Ocena stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym u dzieci z alergicznym nieżytem nosa

• Authors: Ewa Dadas-Stasiak , Anna Jung , Katarzyna Jobs , Bolesław Kalicki

Title variants

EN

An assessment of fractional exhaled nitric oxide in children with allergic rhinitis

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

Allergic rhinitis is an inflammatory condition of the nasal mucosa usually elicited by IgE-mediated response to allergen exposure. It is currently considered the most common allergic disease. Epidemiological research conducted in Poland between 2006 and 2008 identified allergic rhinitis in 23.6% of children aged 6–7 years, 24.6% of children aged 13–14 years and 21% of adults aged 20–44 years. It has been suggested by many authors that the inflammatory process in allergic rhinitis patients involves both, upper and lower respiratory tract. The aim of the study was to demonstrate the presence of lower respiratory tract inflammation based on fractional exhaled nitric oxide measurement. A total of 60 children were included in a 3-year follow-up study between 2011 and 2014 in the Department of Paediatrics, Paediatric Nephrology and Allergology at the Military Institute of Medicine, and the Outpatient Allergy Clinic. The study group of allergic rhinitis patients included 37 children (17 girls and 20 boys aged 6–18 years, mean age 10.4 years), while the reference group included 23 children (11 girls and 12 boys aged 6–12 years, mean age 10.8 years). Fractional exhaled nitric oxide levels were normal in most patients. No statistically significant differences in fractional exhaled nitric oxide were found between the study group (group I) and the reference group (group II), which would indicate the absence of inflammatory processes in the lower airways in the observed children.

PL

Alergiczny nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej nosa wywołany zazwyczaj IgE-zależną reakcją w odpowiedzi na ekspozycję na alergen. Obecnie uważa się tę jednostkę chorobową za najczęstszą chorobę alergiczną. W Polsce według przeprowadzonych w latach 2006–2008 badań epidemiologicznych rozpoznano ją aż u 23,6% dzieci w wieku 6–7 lat, 24,6% w wieku 13–14 lat i 21% dorosłych w wieku 20–44 lata. Wielu autorów sugeruje, że u osób z alergicznym nieżytem nosa proces zapalny toczy się nie tylko w górnych, ale również w dolnych drogach oddechowych. Celem pracy było wykazanie obecności zapalenia dolnych dróg oddechowych na podstawie oznaczenia stężenia tlenku azotu w wydychanym powietrzu. Trzyletniej obserwacji poddano grupę 60 dzieci pozostających w latach 2011–2014 pod opieką Kliniki Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej Wojskowego Instytutu Medycznego oraz Przyklinicznej Poradni Alergologicznej. Grupę badaną z rozpoznaniem alergicznego nieżytu nosa stanowiło 37 dzieci (17 dziewcząt i 20 chłopców w wieku 6–18 lat, średnia wieku 10,4 roku), zaś grupę referencyjną 23 dzieci (11 dziewcząt i 12 chłopców w wieku 6–12 lat, średnia wieku 10,8 roku). U większości pacjentów stężenie tlenku azotu w powietrzu wydychanym było prawidłowe. Nie stwierdzono statystycznie znamiennej różnicy w stężeniu tlenku azotu w powietrzu wydychanym pomiędzy grupą badaną (grupa I) i referencyjną (grupa II), co przemawiałoby za brakiem procesu zapalnego w dolnych drogach oddechowych u obserwowanych dzieci.

Keywords

EN

alergiczny nieżyt nosa (ANN); allergic rhinitis (AR); asthma; astma; children; dzieci; fractional exhaled nitric oxide (FeNO); stężenie tlenku azotu w powietrzu wydychanym (FeNO)

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Pediatria i Medycyna Rodzinna
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 3
• Pages: 285–295

Contributors

author

Ewa Dadas-Stasiak

• Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej, CSK MON WIM, ul. Szaserów 128, 04-141 Warszawa, tel.: [phone], faks: [phone], tel. kom.: [phone]

author

Anna Jung

• Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, Polska. Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Bolesław Kalicki

author

Katarzyna Jobs

• Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, Polska. Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Bolesław Kalicki

author

Bolesław Kalicki

• Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, Polska. Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Bolesław Kalicki

References

• 1. International Consensus Report on the diagnosis and management of rhinitis. International Rhinitis Management Working Group. Allergy 1994; 49 (Suppl): 1–34.
• 2. van Cauwenberge P, Bachert C, Passalacqua G et al.: Consensus statement on the treatment of allergic rhinitis. European Academy of Allergology and Clinical Immunology. Allergy 2000; 55: 116–134.
• 3. Wallace DV, Dykewicz MS, Bernstein DI et al.; Joint Task Force on Practice; American Academy of Allergy; Asthma & Immunology; American College of Allergy; Asthma and Immunology; Joint Council of Allergy, Asthma and Immunology: The diagnosis and management of rhinitis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol 2008; 122 (Suppl): S1–S84.
• 4. Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA et al.; World Health Organization; GA2LEN; AllerGen: Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA2LEN and AllerGen). Allergy 2008; 63 Suppl 86: 8–160.
• 5. Lai L, Casale TB, Stokes J: Pediatric allergic rhinitis: treatment. Immunol Allergy Clin North Am 2005; 25: 283–299.
• 6. Boulay ME, Morin A, Laprise C et al.: Asthma and rhinitis: what is the relationship? Curr Opin Allergy Clin Immunol 2012; 12: 449–454.
• 7. Samoliński B, Sybilski AJ: Jeden układ – jedna choroba. In: Fal AM (ed.): Alergia, choroby alergiczne, astma. Vol. II, 1st ed., Medycyna Praktyczna, Kraków 2011: 245–253.
• 8. Kröncke KD, Fehsel K, Kolb-Bachofen V: Inducible nitric oxide synthase and its product nitric oxide, a small molecule with complex biological activities. Biol Chem Hoppe Seyler 1995; 376: 327–343.
• 9. Ziętkowski Z, Bodzenta-Łukaszyk A, Tomasiak M et al.: Zachowanie się stężenia tlenku azotu oraz cząsteczek adhezyjnych w przebiegu powysiłkowego skurczu oskrzeli u chorych na alergiczna astmę oskrzelową. Alerg Astma Immun 2002; 8: 110–114.
• 10. Ziętkowski Z, Ziętkowska E, Bodzenta-Łukaszyk A: Tlenek azotu w powietrzu wydychanym – praktyczne zasady wykonywania oraz interpretacji wyników. Alergia 2010; 1: 29–33.
• 11. Forstermann U, Boissel JP, Kleinert H: Expressional control of the ‘constitutive’ isoforms of nitric oxide synthase (NOS I and NOS III). FASEB J 1998; 12: 773–790.
• 12. Sapienza MA, Kharitonov SA, Horvath I et al.: Effect of inhaled L-arginine on exhaled nitric oxide in normal and asthmatic subjects. Thorax 1998; 53: 172–175.
• 13. Lewandowicz AM, Pawliczak R: Znaczenie metabolizmu argininy w astmie oskrzelowej. Postępy Hig Med Dośw (online) 2007; 61: 156–166.
• 14. Hamid Q, Springall DR, Riveros-Moreno V et al.: Induction of nitric oxide synthase in asthma. Lancet 1993; 342: 1510–1513.
• 15. Geller DA, Billiar TR: Molecular biology of nitric oxide synthases. Cancer Metastasis Rev 1998; 17: 7–23.
• 16. Kharitonov SA, Barnes PJ: Exhaled markers of pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 2001; 163: 1693–1722.
• 17. Bates CA, Silkoff PE: Exhaled nitric oxide in asthma: from bench to bedside. J Allergy Clin Immunol 2003; 111: 256–262.
• 18. Kharitonov SA, Yates D, Robbins RA et al.: Increased nitric oxide in exhaled air of asthmatic patients. Lancet 1994; 343: 133–135.
• 19. American Thoracic Society; European Respiratory Society: ATS/ERS recommendations for standardized procedures for the online and offline measurement of exhaled lower respiratory nitric oxide and nasal nitric oxide, 2005. Am J Respir Crit Care Med 2005; 171: 912–930.
• 20. Baumert M: Tlenek azotu – lekarz czy zabójca? Wiad Lek 2005; 58: 421–424.
• 21. Maleck WH, Piper SN, Koetter K: [Joseph Priestley, nitrous oxide and oxygen]. Anaesthesist 2005; 54: 395–396.
• 22. Pedrycz A, Siermontowski P, Ciechan A et al.: Tlenek azotu (NO) – uniwersalny regulator procesów życiowych organizmu na poziomie komórkowym. Pol Hyperb Res 2013; 43: 93–103.
• 23. Ziętkowski Z, Ziętkowska E, Bodzenta-Łukaszyk A: Kliniczne znaczenie pomiarów stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym w chorobach układu oddechowego. Alerg Astma Immun 2009; 14: 215–222.
• 24. Kłak A, Krzych-Fałta E, Samoliński B: Rola tlenku azotu w stanie zapalnym dróg oddechowych. Alerg Astma Immun 2013; 18: 91–96.
• 25. Yoon JY, Woo SI, Kim H et al.: Fractional exhaled nitric oxide and forced expiratory flow between 25% and 75% of vital capacity in children with controlled asthma. Korean J Pediatr 2012; 55: 330–336.
• 26. Cho HJ, Jung YH, Yang SI et al.: Reference values and determinants of fractional concentration of exhaled nitric oxide in healthy children. Allergy Asthma Immunol Res 2014; 6: 169–174.
• 27. Shim JY: Association of wheezing phenotypes with fractional exhaled nitric oxide in children. Korean J Pediatr 2014; 57: 211–216.
• 28. Rutkowski R, Rutkowski K: Metody oceny stężenia tlenku azotu w wydychanym powietrzu w chorobach układu oddechowego u dzieci. Pol Merkur Lekarski 2005; 18: 720–723.
• 29. Aikio O, Pokela ML, Hallman M: Exhaled and nasal nitric oxide in mechanically ventilated preterm and term newborns. Acta Paediatr 2002; 91: 1078–1086.
• 30. Baraldi E, de Jongste JC; European Respiratory Society/American Thoracic Society (ERS/ATS) Task Force: Measurement of exhaled nitric oxide in children, 2001. Eur Respir J 2002; 20: 223–237.
• 31. Figueras J, Rodriguez-Miguélez JM, Jordán Y et al.: A different methodology for evaluating exhaled endogenous nitric oxide in newborns. Acta Paediatr 1999; 88: 471–472.
• 32. Ratjen F, Kavuk I, Gartig S et al.: Airway nitric oxide in infants with acute wheezy bronchitis. Pediatr Allergy Immunol 2000; 11: 230–235.
• 33. Daniel PF, Klug B, Valerius NH: Exhaled nitric oxide in healthy young children during tidal breathing through a facemask. Pediatr Allergy Immunol 2007; 18: 42–46.
• 34. Meyts I, Proesmans M, Van Gerven V et al.: Tidal off-line exhaled nitric oxide measurements in a pre-school population. Eur J Pediatr 2003; 162: 506–510.
• 35. van der Heijden HH, Brouwer ML, Hoekstra F et al.: Reference values of exhaled nitric oxide in healthy children 1–5 years using off-line tidal breathing. Pediatr Pulmonol 2014; 49: 291–295.
• 36. Jöbsis Q, Schellekens SL, Kroesbergen A et al.: Sampling of exhaled nitric oxide in children: end-expiratory plateau, balloon and tidal breathing methods compared. Eur Respir J 1999; 13: 1406–1410.
• 37. Jöbsis Q, Raatgeep HC, Hop WC et al.: Controlled low flow off line sampling of exhaled nitric oxide in children. Thorax 2001; 56: 285–289.
• 38. Alving K, Weitzberg E, Lundberg JM: Increased amount of nitric oxide in exhaled air of asthmatics. Eur Respir J 1993; 6: 1368–1370.
• 39. Price D, Berg J, Lindgren P: An economic evaluation of NIOX MINO airway inflammation monitor in the United Kingdom. Allergy 2009; 64: 431–438.
• 40. Zietkowski Z, Bodzenta-Lukaszyk A, Tomasiak MM et al.: Comparison of exhaled nitric oxide measurement with conventional tests in steroid-naive asthma patients. J Investig Allergol Clin Immunol 2006; 16: 239–246.
• 41. Bodzenta-Łukaszyk A: Wskaźniki zapalenia. In: Fal AM (ed.): Alergia, choroby alergiczne, astma. Vol. I, 1st ed., Medycyna Praktyczna, Kraków 2010: 243–250.
• 42. Malmberg LP, Pelkonen AS, Haahtela T et al.: Exhaled nitric oxide rather than lung function distinguishes preschool children with probable asthma. Thorax 2003; 58: 494–499.
• 43. Thomas PS, Gibson PG, Wang H et al.: The relationship of exhaled nitric oxide to airway inflammation and responsiveness in children. J Asthma 2005; 42: 291–295.
• 44. Narang I, Ersu R, Wilson NM et al.: Nitric oxide in chronic airway inflammation in children: diagnostic use and pathophysiological significance. Thorax 2002; 57: 586–589.
• 45. Brodlie M, McKean MC: Exhaled nitric oxide in the diagnosis of childhood asthma. BMJ 2009; 339: b5418.
• 46. Warke TJ, Mairs V, Fitch PS et al.: Possible association between passive smoking and lower exhaled nitric oxide in asthmatic children. Arch Environ Health 2003; 58: 613–616.
• 47. Laoudi Y, Nikasinovic L, Sahraoui F et al.: Passive smoking is a major determinant of exhaled nitric oxide levels in allergic asthmatic children. Allergy 2010; 65: 491–497.
• 48. Haight RR, Gordon RL, Brooks SM: The effects of age on exhaled breath nitric oxide levels. Lung 2006; 184: 113–119.
• 49. Wong GW, Liu EK, Leung TF et al.: High levels and gender difference of exhaled nitric oxide in Chinese schoolchildren. Clin Exp Allergy 2005; 35: 889–893.
• 50. Olin AC, Rosengren A, Thelle DS et al.: Height, age, and atopy are associated with fraction of exhaled nitric oxide in a large adult general population sample. Chest 2006; 130: 1319–1325.
• 51. Gadish T, Soferman R, Merimovitch T et al.: Exhaled nitric oxide in acute respiratory syncytial virus bronchiolitis. Arch Pediatr Adolesc Med 2010; 164: 727–731.
• 52. de Gouw HW, Grünberg K, Schot R et al.: Relationship between exhaled nitric oxide and airway hyperresponsiveness following experimental rhinovirus infection in asthmatic subjects. Eur Respir J 1998; 11: 126–132.
• 53. Ziętkowski Z, Bodzenta-Łukaszyk A, Tomasiak MM: Tlenek azotu w powietrzu wydychanym u chorych na alergiczny sezonowy nieżyt nosa. Alerg Astma Immun 2004; 9: 93–98.
• 54. Henriksen AH, Sue-Chu M, Holmen TL et al.: Exhaled and nasal NO levels in allergic rhinitis: relation to sensitization, pollen season and bronchial hyperresponsiveness. Eur Respir J 1999; 13: 301–306.
• 55. Żukowski S, Moniuszko M, Bodzenta-Łukaszyk A: Zależność pomiędzy skutecznością immunoterapii, parametrami immunologicznymi a stopniem zapalenia w drogach oddechowych u pacjentów uczulonych na pyłek brzozy. Alerg Astma Immun 2011; 16: 194–199.
• 56. Makris MP, Gratziou C, Aggelides XS et al.: Exhaled nitric oxide, bronchial hyperresponsiveness and spirometric parameters in patients with allergic rhinitis during pollen season. Iran J Allergy Asthma Immunol 2011; 10: 251–260.
• 57. Gratziou C, Lignos M, Dassiou M et al.: Influence of atopy on exhaled nitric oxide in patients with stable asthma and rhinitis. Eur Respir J 1999; 14: 897–901.
• 58. Zhao Z, Huang C, Zhang X et al.: Fractional exhaled nitric oxide in Chinese children with asthma and allergies – a two-city study. Respir Med 2013; 107: 161–171.
• 59. Chakir J, Laviolette M, Boutet M et al.: Lower airways remodeling in nonasthmatic subjects with allergic rhinitis. Lab Invest 1996; 75: 735–744.
• 60. Colon-Semidey AJ, Marshik P, Crowley M et al.: Correlation between reversibility of airway obstruction and exhaled nitric oxide levels in children with stable bronchial asthma. Pediatr Pulmonol 2000; 30: 385–392.
• 61. Jatakanon A, Lim S, Barnes PJ: Changes in sputum eosinophils predict loss of asthma control. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161: 64–72.
• 62. Gjurow-Podlecka D, Majak P, Kałuzińska-Parzyszek I et al.: Stężenie tlenku azotu w powietrzu wydychanym koreluje ze zmianą FEV1 w próbie odwracalności obturacji oskrzeli u dzieci chorych na astmę. Allerg Astma Immun 2010; 15: 203–207.
• 63. del Giudice MM, Brunese FP, Piacentini GL et al.: Fractional exhaled nitric oxide (FeNO), lung function and airway hyperresponsiveness in naïve atopic asthmatic children. J Asthma 2004; 41: 759–765.
• 64. Steerenberg PA, Janssen NA, de Meer G et al.: Relationship between exhaled NO, respiratory symptoms, lung function, bronchial hyperresponsiveness, and blood eosinophilia in school children. Thorax 2003; 58: 242–245.
• 65. Latzin P, Beck J, Griese M: Exhaled nitric oxide in healthy children: variability and a lack of correlation with atopy. Pediatr Allergy Immunol 2002; 13: 37–46.
• 66. Di Cara G, Marcucci F, Palomba A et al.: Exhaled nitric oxide in children with allergic rhinitis: a potential biomarker of asthma development. Pediatr Allergy Immunol 2015; 26: 85–87.

• Document Type: review