Współczesne spojrzenie na właściwości lecznicze płucnicy islandzkiej Cetraria islandica (L.) Ach.

• Authors: Dorota Smolińska , Agnieszka Tajer , Adam Stebel

Title variants

EN

Modern look at medicinal properties of Iceland moss Cetraria islandica (L.) Ach.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Płucnica islandzka (tarczownica islandzka, porost islandzki) Cetraria islandica (L.) Ach. jest porostem z rodziny tarczownicowatych Parmeliaceae, spotykanym na terenie całego kraju, głównie w suchych borach sosnowych, murawach i na wrzosowiskach. W lecznictwie stosowana jest plecha płucnicy Lichen islandicus. Surowiec ten znany był już ludziom w XVIII w. Stosowano go jako środek spożywczy, głównie galaretkę po odgoryczeniu przez moczenie w wodzie, jako domieszkę do mąki przy wypieku chleba oraz jako lekarstwo na gruźlicę. Do dzisiejszych czasów w Skandynawii używa się go jako dodatek do karmy dla zwierząt domowych. Dzięki zawartości biologicznie czynnych związków chemicznych, głównie kwasów porostowych, takich jak kwasy cetrarowy, protocetrarowy, fumaroprotocetrarowy, protolichesterynowy, a w niewielkich ilościach także usninowy, oraz polisacharydów i związków śluzowych, wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, osłaniające, wzmacniające, przeciwwymiotne. Ostatnio prowadzone badania na zwierzętach wykazały również, po podaniu pozajelitowym, właściwości przeciwnowotworowe. Wyciągi z płucnicy stosuje się w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, w nieżycie gardła, jako środek przeciwkaszlowy, w stanach zapalnych przełyku i żołądka, w niedokwaśności, chorobie wrzodowej, a także – zewnętrznie – w postaci płukanek do polepszenia kondycji zniszczonych włosów oraz okładów w celu regulacji nadmiernego wydzielania łoju.

EN

Iceland moss Cetraria islandica (L.) Ach. is a lichen that belongs to the Parmeliaceae family. It occurs throughout Poland, mainly in dry pine forests, grasslands and heaths. A raw material which is used in health care is a thallus of Iceland moss, Lichen islandicus. The properties of the species have been well-known since the 18th century when it started to be used as a food, mostly jelly after soaking in water, or an admixture to fl our for baking bread, as well as a cure for tuberculosis. Nowadays, this lichen is also used as an additive to pet food in Scandinavia. Thanks to the presence of biologically active substances such as lichen acids (cetraric acid, protocetraric acid, fumarprotocetraric acid, protolichesterinic acid, small amounts of usnic acid), polysaccharides and mucous compounds, it has antibacterial, anti-infl ammatory, protective, reinforcing and antiemetic properties. Moreover animal research which has been conducted recently has confi rmed the anticancer properties of the lichen after parenteral administration. Extracts from this lichen are used in treating infl ammation of the upper respiratory tract, laryngitis, as an antitussive agent, against infl ammation of the esophagus and stomach, hypo-acidity, peptic ulcers, as well as externally in the form of rinses to improve the condition of damaged hair and wraps to control the excessive secretion of sebum.

Keywords

EN

Cetraria islandica; gastric ulcers; infl ammatory condition of upper respiratory tract; kwasy porostowe; lichen acids; lichens; porosty; stan zapalny górnych drógoddechowych; wrzody żołądka

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
• Journal: Annales Academiae Medicae Silesiensis
• Year: 2012
• Volume: 66
• Issue: 4
• Pages: 56–63

Contributors

author

Dorota Smolińska

• Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

author

Agnieszka Tajer

• Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

author

Adam Stebel

• Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach ul. Ostrogórska 30 41-200 Sosnowiec tel. [phone] do 63

References

• 1. Fałtynowicz W. The lichens, lichenicolous and allied fungi of Poland. An annotated checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków 2003.
• 2. Lipnicki L., Wójciak H. Porosty. Klucz– –atlas do oznaczania najpospolitszych gatunków. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
• 3. Wójciak H. Porosty, mszaki, paprotniki. Multico O.W., Warszawa 2003: 140–141.
• 4. Nowak J., Tobolewski Z. Porosty polskie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa– –Kraków 1975: 932–933.
• 5. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007: 93–94.
• 6. Lewkowicz-Mosiej T. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa 2003: 279.
• 7. Kärnefelt I. The brown fruticose species of Cetraria. Opera Bot. 1979; 46: 1–150.
• 8. Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• 9. Cieśliński S., Czyżewska K., Fabiszewski J. Czerwona lista porostów w Polsce. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg. Instytut Botaniki PAN, Kraków 2006: 71–89.
• 10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. Nr 168, poz. 1765).
• 11. Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 28 lutego 1957 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. 1957 Nr 15, poz. 78).
• 12. Farmakopea Polska. Wydanie VIII. Tom II. Rzeczpospolita Polska, Minister Zdrowia, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2008.
• 13. Leki Współczesnej Terapii. Red. J. Podlewski, A. Chwalibogowska-Podlewska, A. Członkowski. Wydawnictwo Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010.
• 14. Penso G. Index plantarum medicinalium totus mundi eorumque synonymorum. OEMF, Milano 1983.
• 15. Studzińska E., Witkowska-Banaszczak E., Bylka W. Związki biologicznie aktywne porostów. Herba Polonica 2008; 54: 80–88.
• 16. Kohlmünzer S. Farmakognozja – podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998: 74–75, 93–94.
• 17. Freysdottir J., Omarsdottir S., Ingólfsdóttir K., Vikingsson A., Olafsdottir E.S. In vitro and in vivo immunomodulating eff ects of traditionally prepared extract and purifi ed compounds from Cetraria islandica. Int. Immunopharmacol. 2008; 8: 423–430.
• 18. http://www.lnb.pl/osrodek_badawczo_ rozwojowy/
• 19. WHO monographs on selected medicinal plants. Volume 4. World Health Organization, Geneva 2009: 140–148.
• 20. Müller K. Pharmaceutically relevant metabolites from lichens. Appl. Microbiol. Biotechnol. 2001; 56: 9–16.
• 21. Gülçin I., Oktay M., Küfreviođlu Ö., Aslan A., Determination of antioxidant activity of lichen Cetraria islandica (L.) Ach. J. Ethnopharmacol. 2002; 79: 325–329.
• 22. Nybakken L., Solhaug K.A., Bilger W., Gauslaa Y. The lichens Xanthoria elegans and Cetraria islandica maintain a high protection against UV-B radiation in Arctic habitats. Oecologia 2004; 140: 211–216.
• 23. Theine P.O., Solberg Y.J. Photosensitivity and allergy to aromatic lichen acids, Compositae oleoresins and other plant substances. Contact Dermatitis 1980; 6: 64–71.
• 24. Türk A.O., Yilmaz M., Kivanç M., Türk H. The antimicrobial activity of extracts of the lichen Cetraria aculeata and its protolichesterinic acid constituent. Z. Naturforsch. C. 2003; 58: 850–854.
• 25. Ożarowski A. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1982: 101–102.
• 26. Studzińska-Sroka E. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa metabolitów wtórnych porostów. Post. Fitoter. 2010; 1: 23–29.
• 27. Ingólfsdóttir K., Hjalmarsdottir M., Sigurdsson A. i wsp. In vitro susceptibility of Helicobacter pylori to protolichesterinic acid from the lichen Cetraria islandica. Antimicrob. Agents Chemother. 1997; 41: 215–217.
• 28. Ingólfsdóttir K., Chung G., Scúlason V., Gissurarson S., Vilhelmsdóttir M. Antimycobacterial activity of lichen metabolites in vitro. Eur. J. Pharm. Sci. 1998; 6: 141–144.
• 29. Kędzia A. Aktywność preparatu Pectosol wobec bakterii beztlenowych powodujących zakażenia dróg oddechowych. Post. Fitoter. 2008; 2: 76–80.
• 30. Zeytinoglu H., Incesu Z., Ayaz Tuylu B., Turk O., Barutca B. Determination of genotoxic, antigenotoxic and cytotoxic potential of the extract from lichen Cetraria aculetae (Schreb.) Fr. in vitro. Phytother. Res. 2008; 22: 118–123.
• 31. Bucar F., Schneider I., Ogmundsdóttir H., Ingólfsdóttir K. Anti-proliferative lichen compounds with inhibitory activity on 12(S)-HETE production in human platelets. Phytomedicine. 2004; 11: 602–606.
• 32. Ogmundsdóttir H.M., Zoëga G.M., Gissurarson S.R., Ingólfsdóttir K. Anti-proliferative eff ects of lichen-derived inhibitors of 5-lipoxygenase on malignant cell-lines and mitogen-stimulated lymphocytes. J. Pharm. Pharmacol. 1998; 50: 107–115.
• 33. Olafsdottir E.S., Ingolfsdottir K., Barsett H., Paulsen B.S., Jurcic K., Wagner H. Immunologically active (1-->3)-(1-->4)-alpha- D-glucan from Cetraria islandica. Phytomedicine 1999; 6: 33–39.
• 34. Ingolfsdottir K., Jurcic K., Fischer B., Wagner H. Immunologically active polysaccharide from Cetraria islandica. Planta Med. 1994; 60: 527–531.
• 35. Hensel A. -propoxy-sulfo-lichenin, an antitumor polysaccharide derived from lichenin. Pharm. Acta Helv. 1995; 70: 25–31.
• 36. Kristmundsdottir T., Jonsdottir E., Ogmundsdottir H.M., Ingólfsdóttir K. Solubilization of poorly soluble lichen metabolites for biological testing on cell lines. Eur. J. Pharm. Sci. 2005; 24: 539–543.
• 37. Kosanić M., Ranković B. Lichens as possible sources of antioxidants. Pak. J. Pharm. Sci. 2011; 24: 165–170.
• 38. Kotan E., Alpsoy L., Anar M., Aslan A., Agar G. Protective role of methanol extract of Cetraria islandica (L.) against oxidative stress and genotoxic eff ects of AFB1 in human lymphocytes in vitro. Toxicol. Ind. Health. 2011; 27: 599–605.
• 39. Bystrek J. Podstawy lichenologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- -Skłodowskiej, Lublin 1997: 251–254.
• 40. http://www.doz.pl/ziola/p5585-Tarczownica_ islandzka_Plucnica_islandzka
• 41. http://www.doz.pl/leki/s1325-wyciag_ wodny_z_porostu_islandzkiego
• 42. Kempe C., Grüning H., Stasche N., Hörmann K. Icelandic moss lozenges in the prevention or treatment of oral mucosa irritation and dried out throat mucosa. Laryngorhinootologie 1997; 76: 186–188.
• 43. Leśnicka M. Zielska, zioła i ziółka. Tower Press, Gdańsk 2000: 98.
• 44. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000: 556–557.
• 45. Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987: 370–372.

• Document Type: article