Modyfikowalne czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń funkcji poznawczych: co możemy zrobić, aby uniknąć otępienia?

• Authors: Tomasz Sobów

Title variants

EN

Alzheimer’s disease as preventable illness: a risk factors based approach

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

The prevalence of dementias in westernized countries, including Alzheimer’s disease, is on the rise, mainly due to graying of the populations as well as to the advances of treatment and care of infectious diseases, cancer and cardiovascular disorders, which all lead to a decreased mortality rate in the elderly. The costs of dementia care worldwide grows on parallel, including both direct and indirect cost for patients and their families, as well as health care systems. It has been estimated that modifying strategy delaying the onset of dementia symptoms of merely 5 years would have already a major impact of both prevalence and costs. Several drugs have been proposed as potentially delaying or preventing dementia, including statins, non-steroid anti-inflammatory drugs, hormonal therapies, vitamins, natural products and even cholinesterase inhibitors; none of them have been, however, approved for that purpose yet. A number of risk factors might be, on the other hand, managed by non-pharmacological interventions, including lifestyle modifications and early life prevention strategies. In this paper I review current strategies based mainly on cognitive reserve hypothesis. Although no definite recommendations are possible at this point, it looks as if some general issues might already be raised. According to current estimates elderly who keep physically and mentally active, taking care of their cardiovascular fitness as well as moderately restricting their caloric intake (without compromising vitamins and micronutrients) might delay the onset of dementia of several years or even reduce a total risk of developing dementia.

PL

Starzenie się populacji krajów wysoko rozwiniętych i rozwój medycyny (dający w efekcie spadek śmiertelności głównie z powodu chorób zakaźnych, chorób nowotworowych i chorób układu krążenia) prowadzą do wzrostu prewalencji związanych z wiekiem chorób neurozwyrodnieniowych, przede wszystkim choroby Alzheimera. Obserwuje się także stały wzrost kosztów związanych z otępieniem, zarówno bezpośrednio dla chorych i ich bliskich, jak i dla systemów ochrony zdrowia i opiekuńczych. Szacuje się, że skuteczna strategia prewencyjna, opóźniająca wystąpienie objawów otępienia o 5 lat (a więc w istocie tylko modyfikująca przebieg choroby), zmniejszyłaby światowe koszty o 20 %. Intensywnie badane są strategie oparte o interwencje farmakologiczne, m.in. z wykorzystaniem statyn, leków przeciwzapalnych, leków hormonalnych, witamin, preparatów pochodzenia naturalnego, a nawet inhibitorów cholinesterazy. Szereg zidentyfikowanych obecnie czynników ryzyka może być jednak przedmiotem interwencji niefarmakologicznych, głównie dotyczących stylu życia oraz interwencji profilaktycznych we wczesnym okresie rozwojowym. W pracy omówiono potencjalnie modyfikowalne czynniki ryzyka choroby Alzheimera i, opartych o współczesny stan wiedzy, możliwości niefarmakologicznych działań profilaktycznych. Szczególną uwagę poświęcono koncepcji rezerwy poznawczej i bazujących na niej strategiach związanych z treningami funkcji poznawczych, aktywnością fizyczną, prawidłową dietą, czy utrzymywaniem bogatej sieci kontaktów społecznych. Jakkolwiek nie można obecnie sformułować żadnych jednoznacznych rekomendacji, coraz więcej danych wskazuje na to, że – niezależnie od czynników natury biologicznej (w tym genetycznych) – ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera jest mniejsze, a wiek wystąpienia pierwszych objawów późniejszy u osób aktywnych fizycznie i umysłowo, dbających o sprawność układu sercowo-naczyniowego oraz (prawdopodobnie) ograniczających liczbę kalorii w diecie, bez jednoczesnego indukowania niedoborów witaminowych.

Keywords

EN

Alzheimer’s disease; aktywność fizyczna; aktywność umysłowa; choroba Alzheimera; dementia; diet; dieta; fitness; mental activity; otępienie; prevention; prewencja

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Aktualności Neurologiczne
• Year: 2006
• Volume: 6
• Issue: 2
• Pages: 88-94

Contributors

author

Tomasz Sobów

• Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego & Zaburzeń Psychotycznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ul. Czechosłowacka 8/10, 92-216 Łódź, tel. [phone]

References

• 1. Evans D.: Estimated Prevalence of Alzheimer’s Disease in the United States. Milbank Q 1990; 68: 267-289.
• 2. Winblad B., Wimo A., Jonsson L.: The worldwide direct costs and costs of informal care of dementia. Alzheimer’s & Dementia 2006; 2 (suppl. 1): 19.
• 3. Sobów T: Farmakologiczne metody prewencji pierwotnej i wtórnej otępień. Akt. Neurol. 2004; 4 (3): 195-200.
• 4. Stern Y.: What is cognitive reserve? Theory and research application of the reserve concept. J. Int. Neuropsychol. Soc. 2002; 8: 448-460.
• 5. Plomin R.: Genetics and general cognitive ability. Nature 1999; 402: C25-C29.
• 6. Finkel D., Pedersen N.L.: Processing speed and longitudinal trajectories of change for cognitive abitlities: the Swedish adoption/twin study of aging. Aging Neuropsychol. 2004;11:325-345.
• 7. Plassman B.L., Welsh K.A., Helms M. i wsp.: Intelligence and education as predictors of cognitive state in late life: a 50-year follow-up. Neurology 1995; 45: 1446-1450.
• 8. Schmand B., Smit J.H., Geerlings M.I., Lindeboom J.: The effects of intelligence and education on the development of dementia. A test of the brain reserve hypothesis. Psychol. Med. 1997; 27: 1337-1344.
• 9. Kaplan G.A., Turrell G., Lynch J.W. i wsp.: Childhood socioeconomic position and cognitive function in adulthood. Int. J. Epidemiol. 2001; 30: 256-263.
• 10. MoceriVM., Kukull WA, Emanuel I. i wsp.: Early-life risk factors and the development of Alzheimer’s disease. Neurology 2000; 54:415-420.
• 11. Bidzan L.: Wydarzenia niekorzystne w okresie dzieciństwa, a zaburzenia psychiczne w wieku podeszłym. Psychiatr. Pol. 2006; 40: 129-138.
• 12. Mortimer J.A., Snowdon D.A., Markesbery W.R.: Head circumference, education and risk of dementia: findings from the nun study. J. Clin. Exp. Neuropsychol. 2003; 25: 671-679.
• 13. Gilleard C.J.: Education and Alzheimer’s disease: a review of recent international epidemiological studies. Aging Ment. Haelth 1997; 1: 33-46.
• 14. Swanwick G.R., Coen R.F., Maguire C.P i wsp.: The association between demographic factors, disease severity and the duration of symptoms at clinical presentation in elderly people with dementia. Age Ageing 1999; 28: 295-299.
• 15. Andel R., Crowe M., Pedersen N.L. i wsp.: Complexity of work and risk of Alzheimer’s disease: a population-based study of Swedish twins. J. Gerontol. B Psychol. Sci. Soc. Sci. 2005; 60: P251-P258.
• 16. Verghese J., Lipton R.B., Katz M.J. i wsp.: Leisure activities and the risk of dementia in the elderly. N. Engl. J. Med. 2003; 348: 2508-2516.
• 17. Wilson R.S., Mendes DeLeon C.F., Barnes L.L. i wsp.: Participation in cognitively stimulating activities and risk of incident Alzheimer’s disease. JAMA 2002; 287: 742-748.
• 18. Fratiglioni L., Paillard-Borg S., Winblad B.: An active and socially integrated lifestyle in late life might protect against dementia. Lancet Neurol. 2004; 3: 343-353.
• 19. Crowe M., Andel R., Pedersen N.L. i wsp.: Does participation in leisure activities lead to reduced risk of Alzheimer’s disease? A prospective study of Swedish twins. J. Gerontol. B Psychol. Sci. Soc. 2003; 58B: 249-255.
• 20. Scarmeas N., Stern Y.: Cognitive reserve and lifestyle. J. Clin. Exp. Neuropsychol. 2003; 25: 625-633.
• 21. Sobów T, Kłoszewska I.: Czy istnieją obecnie możliwości zapobiegania chorobie Alzheimera? Niegenetyczne czynniki ryzyka rozwoju choroby Alzheimera. Wiad. Psychiat. 1999; 5: 167-173.
• 22. Aartsen M.J., Smits C.H., Van Tilburg T. i wsp.: Activity in older adults: cause or consequence of cognitive functioning? A longitudinal study on everyday activities and cognitive performance in older adults. J. Gerontol. B. Psychol. Sci. Soc. 2002; 57B: 153-162.
• 23. Salthouse T.A., Berish D.E., Miles J.D.: The role of cognitive stimulation on the relations between age and cognitive functioning. Psychol. Aging 2002; 17: 548-557.
• 24. Swaab D.F.: Brain aging and Alzheimer’s disease, “wear and tear” versus “use it or loseit”. Neurobiol. Aging 1991: 12: 317-324.
• 25. Churchill J.D., Galvez R., Colcombe S. i wsp.: Exercise, experience and the aging brain. Neurobiol. Aging 2002; 23: 941-955.
• 26. Valenzuela M.J., Jones M., Wen W. i wsp.: Memory training alters hippocampal neurochemistry in healthy elderly. NeuroReport2003; 14: 1333-1337.
• 27. Rasmusson D.X., Rebok G.W., Bylsma F.W., Brandt J.: Effects of three types of memory training in normal elderly. Aging Neuropsychol. 1999; 6: 56-66.
• 28. Caprio-Prevette M.D., Fry PS.: Memory enhancement programme for community-based older adults: development and evaluation. Exp. Aging Res. 1996; 22: 282-303.
• 29. Floyd M., Scogin F.: Effects of memory training on the subjective memory functioning and mental health of older adults: a meta-analysis. Psychol. Aging 1997; 12:150-161.
• 30. Ball K., Berch D.B., Helmers K.F. i wsp.: Effects of cognitive training interventions with older adults. JAMA 2002; 288: 2271-2281.
• 31. Kramer A.F., Willis S.L.: Enhancing the cognitive vitality of older adults. Curr. Dir. Psychol. Sci. 2002; 11: 173-177.
• 32. Gatz M.: Educating the brain to avoid dementia: prevent Alzheimer’s disease? PloS Med. 2005; 2: e7.
• 33. Friedland R.P, Fritsch T., Smyth K.A. i wsp.: Patients with Alzheimer’s disease have reduced activities in midlife compared to healthy control-group members. Prot. Natl. Acad. Sci. USA 2001; 98: 3440-3445.
• 34. Lindsay J., Laurin D., Verreault R. i wsp.: Risk factors for Alzheimer’s disease: a prospective analysis from the Canadian Study of Health and Aging. Am. J. Epidemiol. 2002; 156: 445-453.
• 35. Colcombe S., Kramer A.F.: Fitness effects on the cognitive function of older adults: a meat-analytic study. Psychol. Sci. 2003; 14: 125-130.
• 36. Colcombe S., Erickson K.I., Raz N. iwsp.: Aerobic fitness reduces brain tissue loss in aging humans. J. Gerontol. A Biol. Sci. Med. Sci. 2003; 58A: 176-180.
• 37. Hall C.D., Smith A.L., Keele S.W: The impact of aerobic activity on cognitive function in older adults: a new synthesis based on the concept of executive control. Eur. J. Cogn. Psychol. 2001; 13: 279-300.
• 38. Pope S.K., Shue VM., Beck C.: Will a healthy lifestyle help prevent Alzheimer’s disease? Annu. Rev. Public Health 2003; 24: 111-132.
• 39. Tomporowski D.: Effects of acute bouts of exercise on cognition. Acta Psychol. 2003; 112: 297-324.
• 40. Waldstein S.R.: The relation of hypertension to cognitive function. Curr. Dir. Psychol. Sci. 2003; 12: 9-12.
• 41. Verghese J., Lipton R.B., Hall C.B. i wsp.: Low blood pressure and the risk of dementia in very old individuals. Neurology 2003; 61: 1667-1672.
• 42. Qui C., von Staruss E., Winblad B., Fratiglioni L.: Decline in blood pressure over time and risk of dementia. A longitudinal study from the Kungsholmen project. Stroke 2004; 35: 1810-1815.
• 43. Whitmer R.A., Sidney S., Selby J. i wsp.: Midlife cardiovascular risk factors and risk of dementia in late life. Neurology 2005; 64: 277-281.
• 44. MacKnight C., Rockwood K., Awalt E., McDowell I.: Diabetes mellitus and the risk of dementia, Alzheimer’s disease and vascular cognitive impairment in the Canadian Study of Health and Aging. Dementia Geriatr. Cogn. Disord. 2002; 14: 77-83.
• 45. Arvanitakis Z., Wilson R.S., Bienias J.L. i wsp.: Diabetes mellitus and risk of Alzheimer’s disease and decline in cognitive function. Arch. Neurol. 2004; 61: 661-666.
• 46. BeeriM.S., Goldbourt U., Silverman J.M. iwsp.: Diabetes mellitus in midlife and the risk of dementia three decades later. Neurology 2004; 63: 1902-1907.
• 47. Stabler S.P, Lindebaum J., Allen R.H.: Vitamin B12 deficiency in the elderly: current dilemmas. Am. J. Clin. Nutr. 1997; 66: 741-749.
• 48. Calvaresi E., Bryan J.: B vitamins, cognition and aging: a review. J. Gerontol. B. Psychol. Sci. Soc. Sci. 2001; 56B: 327-339.
• 49. McCaddon A., Regland B., Hudson P., Davies G.: Functional vitamin B12 deficiency and Alzheimer’s disease. Neurology 2002, 58: 1395-1399.
• 50. Morris M.C., Evans DA, Bienias J.L. i wsp.: Dietary intake of antioxidant nutrients and the risk of incident Alzheimer’s disease in a biracial community study. JAMA 2002; 287: 3230-3237.
• 51. Manders M., de Groot L.C.PG.M., van Staveren W.A. iwsp.: Effectveness of nutritional supplements on cognitive functioning in elderly persons: a systematic review. J. Gerontol. ABiol. Sci. Med. Sci. 2004; 59A: 1041-1049.
• 52. Zandi P.P., Anthony J.C., Khachaturian A.S. i wsp.: Reduced risk of Alzheimer’s disease in users of antioxidant vitamin supplements. Arch. Neurol. 2004; 61: 82-88.
• 53. Jick H., Zornberg G.L., Jick S.S. i wsp.: Statins and the risk of dementia. Lancet 2000; 356: 1627-1631.
• 54. Wojtera M., Sobów T.: Cholesterol, metabolizm β-amyloidu i choroba Alzheimera: od neurobiologii do potencjalnej terapii. Psychogeriatr. Pol. 2004; 1: 59-66.
• 55. Kalmijn S., van Boxtel M.P, Ocke M. i wsp.: Dietary intake of fatty acids and fish in relation to cognitive performance at middle age. Neurology 2004; 62: 275-280.
• 56. Scarmeas N., Stern Y., Tang M.X. i wsp.: Mediterranean diet and risk for Alzheimer’s disease. Ann. Neurol. 2006; 59: 912-921.
• 57. Ruitenberg A., van Swieten J.C., Witteman J.C.M. i wsp.: Alcohol consumption and risk of dementia: the Rotterdam study. Lancet 2002; 359: 281-286.
• 58. Mukamal K.J., Kuller L.H., Fitzpatrick A.L. i wsp.: Prospective study of alcohol consumption and risk of dementia in older adults. JAMA 2003; 289: 1405-1413.
• 59. Kretsch M.J., Green M.W., Fong A.K. i wsp.: Cognitive effects of long-term weight reducing diet. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 1997; 21: 14-21.
• 60. Barrett-Connor E., Edelstein S.L., Corey-Bloom J., Wie-derholt W.C.: Weight loss precedes dementia in community-dwelling older adults. J. Am. Geriatr. Soc. 1996; 44: 1147-1152.
• 61. Luchsinger J.A., Tang M.X., Shea S., Mayeux R.: Caloric intake and the risk of Alzheimer’s disease. Arch. Neurol. 2002; 59: 1258-1263.
• 62. Mattson M.P: Will caloric restriction and folate protect against AD and PD? Neurology 2003; 60: 690-695.
• 63. Jorm A.F.: Is depression a risk factor for dementia or cognitive decline? Gerontology 2000; 46: 219-227.
• 64. Wilson R.S., Evans D.A., Bienias J.L. iwsp.: Proneness to psychological distress is associated with risk of Alzheimer’s disease. Neurology 2003; 61: 1479-1485.
• 65. Mattson M.P, Chan S.L., Duan W: Modification of brain aging and neurodegenerative disorders by genes, diet, and behavior. Physiol. Rev. 2002; 82: 637-672.

• Document Type: article