Zarys rozwoju opieki paliatywnej z uwzględnieniem dokonań rodzimych

• Authors: Tatiana Pietrzyńska , Ewa Podwińska , Anita Olejek , Jacek Zamłyński

Title variants

EN

Development of palliative care with special emphasis on Polish achievements in this field

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

Since the dawn of time, care for terminally ill people was considered a challenge, a duty or an obligation. The Latin word hospes meant initially a hospitable person providing shelter and food for those in need. Places where most severely ill people were cared for were called hospitale, hospitium or infirmarium. In ancient Greece and Rome, chronically ill people were placed in special rooms, usually adjacent to temples. Throughout the entire Western Empire, the poor and the ill were cared for by religious congregations. Monasteries ran “hospitable rooms” providing shelter not only for pilgrims, but also for ill people, who could also benefit from simple medical procedures. Numerous pilgrimages, epidemics, wars and crusades, resulted in rapid increase of number of hospitals and shelters in Medieval Europe. Homes of care designed exclusively for the terminally ill appeared in the XIX century. The essence of their mission was compassion for suffering and pain experienced by other people, expressed by will to help, resulting also from religious motives. In the XX century, Cecily Saunders M.D. organized the first St. Christopher Stationary Hospice in London, thereby giving rise to modern hospice organizations. Later, the Hospice expanded its activity on home-based patient care and support of families after loss of the loved ones. In the ‘70s of the XX century, the term “palliative care” has been introduced in the USA and Canada. The Latin word pallium, meaning a large woollen coat, has been adopted to denote protection of patients and their relatives from physical and mental suffering. Nevertheless, definition of palliative care has been developed as late as 1990 and has been published in a WHO document. It specifies the basic mission of this medical specialty: comprehensive and active care for terminally ill people, whose disease does not respond to cause-oriented treatment. Palliative treatment encompasses relief of pain and other ailments, as well as overall support in mental, spiritual and social areas. The essence of palliative care is team work of persons representing various specialties - doctors, nurses, priests, psychologists, physiotherapists, non-medical volunteers, aiming at improving the patients’ quality of life.

PL

Od zarania dziejów opieka nad chorymi i umierającymi stanowiła wyzwanie, powinność lub obowiązek. Łacińskie słowo hospes początkowo oznaczało osobę udzielającą gościny. Miejsca opieki nad najciężej chorymi określano mianem hospitale, hospitium lub infirmarium. W starożytnej Grecji i Rzymie budowano pokoje dla przewlekle chorych, umiejscowione zazwyczaj w pobliżu świątyń. Na terenach dawnego Cesarstwa Zachodniego opiekę nad ubogimi i chorymi sprawowały zgromadzenia zakonne. W przyklasztornych „izbach gościnnych” przyjmowano nie tylko pielgrzymów, ale i chorych, u których wykonywano proste zabiegi lecznicze. Liczne pielgrzymki, a także epidemie, wojny i krucjaty spowodowały szybki wzrost liczby szpitali i przytułków w średniowiecznej Europie. Domy opieki przeznaczone wyłącznie dla umierających zaczęły powstawać w XIX wieku. Celem ich działalności było zrozumienie cierpienia i bólu drugiego człowieka wyrażone poprzez chęć niesienia pomocy, wynikającą także z pobudek religijnych. W XX wieku z inicjatywy doktor Cecily Saunders powstało w Londynie Stacjonarne Hospicjum św. Krzysztofa, co dało początek nowożytnemu ruchowi hospicyjnemu. Wkrótce działalność Hospicjum została poszerzona o pomoc domową oraz wsparcie dla rodzin, które utraciły najbliższych. W latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie upowszechnił się termin „opieka paliatywna”. Określenie palium (łac. pallium - rodzaj szerokiego, greckiego płaszcza) oznaczało ochronę chorego i jego bliskich przed cierpieniem zarówno cielesnym, jak i duchowym. Definicja opieki paliatywnej powstała dopiero w 1990 roku, opublikowano ją w dokumencie wydanym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), według którego zasadniczym zadaniem tej dziedziny jest całościowa, czynna opieka nad cierpiącymi, których choroba nie poddaje się skutecznemu leczeniu przyczynowemu. Obejmuje zwalczanie bólu i innych dolegliwości oraz pomoc w problemach psychicznych, duchowych i socjalnych. Istotą opieki paliatywnej jest wspólna praca ludzi różnych specjalności: lekarzy, pielęgniarek, kapłanów, psychologów, fizykoterapeutów, wolontariuszy nieme-dycznych oraz ich dążenie do poprawy jakości życia chorych.

Keywords

EN

WHO; gościna; historia; history; hospice; hospicjum; hospitality; opieka paliatywna; palliative care

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Ginekologia Onkologiczna
• Year: 2009
• Volume: 7
• Issue: 2
• Pages: 138-142

Contributors

author

Tatiana Pietrzyńska

• Oddział Opieki Paliatywnej Szpitala Miejskiego nr 1 w Będzinie, ul. Małachowskiego 12, 42-500 Będzin, tel.: [phone]. Ordynator: dr n. med. Tatiana Pietrzyńska

author

Ewa Podwińska

• Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Bytomiu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Zabrzu SUM w Katowicach. Kierownik Oddziału: dr hab. n. med. Ewa Podwińska. Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Piotr Knapik

author

Anita Olejek

• Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej w Bytomiu SUM w Katowicach ul. Stefana Batorego 15, 41-902 Bytom, tel.: [phone]. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Anita Olejek.

author

Jacek Zamłyński

• Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej w Bytomiu SUM w Katowicach. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Anita Olejek

References

• 1. Saunders C.: Historia ruchu hospicyjnego. Nowotwory 1993; 43:105-109.
• 2. Łuczak J., Kujawska-Tenner J.: Medycyna paliatywna. Gazeta Lek. 1998; 5:11-16.
• 3. Łuczak J., Hunter G.P.: Hospice care in eastern Europe. Lancet 2000; 356 (supl.): 23.
• 4. Saunders C.: The evolution of palliative care. J. R. Soc. Med. 2001; 94: 430-432.
• 5. Bartoszek A.: Człowiek w obliczu cierpienia i umierania. Moralne aspekty opieki paliatywnej. Księgarnia św. Jacka, Katowice 2000: 64-74.
• 6. de Walden-Galuszko K. (red.): Podstawy opieki paliatywnej. PZWL, Warszawa 2004:11-19.
• 7. Pietrzyńska T, Podwińska E.: Opieka paliatywna - dzieje i wyzwania współczesności. XVI Międzynarodowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Kraków, 24-27 wrześ nia 2008 r. Anest. Int en. Ter. 2008; 40 (supl. 1): 206.
• 8. Pietrzyńska T, Podwińska E.: Hanna Chrzanowska - pre-kursorka opieki paliatywnej w Polsce. XVI Międzynarodowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Kraków, 24-27 września 2008 r. Anest. Inten. Ter. 2008; 40 (supl. 1): 206.
• 9. Watson M., Lucas C., Hoy A., Back I.: Oxford Handbook of Palliative Care. Oxford University Press 2005: 26-27.
• 10. Luptak M.: Social work and end of life care for older people: historical perspective. Health Soc. Work. 2004; 29: 7-15.
• 11. Mackey K.M., Sparting J.W.: Experiences of older women with cancer receiving hospice care: significance for physical therapy. Phs. Ther. 2000; 80: 459-468.
• 12. Jarosz J.: Opieka paliatywna w onkologii. Pol. Med. Paliat. 2005; 4: 137-143.
• 13. Kolbuszewski J.: Problemy współczesnej tanatologii. IV Krajowa Konferencja Tanatos 2000; 4:67-79.
• 14. Kolbuszowski J.: Problemy Współczesnej Tanatologii. IV Krajowa Konferencja Tanatos 2000; 3:255-259.
• 15. Parkers C.M., Laungani P., Young B.: Death and Breave-ment Across Cultures. Routledge 11 New Fetter Lane, London 1998: 135-146.

• Document Type: article