Psychiatryczne oraz prawne aspekty stosowania przymusu bezpośredniego wobec uczniów na terenie szkoły specjalnej

• Authors: Błażej Kmieciak

Title variants

EN

Psychiatric and legal aspects of the use of direct coercion in special education

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

Use of direct coercion is a very peculiar situation, as it requires the use of force against another human being. Licence to take such action must be governed by the law, in the case of psychiatric care stipulated in the provisions of Mental Health Protection Act. Under this act, doctors and nurses are authorised to use such means as restraint, seclusion, and/or administration of relevant drugs under force to a patient displaying aggressive or auto-aggressive behaviour. Similar behaviours, however, can also be presented by special education students, some of who were once patients of psychiatric hospitals. Educators in schools are not allowed or authorised to use physical force against a student. What should a teacher do in a situation of aggression on the part of a student to protect their own and other people’s safety? Is it permissible in certain situations to restrain a student? Perhaps in some clearly defined cases teachers have an obligation to use force against a student with a disability? This article is an attempt to answer these questions.

PL

Zastosowanie przymusu bezpośredniego to sytuacja szczególna, wymagająca użycia siły wobec drugiego człowieka. Możliwość podjęcia podobnych działań musi być regulowana przez określone akty prawne. W kontekście rzeczywistości psychiatrycznej należy wskazać przede wszystkim na zapisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Zwrócono w niej uwagę, że lekarz i pielęgniarka mogą podjąć wobec agresywnego lub autoagresywnego pacjenta takie działania, jak unieruchomienie, przytrzymanie, izolacja i przymusowe podanie leków. Jednak niebezpieczne zachowania mogą prezentować również uczniowie szkół specjalnych, których część była niegdyś pacjentami szpitali psychiatrycznych. Nie zmienia to faktu, że na terenie szkół pedagodzy nie mają formalnego prawa do zastosowania przymusu bezpośredniego wobec ucznia. Co zatem mogą zrobić, kiedy podopieczny stosuje siłę? W jaki sposób nauczyciel powinien postąpić w przypadku agresji ucznia, by chronić bezpieczeństwo własne oraz innych osób? Czy w pewnych sytuacjach wolno mu przytrzymać podopiecznego albo go unieruchomić? Czy w wybranych przypadkach pedagog ma obowiązek użycia siły wobec niepełnosprawnego ucznia? W artykule podjęta zostanie próba udzielenia odpowiedzi na powyższe pytania.

Keywords

EN

direct coercion; godność człowieka; human dignity; human rights; mental health care; ochrona zdrowia psychicznego; prawa człowieka; przymus bezpośredni; special education; szkoła specjalna

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Year: 2015
• Volume: 15
• Issue: 4
• Pages: 202–207

Contributors

author

Błażej Kmieciak

• Zakład Prawa Medycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Polska. Kierownik: dr hab. n. praw. Rafał Kubiak

References

• Baron-Cohen S: Autyzm wczesnodziecięcy. In: Lazarus A, Colman A (eds.): Psychopatologia. Zysk i S-ka, Poznań 1995: 64.
• Bujny J: Prawa pacjenta. Między autonomią a paternalizmem. C.H. Beck, Warszawa 2007: 20.
• Dąbrowski S: Prawa chorych psychicznie i przesłanki przymusowego postępowania. In: Siwiak-Kobayashi M, Leder S (eds.): Psychiatria i etyka. Biblioteka Psychiatrii Polskiej, Kraków 1995: 58–59.
• Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61, poz. 284).
• Gałecki P, Babińska K, Eichstaedt K: Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz. LexisNexis, Warszawa 2013: 122.
• Grochowski L: Początki nauczania dzieci upośledzonych i zorganizowanej opieki nad moralnie zaniedbanymi. In: Mauersberg S (ed.): Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej. PWN, Warszawa 1990: 48.
• Janusz B, Bobrzyński J, Furgał M et al.: O potrzebie badań jakościowych w psychiatrii. Psychiatr Pol 2010; 44: 5–11.
• Kęskrawiec M, Kelpiński J: Sześć tygodni w piekle. Newsweek 2006; 18: 96–98.
• Kmieciak B: Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 3 grudnia 2010 roku – analiza socjologiczno-prawna. Psychiatr Psychol Klin 2011; 11: 31–36.
• Kmieciak B: Trudna obrona praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Puls Medycyny 2015; 13: 22–23.
• Kmieciak B, Gmitrowicz A: Godność dziecka w szpitalu psychiatrycznym. Psychiatr Psychol Klin 2012; 12: 273–282.
• Kmieciak B, Osiński R: Nie (z)łam się. Fundacja Wsparcia Psychospołecznego, Łódź 2014: 2, 7, 8.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. 2012 poz. 1169).
• Kupś I, Pełka-Wysiecka J, Samochowiec J: Przymus bezpośredni – realizacja założeń Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego wobec pacjenta zachowującego się agresywnie w wybranych placówkach służby zdrowia w województwie zachodniopomorskim. Psychiatria 2007; 3: 87–96.
• Langiewicz W, Pasiorowska M: Przymusowe hospitalizacje oraz przymus bezpośredni w oddziałach psychiatrycznych w 2006 roku na tle lat wcześniejszych. Post Psychiatr Neurol 2008; 17: 127–133.
• Leśniewska K, Puchała E, Zaremba L: Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. Praca zespołu nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem w przedszkolach, szkołach i placówkach. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2013: 13, 17.
• Maciorek U: Pedagogika specjalna. Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum, Szczecin 2011: 9.
• Markiewicz R: Zachowania agresywne pacjentów wobec personelu pielęgniarskiego zatrudnionego w oddziałach psychiatrycznych. Curr Probl Psychiatry 2012; 13: 93–97.
• Namysłowska I: Dziecko z zaburzeniami psychotycznymi w szkole. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2010: 4, 22, 24.
• Pieniążek A, Stefaniuk M: Socjologia prawa: zarys wykładu. Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2003: 135.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. 2015 poz. 1113).
• Sękowska Z: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2001: 10–11.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88, poz. 553).
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95, poz. 425).
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. 1994 nr 111, poz. 535 z późn. zm.).
• Wawelski P: Władza nad Psyche. O wrażliwości etycznej w psychiatrii – rozmowa z prof. Januszem Heitzmanem. Niezbędnik inteligenta – Bioetyka: spory na życie i śmierć (Polityka) 2015; 3: 53.
• Witkowska-Ulatowska H: Opis przypadku pacjentki z rozpoznaniem autyzmu wczesnodziecięcego – 12-letnia katamneza. Post Psychiatr Neurol 1999; 8: 205–211.

• Document Type: review