Pozycja wybranych atypowych leków przeciwpsychotycznych w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej – obecny stan wiedzy

• Authors: Łukasz Święcicki , Bogdan Stefanowski

Title variants

EN

The place of atypical antipsychotics in the therapy of bipolar disorder – the current state of knowledge

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

The purely academic division into antidepressants, antipsychotics and mood stabilisers is misleading. In clinical practice, certainly not all types of depression can be treated with antidepressants, while the activity of antipsychotics is not limited to the treatment of psychoses (understood as mental disorders with positive symptoms). The therapy of bipolar disorder is a very good example in this regard. Antidepressants are not recommended in bipolar I disorder (also in the periods of depression), while they are usually considered as “of limited use” in bipolar II disorder. Their use is associated with the risk of transition from depressive to hypomanic phase on one hand, and the risk of drug resistance, on the other. Therefore, a question should be asked about the place of atypical antipsychotics in the treatment of bipolar disorder. The  paper presents the current research findings on the use of olanzapine, quetiapine and amisulpride in the treatment of  depressive and manic episodes in bipolar disorder. The role of agents from the discussed class in preventative therapy (mood stabilising) is also mentioned. A number of methodologically adequate double blind and placebo-controlled trials have demonstrated the efficacy of olanzapine in the treatment of both depressive and manic episodes in bipolar disorder Olanzapine can be also used as a mood stabiliser, although usually in combination therapy. High risk of metabolic syndrome is the primary problem associated with this medication. Quetiapine may also be used in the treatment of depressive and manic episodes, as confirmed by the available data. The authors of studies on quetiapine point out that its effects are dosedependent. Doses of up to 300 mg per day show mainly antidepressant activity. Higher doses are needed in the treatment of manic episodes – usually above 500 mg per day. Excessive sedation is the major problem associated with this medication. In the case of amisulpride, studies determining the usefulness of this agent in the therapy of bipolar disorder are insufficient. Case reports indicating possible preventive effects of amisulpride in patients with significant metabolic disorders are very interesting.

EN

Wprowadzony ze względów czysto akademickich podział na leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne i normotymiczne jest mylący. W praktyce klinicznej z pewnością nie każdy rodzaj depresji należy leczyć lekami określanymi jako przeciwdepresyjne, a działanie leków przeciwpsychotycznych z pewnością nie ogranicza się do leczenia tzw. psychoz (rozumianych jako choroby psychiczne, którym towarzyszą objawy wytwórcze). Bardzo dobrym przykładem jest tutaj terapia choroby afektywnej dwubiegunowej. W chorobie afektywnej dwubiegunowej typu pierwszego często w ogóle odradza się stosowanie leków przeciwdepresyjnych (także w okresach depresji), z kolei w chorobie afektywnej dwubiegunowej typu drugiego przydatność leków przeciwdepresyjnych ocenia się najczęściej jako „ograniczoną”. Z jednej strony występuje tu ryzyko zmiany fazy depresyjnej na hipomaniakalną, z drugiej często spotkać się można z lekoopornością. W tej sytuacji warto zadać pytanie o pozycję atypowych leków przeciwpsychotycznych w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. W artykule przedstawiono aktualne wyniki badań dotyczących stosowania olanzapiny, kwetiapiny i amisulprydu w terapii depresji i manii w przebiegu tej choroby. Wspomniano również o roli leków z omawianej grupy w terapii zapobiegawczej (normotymicznej). Wyniki wielu poprawnych metodologicznie badań, przeprowadzonych z wykorzystaniem metody podwójnie ślepej próby oraz grupy kontrolnej placebo, wskazują na skuteczność olanzapiny w leczeniu zarówno depresji, jak i manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Można także wykorzystać olanzapinę, choć raczej w kuracjach skojarzonych, jako lek normotymiczny. Podstawowym problemem związanym ze stosowaniem tego leku jest częste występowanie zespołu metabolicznego. W przypadku kwetiapiny również istnieją dane dotyczące możliwości jej użycia w terapii depresji i manii. Autorzy badań nad kwetiapiną zwracają uwagę na to, że działanie zależy od dawki. W dawkach do 300 mg na dobę lek wykazuje głównie skuteczność przeciwdepresyjną. W leczeniu manii konieczne są dawki większe – zwykle powyżej 500 mg na dobę. Kluczowy problem związany z tym lekiem dotyczy występowania nadmiernej sedacji. W przypadku amisulprydu brakuje wystarczającej liczby badań, by stwierdzić przydatność leku w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej. Bardzo interesujące są doniesienia kazuistyczne wskazujące na możliwość profilaktycznego działania amisulprydu u osób z istotnymi zaburzeniami metabolicznymi.

Keywords

EN

amisulpryd; atypowe leki przeciwpsychotyczne; choroba afektywna dwubiegunowa; depresja; kwetiapina; olanzapina

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Year: 2017
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 47–55

Contributors

author

Łukasz Święcicki

• II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, Polska

author

Bogdan Stefanowski

• II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, Polska

References

• Aggarwal A, Jain M, Khandelwal A et al.: Amisulpride induced mania. Indian J Pharmacol 2010; 42: 112–113.
• American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. DSM-IV. American Psychiatric Publishing, Arlington 1994.
• Angst J: The emerging epidemiology of hypomania and bipolar II disorder. J Affect Disord 1998; 50: 143–151.
• Arora M, Praharaj SK: Olanzapine discontinuation emergent recurrence in bipolar disorder. Indian J Psychol Med 2014; 36: 170–173.
• Bebbington P, Ramana R: The epidemiology of bipolar affective disorder. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1995; 30: 279–292.
• Bourin MS, Severus E, Schronen JP et al.: Lithium as add-on to quetiapine XR in adult patients with acute mania: a 6-week, multicenter, double-blind, randomized, placebo-controlled study. Int J Bipolar Disord 2014; 2: 14.
• Cam B, Gülseren S: [Mania associated with quetiapine treatment]. Turk Psikiyatri Derg 2014; 25: 65–68.
• Carta MG, Zairo F, Mellino G et al.: An open label follow-up study on amisulpride in the add-on treatment of bipolar I patients. Clin Pract Epidemiol Mental Health 2006; 2: 19.
• Chuang WC, Chen CY, Kuo SC et al.: Amisulpride-associated mania in a young adult with schizophrenia and cerebral disease. Am J Health Syst Pharm 2014; 71: 2038–2041.
• Conus P, Berk M, Cotton SM et al.: Olanzapine or chlorpromazine plus lithium in first episode psychotic mania: an 8-week randomised controlled trial. Eur Psychiatry 2015; 30: 975–982.
• Daglas R, Cotton SM, Allott K et al.: A single-blind, randomised controlled trial on the effects of lithium and quetiapine monotherapy on the trajectory of cognitive functioning in first episode mania: a 12-month follow-up study. Eur Psychiatry 2016; 31: 20–28.
• Datto C, Pottorf WJ, Feeley L et al.: Bipolar II compared with bipolar I disorder: baseline characteristics and treatment response to quetiapine in a pooled analysis of five placebo-controlled clinical trials of acute bipolar depression. Ann Gen Psychiatry 2016; 15: 9.
• Davis AK, DelBello MP, Eliassen J et al.: Neurofunctional effects of quetiapine in patients with bipolar mania. Bipolar Disord 2015; 17: 444–449.
• Dudek D, Siwek M, Borowiecka-Kluza J: Analiza cech dwubiegunowości u pacjentów z depresją lekooporną w porównaniu z pacjentami z remisją obecnego epizodu depresji. Badanie pilotażowe. Psychiatr Pol 2008; 42: 283–294.
• Ekman M, Lindgren P, Miltenburger C et al.: Cost effectiveness of quetiapine in patients with acute bipolar depression and in maintenance treatment after an acute depressive episode. Pharmacoeconomics 2012; 30: 513–530.
• Ferrari AJ, Baxter AJ, Whiteford HA: A systematic review of the global distribution and availability of prevalence data for bipolar disorder. J Affect Disord 2011; 134: 1–13.
• Gałecki P, Święcicki Ł (eds.): Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk Reference. Edra Urban & Partner, Wrocław 2015: 79. Geddes JR, Gardiner A, Rendell J et al.; CEQUEL Investigators and Collaborators: Comparative evaluation of quetiapine plus lamotrigine combination versus quetiapine monotherapy (and folic acid versus placebo) in bipolar depression (CEQUEL): a 2 × 2 factorial randomised trial. Lancet Psychiatry 2016; 3: 31–39.
• Ghaemi SN, Boiman EE, Goodwin FK: Diagnosing bipolar disorder and the effect of antidepressants: a naturalistic study. J Clin Psychiatry 2000; 61: 804–808.
• Hayes JF, Marston L, Walters K et al.: Lithium vs. valproate vs. olanzapine vs. quetiapine as maintenance monotherapy for bipolar disorder: a population-based UK cohort study using electronic health records. World Psychiatry 2016; 15: 53–58.
• Hong CC, Chen CK, Yeh TC et al.: Amisulpride monotherapy may be a choice of maintenance treatment for patients with both bipolar I disorder and metabolic syndrome. Aust N Z J Psychiatry 2015; 49: 757–758.
• Hou YC, Lai CH: The effectiveness of high-dosage amisulpride combined with moderate-dosage sodium valproate treatment for an overweight patient with psychotic bipolar disorder. J Neuropsychiatry Clin Neurosci 2014; 26: E34–E35.
• Inoue T, Inagaki Y, Kimura T et al.: Prevalence and predictors of bipolar disorders in patients with a major depressive episode: the Japanese epidemiological trial with latest measure of bipolar disorder (JET-LMBP). J Affect Disord 2015; 174: 535–541.
• Jeong JH, Bahk WM, Woo YS et al.: Efficacy of quetiapine in patients with bipolar I and II depression: a multicenter, prospective, open-label, observational study. Neuropsychiatr Dis Treat 2013; 9: 197–204.
• Katagiri H, Takita Y, Tohen M et al.: Efficacy and safety of olanzapine in the treatment of Japanese patients with bipolar I disorder in a current manic or mixed episode: a randomized, double-blind, placebo- and haloperidol-controlled study. J Affect Disord 2012; 136: 476–484.
• Katagiri H, Tohen M, McDonnell DP et al.: Efficacy and safety of olanzapine for treatment of patients with bipolar depression: Japanese subpopulation analysis of a randomized, double-blind, placebocontrolled study. BMC Psychiatry 2013; 13: 138.
• Ketter TA, Miller S, Dell’Osso B et al.: Treatment of bipolar disorder: review of evidence regarding quetiapine and lithium. J Affect Disord 2016; 191: 256–273.
• Li H, Gu N, Wang G et al.: Efficacy and safety of quetiapine extended release monotherapy in bipolar depression: a multi-center, randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Psychopharmacology (Berl) 2016; 233: 1289–1297.
• Millard HY, Wilson BA, Noordsy DL: Low-dose quetiapine induced or worsened mania in the context of possible undertreatment. J Am Board Fam Med 2015; 28: 154–158.
• Selle V, Schalkwijk S, Vázquez GH et al.: Treatments for acute bipolar depression: meta-analyses of placebo-controlled, monotherapy trials of anticonvulsants, lithium and antipsychotics. Pharmacopsychiatry 2014; 47: 43–52.
• Stubbs B, Vancampfort D, Solmi M et al.: How common is bipolar disorder in general primary care attendees? A systematic review and meta-analysis investigating prevalence determined according to structured clinical assessments. Aust N Z J Psychiatry 2016; 50: 631–639.
• Suppes T, Ketter TA, Gwizdowski IS et al.: First controlled treatment trial of bipolar II hypomania with mixed symptoms: quetiapine versus placebo. J Affect Disord 2013; 150: 37–43.
• Suttajit S, Srisurapanont M, Maneeton N et al.: Quetiapine for acute bipolar depression: a systematic review and meta-analysis. Drug Des Devel Ther 2014; 8: 827–838.
• Swartz HA, Frank E, Cheng Y: A randomized pilot study of psychotherapy and quetiapine for the acute treatment of bipolar II depression. Bipolar Disord 2012; 14: 211–216.
• Thomas P, Vieta E; SOLMANIA study group: Amisulpride plus valproate vs haloperidol plus valproate in the treatment of acute mania of bipolar I patients: a multicenter, open-label, randomized, comparative trial. Neuropsychiatr Dis Treat 2008; 4: 675–686.
• Tohen M, Katagiri H, Fujikoshi S et al.: Efficacy of olanzapine monotherapy in acute bipolar depression: a pooled analysis of controlled studies. J Affect Disord 2013; 149: 196–201.
• Tohen M, McDonnell DP, Case M et al.: Randomised, double-blind, placebo-controlled study of olanzapine in patients with bipolar I depression. Br J Psychiatry 2012; 201: 376–382.
• Tohen M, McIntyre RS, Kanba S et al.: Efficacy of olanzapine in the treatment of bipolar mania with mixed features defined by DSM-5. J Affect Disord 2014; 168: 136–141.
• Tohen M, Mintz J, Bowden CL: Analysis of bipolar maintenance treatment with lithium versus olanzapine utilizing Multi-state Outcome Analysis of Treatments (MOAT). Bipolar Disord 2016; 18: 282–287.
• Wang G, Cheng Y, Wang JN et al.: Efficacy and safety of olanzapine for treatment of patients with bipolar depression: Chinese subpopulation analysis of a double-blind, randomized, placebo-controlled study. Neuropsychiatr Dis Treat 2016; 12: 2077–2087.
• Wang M, Tong JH, Huang DS et al.: Efficacy of olanzapine monotherapy for treatment of bipolar I depression: a randomized, doubleblind, placebo controlled study. Psychopharmacology (Berl) 2014; 231: 2811–2818.
• Xu L, Lu Y, Yang Y et al.: Olanzapine-valproate combination versus olanzapine or valproate monotherapy in the treatment of bipolar I mania: a randomized controlled study in a Chinese population group. Neuropsychiatr Dis Treat 2015; 11: 1265–1271.
• Young AH, Calabrese JR, Gustafsson U et al.: Quetiapine monotherapy in bipolar II depression: combined data from four large, randomized studies. Int J Bipolar Disord 2013; 1: 10.

• Document Type: article