Wybrane osiągnięcia akademickiej chirurgii szczękowo-twarzowej i stomatologicznej na Górnym Śląsku w latach 1950–2006

• Authors: Norbert Prudel , Jan Rauch , Magdalena Prudel

Title variants

EN

Selected achievements of oral, maxillofacial and dental surgery at Upper Silesia between 1950 and 2006

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

INTRODUCTION In Upper Silesia region the tradition of organized health protection goes back to the 18th century. In comparison with other regions, it was richer and more modern. It largely became the basis of the organization of health protection in this region in the years 1922-1939 and after the Second World War in 1945. The aim of this work is to present the accomplishments of the Silesian maxillofacial surgery clinics in the sphere of research and treatment, as well as to show their connection with the industrial region of mining and metallurgy and their infl uence upon the development of the dental surgery. PRESENTATION The following methods were used to prepare this work: historical, comparative and statistical. The source material consists mainly in historical elaborations of the Silesian Medical Academy (from 2007 Silesian University of Medicine), archival reports from the work of maxillofacial surgery clinics, articles published by the clinics in scientifi c journals as well as doctoral and postdoctoral theses dealing with these clinics. Upper Silesian clinics and faculties of maxillofacial and dental surgery were concentrated in their research and services upon optimization the methods of diagnosing and treating injuries. It resulted from the fact that the clinics were located in a specifi c industrial, mining and metallurgy region, were the patients most frequently underwent accidents in diff erent branches of industry. Due to this, Upper Silesian clinics have specialized in traumatology, attaining the leading position in the country. CONCLUSION Medical service, but most particularly research and development activities of the Silesian dental clinics have provided a signifi cant contribution to the whole of medical science. It is demonstrated by the research works by Silesian dental surgeons presented at international conferences and published in foreign journals with IF.

PL

WSTĘP Tradycje organizacji ochrony zdrowia na Górnym Śląsku sięgają XVIII stulecia. W porównaniu z innymi regionami Polski były one bogatsze i nowocześniejsze. Wiele z nich stało się podstawą organizacji ochrony zdrowia na tym terenie w latach 1922–1939 i po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie osiągnięć naukowych i leczniczych śląskich klinik chirurgii szczękowo-twarzowej oraz ich związku z wielkoprzemysłowym regionem górniczo-hutniczym i wpływu na rozwój chirurgii stomatologicznej. OMÓWIENIE Do opracowania artykułu zastosowano metodę historyczną, porównawczą i statystyczną. Podstawę źródłową stanowią głównie opracowania historyczne Śląskiej Akademii Medycznej, od 2007 r. Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, sprawozdania archiwalne z działalności klinik chirurgii szczękowo-twarzowej, artykuły publikowane przez kliniki w czasopismach naukowych oraz rozprawy doktorskie i habilitacyjne poświęcone omawianym jednostkom. Górnośląskie katedry i kliniki chirurgii szczękowo- twarzowej i stomatologicznej koncentrowały swoją działalność naukowo-badawczą i usługową na optymalizacji metod rozpoznawania i leczenia urazów. Wynikało to z lokalizacji klinik na specyfi cznym terenie przemysłowym, górniczo-hutniczym, który najczęściej dostarczał chorych po wypadkach w różnych gałęziach przemysłu. Fakt ten sprawił, że górnośląskie kliniki chirurgii szczękowo-twarzowej wyspecjalizowały się w dziedzinie traumatologii, osiągając przodującą pozycję w kraju. PODSUMOWANIE Działalność leczniczo-usługowa, a przede wszystkim naukowo-badawcza śląskich klinik stomatologicznych stanowi istotny wkład w dorobek nauk medycznych Dowodzą tego m.in.: prace naukowe śląskich chirurgów stomatologicznych prezentowane na międzynarodowych zjazdach naukowych i publikowane w czasopismach zagranicznych z IF.

Keywords

EN

Silesian dental clinics; chirurgia stomatologiczna; chirurgia szczękowo-twarzowa; dental surgery; maxillofacial surgery; śląskie kliniki stomatologiczne

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Journal: Annales Academiae Medicae Silesiensis
• Year: 2012
• Volume: 66
• Issue: 1
• Pages: 77–85

Contributors

author

Norbert Prudel

• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 2 w Jastrzębiu Zdroju

author

Jan Rauch

• ul. Wojtyłów 16 34-100 Wadowice tel. [phone],

author

Magdalena Prudel

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Specjalistyczna Przychodnia Stomatologiczna w Wadowicach

References

• 1. Adwent M., Cieślik M., Sabat D. i wsp. Roczna ocena in vivo wszczepów wykonanych z kopolimeru laktyd/glikolid. Inż. Biomater. 2007; 10: 9–12.
• 2. Bajor G., Adwent M., Cieślik-Bielecka A. i wsp. Bioresorbowalne kompozyty kopolimeru z włóknem węglowym. Prz. Lek. 2004; 61: 3–6.
• 3. Biblioteka Główna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego: Bibliografi a i bibliometria, http://www.sum.edu.pl/page. php?28.
• 4. Borgiel-Marek H., Drugacz J., Marek B., Jędrusik-Pawłowska M., Głogowska-Szeląg J., Witalińska-Łabuzek J. Odległa ocena wyników leczenia złamań wyrostków kłykciowych żuchwy. Ortop. Trauma. Rebab. 2005; 4: 425–432.
• 5. Cieślik T. Chirurgia szczękowo-twarzowa wczoraj, dzisiaj, perspektywy rozwoju. Inż. Biomater. 2001; 15–16: 27–29.
• 6. Drugacz J., Lekston Z., Morawiec H., Januszewski K. Use of TiNiCo Shape-Memory Clamps In the Surgical Treatment of Mandibular Fractures. J. Oral. Maxillofac. Surg. 1995; 53: 665–671.
• 7. Drugacz J., Sporysz P., Borgiel-Marek H., Niedzielska I. Obrażenia części twarzowej czaszki w latach 1980–2000 w materiale Poradni Chirurgii Stomatologicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Jastrzębiu. Mag. Stomatol. 2005; 15: 24–28.
• 8. Dziadek H., Cieślik T. Leczenie złamań jarzmowo-oczodołowych i jarzmowo-szczękowo-oczodołowych z zastosowaniem repozycji otwartej i bezpośredniej osteosyntezy płytkowej. Wiad. Lek. 2005; 58: 270–274.
• 9. Fertacz S. Lecznictwo i opieka społeczna. W: Województwo Śląskie (1922–1939). Zarys monografi czny. Red. F. Serafi n. Katowice 1996.
• 10. Habelak M., Pele R. Leczenie złamań jarzmowo-oczodołowych zmodyfi kowanym aparatem szkieletowym Jankowskiego. Czas. Stomatol. 1999; 52(9): 609–613.
• 11. Herman J., Cieślik T. Zastosowanie śrub bikortykalnych w chirurgii ortognatycznej. Inż. Biomater. 2003; 6: 115–117.
• 12. Jankowski M. Katedra i Klinika Chirurgii Stomatologicznej. W: Dziesięciolecie Śląskiej Akademii Medycznej. Red. K. Gibiński, PWN – Oddział w Krakowie, Zabrze 1958; 197–206.
• 13. Jędrusik-Pawłowska M., Drugacz J., Lausza A., Wróbel Z. Ocena poprawności leczenia złamań żuchwy na podstawie komputerowej analizy zdjęć pantomografi cznych. Czas. Stomatol. 2006; 59: 578–586.
• 14. Jubileuszowy katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych wykonanych w Śląskiej Akademii Medycznej. 1948–1998. T. 1 Doktoraty, T. 2 Habilitacje. Katowice ŚAM 1998.
• 15. Knapik S. Klinika Chirurgii Szczękowo- -Twarzowej. W: Śląska Akademia Medyczna 1948–1973. Katowice ŚAM 1973, 143–147.
• 16. Kwiecień A., Puzio A. Lecznictwo na Górnym Śląsku pod zaborem pruskim do 1918 r. Arch. Hist. Fil. Med. 2002; 65: 23–26.
• 17. Lekston Z., Drugacz J., Morowiec H. Application of superelastic NiTi wires for mandibular distraction. Materials Science and Engineering 2004, A 878, 537–541.
• 18. Lis M. Górny Śląsk. Kształtowanie się regionu na przestrzeni dziejów. W: Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Red. A. Puzio. T. 1 (A–Z). Katowice ŚAM 1993, 19–21.
• 19. Łangowska-Adamczyk H. II Katedra i Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej. W: Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Red. A. Puzio. T. 3 Monografi czny. Katowice ŚAM 1997, 576–579.
• 20. Malara P., Drugacz J., Wituła A. Palenie papierosów wśród pacjentów z nowotworami jamy ustnej i szczęki. Prz. Lek. 2004; 61: 1040–1042.
• 21. Malara P., Hussam Albeslabi, Drugacz J. i wsp. Występowanie ołowiu i kadmu w zębach mieszkańców terenów zurbanizowanych i rolniczych Polski i Iraku. Rocz. Państw. Zak. Hig. 2003, 54, supl.: Ogólnopolska Konferencja Naukowa – Chemiczne zanieczyszczenia środowiska: szacowanie ryzyka. Pułtusk 8–9.05.2003, 98–100.
• 22. Malara P., Kwapuliński J., Drugacz J. Wpływ wybranych czynników na występowanie magnezu w zębach. J. Elem. 2004; 9(3): 405–411.
• 23. Malara P., Łangowska-Adamczyk H., Kwapuliński J., Malara B. Wpływ palenia tytoniu na występowanie kadmu i ołowiu w twardych tkankach zębów. Czas. Stomatol. 2004; 57: 118–124.
• 24. Mazurek M., Mazur-Psonka L., Drugacz J., Krajewski-Siuda K. Epidemiologia obrażeń części twarzowej czaszki u sportowców. Wiad. Lek. 2006; 59: 199–202.
• 25. Mazur-Psonka L., Wziątek-Kuczmik D., Pająk J., Drugacz J., Mazur-M. Guz ziarnistokomórkowy. Chir. Pol. 2005; 7: 53–58.
• 26. Morawiec H., Drugacz J., Lekston Z., Januszewski K. He Use of Shape Memory Clamps In Fixation of Mandibular Fractures. Proceedings of the Third International Conference on Shape Memory and Superelastic Technologies. Engineering and Biomedical Application Pacifi c Grove, California USA, SMST – 2001, 569–575.
• 27. Niedzielska I., Pająk J., Łangowska-Adamczyk H. i wsp. Szkliwiak szczęki. Czas. Stomatol. 2004; 57: 255–260.
• 28. Niedzielska I., Wróbel K., Wziątek W., Drugacz J., Borgiel-Marek H. Wpływ urazu szczęki na sprawność węchu i transportu śluzowo-rzęskowego. W: 5 Kongres Polskiego Towarzystwa Chirurgii Jamy Ustnej i Chirurgii Szczękowo-Twarzowej – Postępy w chirurgii szczękowo-twarzowej. Lublin 19–91.05.2005, 302–303.
• 29. Ochrona zdrowia w województwie śląskim. Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Katowice 1975; 2: 126.
• 30. Pająk J., Niedzielska I., Łangowska-Adamczyk H., Zielińska-Pająk E., Borgiel-Marek H., Mazur M. Necrotizing sialometaplasia w gruczołach jamy ustnej – częsta przyczyna błędów diagnostycznych. Czas. Stomatol. 2002; 55: 579–585.
• 31. Pogorzelska-Stronczak B. I Katedra i Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej. W: Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Red. A. Puzio. T. 3 Monografi czny. Katowice ŚAM 1997, 554–560.
• 32. Pogorzelska-Stronczak B., Koszowski R. Zaburzenia czynnościowe narządu żucia: zarys, epidemiologia, symptomatologia i klasyfi kacja. W: Terapia przy użyciu szyn okluzyjnych. Red. T. Maślankiewicz. Wyd. 1 polskie, Wrocław, Urban & Partner 1999, 51–68.
• 33. Prudel N., Kaszuba M., Puzio A. Lecznictwo dentystyczne w województwie śląskim w latach 1922–1939. Czas. Stom. 2003; 56: 560–569.
• 34. Puzio A. Knapik Stefan (1922–1985). W: Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Red. A. Puzio. T. 1 (A–Z). Katowice ŚAM 1993, 145–146.
• 35. Skrok-Wolska B. Analiza działalności I Katedry i Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej w Zabrzu i jej wpływ na rozwój chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. Rozprawa doktorska (promotor T. Cieślik). Katowice 2005.
• 36. Sobczyńska A., Wojnar J., Drugacz J., Hołowiecki J. Zmiany w obrębie jamy ustnej u chorych po allotransplantacji szpiku kostnego. Czas. Stomatol. 2003; 56: 754–759.
• 37. Szczurek Z., Cieślik T., Pogorzelska-Stronczak B., Sabat D., Koszowski R. Ocena niektórych własności biologicznych kompozytu włókna-węglowego z polisulfonem na podstawie badań doświadczalnych na królikach. Inż. Biomater. 1998; 1: 21–27.
• 38. Wanatowicz M. Rys historyczny lecznictwa na Śląsku w XIX i XX w. W: Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Red. A. Puzio. T. 2 Biografi czny (A–Z). Katowice, ŚAM 1995, 9.
• 39. Woźnikiewicz Z. Ustawodawstwo śląskie o ubezpieczeniu społecznym. Katowice 1938.

• Document Type: article