Pacewicz K. (red.). P.P.H. Zapol Dmochowski, Sobczyk Sp. j., Szczecin, 185-191.
• Szenejko M., Majtkowski W., 2008. Zmienność cech biologicznych wybranych form Poa pratensis przydatnych do hodowli odmian gazonowych. Łąkarstwo w Polsce 11, 201-210.
• Szenejko M., Filip E., Słominska-Walkowiak R., 2009. Związek pomiędzy warunkami siedliskowymi a stopniem zróżnicowania genetycznego ekotypów Poa pratensis L. [W:] Genetyka i genomika w doskonaleniu roślin uprawnych. Naganowska B., Kachlicki P., Krajewski P. (red.). Instytut Genetyki Roślin, Polska Akademia Nauk, Poznań, 343-350.
• Szota M., 1997. Apomiksja i perspektywy jej wykorzystania w hodowli roślin. Biul. IHAR 202, 27-33.
• van Dijk G. E., 1971. Breeding of apomictic grasses. Proc. 1st Intern. Course Plant Breeding, Wageningen, 7-7.
• van de Wouw M., Hanson J., Nokoe S., 1999. Observation strategies for morphological characterisation of forages. Genet. Resour. Crop 46, 63-71.
• Warda M., 2006. Trwałość i produkcyjność runi pastwiskowej z udziałem Poa pratensis w siedlisku pobagiennym. Łąkarstwo w Polsce 9, 225-231.
• Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U., 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland - Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
• Żurek G., Prończuk S., Żyłka D., 2001. Ocena przydatności ekotypów wiechliny łąkowej (Poa pratensis L.) do warunków intensywnego użytkowania trawnikowego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 474, 139-143.