Rola psychologa w procesie diagnozy i rehabilitacji osób chorych na stwardnienie rozsiane

• Authors: Aleksandra Mielnik

Title variants

EN

The role of the psychologist in the diagnosis and therapy of multiple sclerosis patients

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Stwardnienie rozsiane należy do najczęściej diagnozowanych chorób neurologicznych w populacji osób młodych. Proces leczenia i rehabilitacji pacjentów koncentruje się na deficytach ruchowych i czuciowych, znacznie mniej uwagi poświęca się natomiast zaburzeniom funkcji poznawczych, które dotykają wielu chorych (30–70%). Obecność deficytów poznawczych negatywnie wpływa zarówno na codzienne funkcjonowanie pacjenta, jak i na jego życie społeczne czy zawodowe. Zmniejsza też korzyści odnoszone dzięki rehabilitacji ruchowej. Trudności poznawcze obserwowane w stwardnieniu rozsianym mają różne nasilenie: od wybiórczych deficytów po zespół otępienny. Badanie neurologiczne zwykle nie pozwala na wykrycie deficytów poznawczych – z uwagi na ich często subtelny charakter oraz brak skarg pacjentów i ich bliskich na pogorszenie funkcjonowania umysłowego. Pojawia się zatem potrzeba uzupełnienia procesu diagnostycznego o badanie neuropsychologiczne z wykorzystaniem czułych i trafnych metod. Istotne jest też zagwarantowanie rehabilitacji neuropsychologicznej osobom z już stwierdzonymi deficytami. Celem kompleksowej rehabilitacji powinno być zapewnienie choremu umiejętności potrzebnych do optymalnego funkcjonowania fizycznego, psychicznego oraz społecznego – dlatego istnieje potrzeba włączenia psychologa do procesu diagnozy i rehabilitacji. Obecność psychologa jest istotna z punktu widzenia nie tylko pacjenta, lecz także interdyscyplinarnego zespołu leczącego. Informacje przekazywane przez psychologa pozwalają na ocenę stanu emocjonalnego i poznawczego osoby chorej, co może w istotny sposób przekładać się na proces leczenia, rehabilitacji i opieki.

EN

Multiple sclerosis is one of the most common neurological diseases among young people. Treatment and physical therapy are usually focused on motor and sensory deficits experienced by patients. Less attention is paid to cognitive dysfunction, which is very common in this population (30–70% patients). Neuropsychological impairment has a negative effect on numerous aspects of daily living, for instance ability to maintain employment or social life. Cognitive deficits also detrimentally affect functional therapy. Neuropsychological impairment may vary in its severity and type from subtle deficits to dementia. Because of their character and frequent lack of patient’s or caregiver’s complaints, they can remain underestimated or missed during routine neurological examination. Therefore, formal neuropsychological assessment performed with sensitive and reliable methods is required. Patients with cognitive dysfunction should also be provided with neuropsychological therapy. Comprehensive therapy should be aimed at improving motor as well as social and psychological functioning. Hence, it is necessary to include the psychologist in the diagnosis and treatment of multiple sclerosis patients. The psychologist’s presence is important not only to the patient but also to the interdisciplinary treatment team. Information provided by the psychologist helps to assess the patient’s emotional and cognitive functioning, allowing to improve the quality of pharmacological and physical therapy interventions and nursing care.

Keywords

EN

diagnoza neuropsychologiczna; rehabilitacjaneuropsychologiczna; stwardnienie rozsiane; zaburzenia poznawcze

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Aktualności Neurologiczne
• Year: 2018
• Volume: 18
• Issue: 1
• Pages: 27–33

Contributors

author

Aleksandra Mielnik

• Centrum Rehabilitacji dla Osób Chorych na Stwardnienie Rozsiane, Borne Sulinowo, Polska; Szpital Wielospecjalistyczny JANTAR, Jantar, Polska

References

• Amato MP, Zipoli V: Clinical management of cognitive impairment in Multiple Sclerosis: a review of current evidence. Int MS J 2003; 10: 72–83.
• Arnett PA, Barwick FH, Beeney JE: Poznawcze i afektywne teorie neuronaukowe dotyczące procesów poznawczych i depresji w stwardnieniu rozsianym i zespole Guillaina– Barrégo. In: Armstrong CL, Morrow L (eds.): Neuropsychologia medyczna. Vol. 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014: 95–123.
• Benedict RHB: Cognitive Dysfunction in Multiple Sclerosis. A Clinical Bulletin from the Professional Resource Center of the National MS Society. National Multiple Sclerosis Society 2011.
• Benedict RHB, Bruce J, Dwyer MG et al.: Diffusion-weighted imaging predicts cognitive impairment in multiple sclerosis. Mult Scler 2007; 13: 722–730.
• Benedict RHB, Fischer JS, Archibald CJ et al.: Minimal neuropsychological assessment of MS patients: a consensus approach. Clin Neuropsychol 2002; 16: 381–397.
• Benedict RHB, Krupp L, Francis G et al.: NINDS Multiple Sclerosis Common Data Elements (CDE) Recommendations. 2011. Available from: https://www.commondataelements.ninds.nih.gov/ Doc/MS/Neuropsychology_Cognition_Recommendations-Adult_ and_Pediatric.pdf.
• Brown ES, Chandler PA: Mood and cognitive changes during systemic corticosteroid therapy. Prim Care Companion J Clin Psychiatry 2001; 3: 17–21.
• Calabrese M, Agosta F, Rinaldi F et al.: Cortical lesions and atrophy associated with cognitive impairment in relapsing-remitting multiple sclerosis. Arch Neurol 2009; 66: 1144–1150.
• Chiaravalloti ND, DeLuca J: Cognitive impairment in multiple sclerosis. Lancet Neurol 2008; 7: 1139–1151. Chiaravalloti ND, Genova HM, DeLuca J: Cognitive rehabilitation in multiple sclerosis: the role of plasticity. Front Neurol 2015; 6: 67.
• Chojnacka-Szawłowska G: Psychologiczne aspekty przewlekłych chorób somatycznych. Vizja Press & IT, Warszawa 2012.
• DeLuca J, Nocentini U: Neuropsychological, medical and rehabilitative management of persons with multiple sclerosis. NeuroRehabilitation 2011; 29: 197–219.
• Feinstein A: The neuropsychiatry of multiple sclerosis. Can J Psychiatry 2004; 49: 157–163.
• Giovannoni G: Should we rebrand multiple sclerosis a dementia? Mult Scler Relat Disord 2017; 12: 79–81.
• Guenter W, Jabłońska J, Bieliński M et al.: Neuroobrazowe i genetyczne korelaty zaburzeń funkcji poznawczych w przebiegu stwardnienia rozsianego. Psychiatr Pol 2015; 49: 897–910.
• Gugała M, Łojek E, Lipczyńska-Łojkowska W et al.: Przegląd metod neuropsychologicznych służących do diagnozy łagodnych zaburzeń poznawczych. Postępy Psychiatr Neurol 2007; 16: 81–85.
• Guzik A, Kwolek A: Częstość występowania i rozmieszczenie stwardnienia rozsianego w Polsce i na świecie. Prz Med Uniw Rzesz Inst Leków 2015; 1: 55–62.
• Hiele K, Gorp D, Ruimschotel et al.: Work participation and executive abilities in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis. PLoS One 2015; 10; e0129228.
• Honan CA, Brown RF, Batchelor J: Perceived cognitive difficulties and cognitive test performance as predictors of employment outcomes in people with multiple sclerosis. J Int Neuropsychol Soc 2015; 21: 156–168.
• Hoogs M, Morrow S, Benedict RHB: Utility of routine neuropsychological assessment for early identification of cognitive impairment in MS. Int MS J 2010; 17: 6–11.
• Johnen A, Landmeyer NC, Bürkner PC et al.: Distinct cognitive impairments in different disease courses of multiple sclerosis – a systematic review and meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev 2017; 83: 568–578.
• Julian LJ: Zaburzenia funkcji poznawczych w stwardnieniu rozsianym. Neurologia po Dyplomie 2012; 7: 21–32.
• Kierkus-Dłużyńska K, Rokicka J, Głąbiński A: Diagnostyka różnicowa stwardnienia rozsianego. Aktualn Neurol 2009; 9: 247–252.
• Kułakowska A, Bartosik-Psujek H, Hożejowski R et al.: Selected aspects of the epidemiology of multiple sclerosis in Poland – a multicentre pilot study. Neurol Neurochir Pol 2010; 44: 443–452.
• Langdon DW: Cognition in multiple sclerosis. Curr Opin Neurol 2011; 24: 244–249.
• Langdon DW, Amato MP, Boringa J et al.: Recommendations for a Brief International Cognitive Assessment for Multiple Sclerosis (BICAMS). Mult Scler 2012; 18: 891–898.
• Leśniak M, Seniów J: Metody eksperymentalne w badaniach klinicznych nad efektywnością rehabilitacji neuropsychologicznej. In: Łojek E, Bolewska A, Okuniewska H (eds.): Studia z neuropsychologii klinicznej. Na 45-lecie pracy zawodowej Profesor Danuty Kądzielawy. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014: 203–230.
• Lincoln NB, Dent A, Harding J et al.: Evaluation of cognitive assessment and cognitive intervention for people with multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2002; 72: 93–98.
• Losy J, Bartosik-Psujek H, Członkowska A et al.: Leczenie stwardnienia rozsianego. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Pol Przegl Neurol 2016; 12: 80–95.
• Lynch SG, Dickerson KJ, Denney DR: Evaluating processing speed in multiple sclerosis: a comparison of two rapid serial processing measures. Clin Neuropsychol 2010; 24: 963–976.
• Mäntynen A, Rosti-Otajärvi E, Koivisto K et al.: Neuropsychological rehabilitation does not improve cognitive performance but reduces perceived cognitive deficits in patients with multiple sclerosis: a randomised, controlled, multi-centre trial. Mult Scler 2014; 20: 99–107.
• Mitolo M, Venneri A, Wilkinson ID et al.: Cognitive rehabilitation in multiple sclerosis: a systematic review. J Neurol Sci 2015; 354: 1–9.
• Mohr DC, Cox D: Multiple sclerosis: empirical literature for the clinical health psychologist. J Clin Psychol 2001; 57: 479–499.
• Potemkowski A, Opara J: Potrzeby i możliwości rehabilitacji chorych na stwardnienie rozsiane w Polsce. Aktualn Neurol 2015; 15: 74–79.
• Rendell PG, Henry JD, Phillips LH et al.: Prospective memory, emotional valence, and multiple sclerosis. J Clin Exp Neuropsychol 2012; 34: 738–749.
• Rocca MA, Amato MP, De Stefano N et al.; MAGNIMS Study Group: Clinical and imaging assessment of cognitive dysfunction in multiple sclerosis. Lancet Neurol 2015; 14: 302–317.
• Rogers JM, Panegyres PK: Cognitive impairment in multiple sclerosis: evidence-based analysis and recommendations. J Clin Neurosci 2007; 14: 919–927.
• Roman CAF, Arnett PA: Structural brain indices and executive functioning in multiple sclerosis: a review. J Clin Exp Neuropsychol 2016; 38: 261–274.
• Roosendaal SD, Bendfeldt K, Vrenken H et al.: Grey matter volume in a large cohort of MS patients: relation to MRI parameters and disability. Mult Scler 2011; 17: 1098–1106.
• Rossi F, Giorgio A, Battaglini M et al.: Relevance of brain lesion location to cognition in relapsing multiple sclerosis. PLoS One 2012; 7: e44826.
• Rosti-Otajärvi E, Hämäläinen P: Behavioural symptoms and impairments in multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. Mult Scler 2013; 19: 31–45.
• Rosti-Otajärvi E, Mäntynen A, Koivisto K et al.: Neuropsychological rehabilitation has beneficial effects on perceived cognitive deficits in multiple sclerosis during nine-month follow-up. J Neurol Sci 2013; 334: 154–160.
• Rosti-Otajärvi E, Ruutiainen J, Huhtala H et al.: Cognitive performance profile in different phenotypes of MS with cognitive complaints. Mult Scler Relat Disord 2014; 3: 463–472.
• Ryan KA, Rapport LJ, Telmet Harper K et al.: Fitness to drive in multiple sclerosis: awareness of deficit moderates risk. J Clin Exp Neuropsychol 2009; 31: 126–139.
• Sartori E, Edan G: Assessment of cognitive dysfunction in multiple sclerosis. J Neurol Sci 2006; 245: 169–175.
• Schwartz CE, Ayandeh A, Ramanathan M et al.: Reserve-building activities in multiple sclerosis patients and healthy controls: a descriptive study. BMC Neurol 2015; 15: 135.
• Selmaj K: Stwardnienie rozsiane – kryteria diagnostyczne i naturalny przebieg choroby. Pol Przegl Neurol 2005; 1: 99–105.
• Seniów J: Funkcjonowanie poznawcze chorych ze stwardnieniem rozsianym. Farmakoter Psych Neurol 2005; 3: 283–287.
• Strober L, Englert J, Munschauer F et al.: Sensitivity of conventional memory tests in multiple sclerosis: comparing the Rao Brief Repeatable Neuropsychological Battery and the Minimal Assessment of Cognitive Function in MS. Mult Scler 2009; 15: 1077–1084.
• Summers MM, Fisniku LK, Anderson VM et al.: Cognitive impairment in relapsing-remitting multiple sclerosis can be predicted by imaging performed several years earlier. Mult Scler 2008; 14: 197–204.
• Sumowski JF: Cognitive reserve as a useful concept for early intervention research in multiple sclerosis. Front Neurol 2015; 6: 176.
• Sumowski JF, Rocca MA, Leavitt VM et al.: Brain reserve and cognitive reserve in multiple sclerosis: what you’ve got and how you use it. Neurology 2013; 80: 2186–2193.
• Szepietowska EM: Procesy pamięciowe u osób chorych na stwardnienie rozsiane. Analiza neuropsychologiczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006. Szepietowska EM: Zaburzenia w funkcjonowaniu poznawczym chorych na stwardnienie rozsiane. In: Herzyk A, Kądzielawa D (eds.): Związek mózg–zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998: 217–246.
• Tyburski E, Mak M, Korwin-Piotrowska K et al.: Zastosowanie programów komputerowych w rehabilitacji neuropsychologicznej dysfunkcji poznawczych u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Aktualn Neurol 2013; 13: 136–144.
• Tyburski E, Potemkowski A, Chęć M et al.: Specyfika procesów uwagi i hamowania poznawczego u osób ze stwardnieniem rozsianym o przebiegu rzutowo-remisyjnym z uwzględnieniem poziomu nastroju. Psychiatr Pol 2014; 48: 307–318.
• Vlahiotis A, Sedjo R, Cox ER et al.: Gender differences in self-reported symptom awareness and perceived ability to manage therapy with disease-modifying medication among commercially insured multiple sclerosis patients. J Manag Care Pharm 2010; 16: 206–216.

• Document Type: article