Zespół aktywacji makrofagów (macrophage activation syndrome, MAS) w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej

• Authors: Joanna Zalewska , Katarzyna Napiórkowska-Baran , Krzysztof Pałgan , Sławomir Jeka , Zbigniew Bartuzi

Title variants

EN

Macrophage activation syndrome (MAS) associated with connective tissue diseases

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zespół aktywacji makrofagów (macrophage activation syndrome, MAS) jest reaktywną postacią limfohistiocytozy hemofagocytarnej (haemophagocytic lymphohistiocytosis, HLH). U podłoża choroby znajduje się nadmierne pobudzenie i proliferacja makrofagów, co łączy się z objawami uogólnionej reakcji zapalnej, powiększeniem narządów wewnętrznych oraz cytopenią związaną z hemofagocytozą komórek krwiotwórczych w szpiku. Zespół może występować w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej, najczęściej w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów, chorobie Stilla i toczniu rumieniowatym układowym. W obrazie klinicznym dominują długo trwające stany gorączkowe utrzymujące się pomimo stosowania antybiotykoterapii, hepatosplenomegalia, powiększenie węzłów chłonnych, zmiany skórne, objawy neurologiczne, niewydolność wątroby i mięśnia sercowego. Jest to ciężkie, zagrażające życiu i potencjalnie śmiertelne powikłanie, dlatego bardzo istotne jest szybkie rozpoznanie oraz zastosowanie optymalnego leczenia. W procesie diagnostycznym MAS można wykorzystać skalę HScore oceniającą prawdopodobieństwo MAS u pacjenta. W przypadku MAS wtórnego do chorób układowych tkanki łącznej, leczenie powinno być rozpatrywane indywidualnie zależnie od choroby podstawowej, czynnika indukującego oraz nasilenia objawów. Pierwszą linię leczenia stanowią glikokortykosteroidy podawane dożylnie w dużych dawkach. W przypadku braku efektów leczenia stosuje się cyklosporynę A, immunoglobuliny dożylnie, etopozyd, plazmaferezę, globulinę antytymocytarną, czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów i makrofagów (granulocyte-macrophage colonystimulating factor, GM-CSF) a także leki biologiczne.

EN

Macrophage activation syndrome (MAS) is a reactive form of haemophagocytic lymphohistiocytosis (HLH). The mechanisms causing the disease include activation and proliferation of macrophages, which is associated with symptoms of systemic inflammatory reaction, enlargement of organs and cytopenia due to hemophagocytosis of hematopoietic cells. MAS may develop in the course of systemic connective tissue diseases, most commonly in juvenile idiopathic arthritis, Still’s disease and systemic lupus erythematosus. In clinical image is characterized by persistent fever despite the use of antibiotics, hepatosplenomegaly, lymph node enlargement, rash, neurological symptoms, hepatic and myocardial insufficiency are observed. It is a serious, life-threatening and potentially fatal complication. Therefore, proper diagnostic process and providing optimal treatment is crucial. In the diagnostic process the HScore scale can be used to assess the probability of MAS occurrence in a patient. In the case of MAS secondary to systemic connective tissue diseases, the treatment should be considered individually depending on the underlying disease, triggering factor and the severity of symptoms. The first line of treatment are intravenous glucocorticosteroids. In case of ineffective treatment, cyclosporin A, intravenous immunoglobulin, etoposide, plasmapheresis, anti-thymocyte globulin, granulocyte-macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF) as well as biological treatment are used.

Keywords

EN

chorobaStilla; choroby układowetkanki łącznej; młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów; zespół aktywacji makrofagów

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Mediton
• Journal: Alergia Astma Immunologia - przegląd kliniczny
• Year: 2018
• Volume: 23
• Issue: 1
• Pages: 7-13

Contributors

author

Joanna Zalewska

• Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu, Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu

author

Katarzyna Napiórkowska-Baran

• Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu

author

Krzysztof Pałgan

• Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu

author

Sławomir Jeka

• Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu

author

Zbigniew Bartuzi

• Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki Nr 2 im. Dr Jana Biziela w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu

References

• 1. Zoń-Giebel A, Giebel S. Zespół aktywacji makrofagów – reaktywna postać limfohistiocytozy hemofagocytarnej. Reumatol 2008; 46: 21-6.
• 2. Smolewska E. Zespół aktywacji makrofagów. Przegl Reumatol 2009; 2: 1-2.
• 3. Smolewska E, Brózik H, Kierzkowska B i wsp. Zespół aktywacji makrofagów z wczesnym nawrotem u 16-letniej pacjentki w przebiegu układowej postaci młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Acta Hematolol Pol 2004; 35: 567-75.
• 4. Tristano AG. Macrophage activation syndrome: a frequent but under-diagnosed complication associated with rheumatic diseases. Med Sci Monit 2008; 14: 27-36.
• 5. Buda P, Gietka P, Wieteska-Klimczak A i wsp. Wtórne zespoły hemofagocytarne – aktualny problem interdyscyplinarny. Wiad Lek 2013; 66: 153-63.
• 6. Castillo L, Carcillo J. Secondary hemophagocytic lymphohistiocytosis and severe sepsis/ systemic inflammatory response syndrome/ multiorgan dysfunction syndrome/macrophage activation syndrome share common intermediate phenotypes on a spectrum of inflammation. Pediatr Crit Care Med 2009; 10: 387-92.
• 7. Lewandowska M, Brzosko M. Zespół aktywacji makrofagów w chorobie Stilla u dorosłych – opis przypadku. Macrophage activation syndrome in the course of adult-onset Still’s disease – a case report. Pomeranian J Life Sci 2017; 63: 35-9.
• 8. Sawhney S, Woo P, Murray KJ. Macrophage activation syndrome: a potentially fatal complication of rheumatic disorders. Arch Dis Child 2001; 85: 421-6.
• 9. Farquhar J, Claireaux A. Familial haemophagocytic reticulosis. Arch Dis Child 1952; 27: 519-25.
• 10. Stepp SE, Dufourcq-Lagelouse R, Le Deist F, et al. Perforin gene defects in familial hemophagocytic lymphohistiocytosis. Science 1999; 286: 1957-9.
• 11. Wulffraat NM, Rijkers GT, Elst E, et al. Reduced perforin expression in systemic juvenile idiopathic arthritis is restored by autologous stem-cell transplantation. Rheumatology (Oxford) 2003; 42: 375-9.
• 12. Janka GE. Familial and acquired hemophagocytic lymphohistiocytosis. Eur J Pediatr 2007; 166: 95-109.
• 13. Trottestam H, Berglöf E, Horne A, et al. Risk factors for early death in children with haemophagocytic lymphohistiocytosis. Acta Paediatr 2012; 101; 313-18.
• 14. Katano H, Cohen JI. Perforin and lymphohistiocytic proliferative disorders. Br J Haematol 2005; 128: 739-50.
• 15. Janka GE. Hemophagocytic lymphohistiocytosis. Hematology 2005; 10 suppl 1: 104-5.
• 16. Emmenegger U, Schaer DJ, Larroche C, Neftel KA. Haemophagocytic syndromes in adults: current concepts and challenges ahead. Swiss Med Wkly 2005; 135: 299-314.
• 17. Grom AA, Villanueva J, Lee S, et al. Natural killer cell dysfunction in patients with systemic-onset juvenile rheumatoid arthritis and macrophage activation syndrome. J Pediatr 2003; 142: 292-6.
• 18. Wong KF, Hui PK, et al. The acute lupus hemophagocytic syndrome. Ann Intern Med 1991; 114: 387-90.
• 19. Ziętkiewicz M, Hajduk AM, Wojteczek A i wsp. Zespół aktywacji makrofagów – opis trzech przypadków. Ann Acad Med Stetin 2012; 58: 55-61.
• 20. Knovich MA, Storey JA, Coffman LG, et al. Ferritin for the clinician. Blood Rev 2009; 23: 95-104.
• 21. Allen CE, Yu X, Kozinetz CA, et al. Highly elevated ferritin levels and the diagnosis of hemophagocytic lymphohistiocytosis. Pediatr. Blood Cancer 2008; 50: 1227-35.
• 22. Emmenegger U, Frey U, Reimers A, et al. Hyperferritinemia as indicator for intravenous immunoglobulin treatment in reactive macrophage activation syndromes. Am J Hematol 2001; 68: 4-10.
• 23. Henter JI, Tondini C, Pritchard J. Histiocyte disorders. Crit Rev Oncol Hematol 2004; 50: 157-74.
• 24. Sen ES, Clarke SL, Ramanan AV. Macrophage activation syndrome. Indian J Pediatr 2016; 83: 248-53.
• 25. Machaczka M. Specyfikacja występowania limfohistiocytozy hemofagocytarnej w okresie wieku dorosłego. Acta Haematol Pol 2013; 44: 307-13.
• 26. Henter JI, Horne A, Aricó M, et al. HLH-2004: Diagnostic and therapeutic guidelines for hemophagocytic lymphohistiocytosis. Pediatr Blood Cancer 2007; 48: 124-31.
• 27. Machaczka M, Klimkowska M. Limfohistiocytoza hemofagocytarna – kiedy nadmierna odpowiedź immunologiczna wymyka się mechanizmom kontrolnym. Przypadki Medyczne 2013; 45: 196-205.
• 28. Machaczka M. Limfohistiocytoza hemofagocytarna – współczesny problem diagnostyczny. Pol Merkur Lek (Pol Med. J) 2012; 32: 59- 63.
• 29. Gietka P, Wieteska-Klimczak A, Smorczewska-Kiljan A, i wsp. Reaktywne zespoły hemofagocytarne u dzieci z chorobami reumatycznymi. Reumatol 201;, 49: 96-107.
• 30. Ravelli A. Macrophage activation syndrome. Curr Opin Rheumatol 2002; 14: 548-52.
• 31. Kumakura S, Ishikura H, Kondo M, et al. Autoimmune-associated hemophagocytic syndrome. Mod Rheumatol 2004; 14: 205-15.
• 32. Athreya BH. Is macrophage activation syndrome a new entity? Clin Exp Rheumatol 2002; 20: 121-3.
• 33. Umeda M, Origuchi T, Fujikawa K, et al. Hemophagocytic Syndrome and Inflammatory Myopathy with Abundant Macrophages in a Patient with Adult-onset Still’s Disease. Intern Med 2014; 53: 2385-9.
• 34. Arlet JB, Le TH, Marinho A, et al. Reactive haemophagocytic syndrome in adult-onset Still’s disease: a report of six patients and a review of the literature. Ann Rheum Dis 2006; 65: 1596-601.
• 35. Ravelli A, Grom AA, Behrens EM, Cron RQ. Macrophage activation syndrome as part of systemic juvenile idiophatic arthritis: diagnosis, genetics, pathophysiology, and treatment. Genes Immun 2012; 13: 289-98.
• 36. Grom AA, Mellins ED. Macrophage activation syndrome: advances towards understanding pathogenesis. Curr Opin Rheumatol 2010; 22: 561-6.
• 37. Maruyama J, Inokuma S. Cytokine profiles of macrophage activation syndrome associated with rheumatic diseases. J Rheumatol 2010; 37: 967-73.
• 38. Aoyama-Maeda N, Horino T, Ichii O, Terada Y. Macrophage activation syndrome associated with systemic lupus erythematosus treated successfully with the combination of steroid pulse, immunoglobulin and tacrolimus. Rom J Intern Med 2017 (doi: 10.1515/ rjim-2017-0043).
• 39. Fukaya S, Yasuda S, Hashimoto T, et al. Clinical features of haemophagocytic syndrome in patients with systemic autoimmune diseases: analysis of 30 cases. Rheumatology (Oxford) 2008; 47: 1686- 91.
• 40. Fardet L, Galicier L, Lambotte O, et al. Development and validation of the Hscore, a Score for the diagnosis of reactive hemophagocytic syndrome. Arthritis Rheumatol 2014; 66: 2613-20.
• 41. Francois B, Trimoreau F, Vignon P, et al. Thrombocytopenia in the sepsis syndrome: role of hemophagocytosis and macrophage colony-stimulating factor. Am J Med 1997; 103: 114-20.
• 42. Hejblum G, Lambotte O, Galicier L, et al. A web-based Delphi study for eliciting helpful criteria in the positive diagnosis of hemophagocytic syndrome in adult patients. PLoS One 2014; 9: e94024.
• 43. Suster S, Hilsenbeck S, Rywlin AM. Reactive histiocytic hyperplasia with hemophagocytosis in hematopoietic organs: a reevaluation of the benign hemophagocytic proliferations. Hum Pathol 1988; 19: 705-12.
• 44. Wong KF, Chan JK. Reactive hemophagocytic syndrome: a clinicopathologic study of 40 patients in an Oriental population. Am JMed 1992; 93: 177-80.
• 45. Strauss R, Neureiter D, Westenburger B, et al. Multifactorial risk analysis of bone marrow histiocytic hyperplasia with hemophagocytosis in critically ill medical patients: a postmortem clinicopathologic analysis. Crit Care Med 2004; 32: 1316-21.
• 46. Gupta A, Tyrrell P, Valani R, et al. The role of the initial bone marrow aspirate in thediagnosis of hemophagocytic lymphohistiocytosis. Pediatr Blood Cancer 2008; 51: 402-4.
• 47. Imashuku S. Effective control of Epstein-Barr virus-related hemophagocytic lymphohistiocytosis with immunochemotherapy. Histiocyte Society. Blood 1999; 93: 1869-74.
• 48. Kelly A, Ramanan AV. Recognition and menagment of macrophage activation syndrome in juvenile arthritis. Curr Opin Rheumatol 2007; 19: 477-81.
• 49. Rojek-Margas B, Śliwowska B, Bucka J. Zespół aktywacji makrofaga. Reumatologia 2013; 51: 459-66.
• 50. Klaudel-Dreszler M, Rutynowska-Pronicka O, Gietka P i wsp. Propozycja standardu diagnostyczno-terapeutycznego dla dzieci z podejrzeniem pierwotnego lub wtórnego zespołu hemofagocytarnego w oparciu o doświadczenia Instytutu „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie. Stand Med 2010; 7: 194-205.
• 51. Pallazi DL, McClain KL, Kaplan SL. Hemophagocytic syndrome in children: an important diagnostic consideration in fever of unknown origin. Clin Infect Dis 2003; 36: 306-12.
• 52. Deane S, Selmi C, Teuber SS, Gershwin ME. Macrophage activation syndrome in autoimmune disease. Int Arch Allergy Immunol 2010; 153: 109-20.
• 53. Tamaki H, Shimizu H, Hiraoka E, et al. Marked effect and steroid- -sparing ability of anakinra on a patient with refractory adult-onset Still's disease. Mod Rheumatol 2010; 20: 200-4.
• 54. Parisi F, Paglionico A, Varriano V, et al. Refractory adult-onset Still disease complicatedby macrophage activation syndrome and acutemyocarditis. A case report treated with high doses (8mg/kg/d) of anakinra. MD Medicine 2017; 96: 24.

• Document Type: article