Dylematy etyczno‑prawne związane z hospitalizacją psychiatryczną kobiety w ciąży

• Authors: Błażej Kmieciak

Title variants

EN

Chosen ethical and legal dilemmas associated with the pregnant women psychiatric hospitalisation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przeprowadzone w ciągu ostatnich kilku lat badania społeczne dowodzą, że coraz więcej Polaków korzysta z pomocy psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Do szpitali psychiatrycznych zgłasza się także coraz więcej pacjentek w ciąży. Nie tylko leczenie, ale cały proces hospitalizacji pacjentki w ciąży stanowi niezwykłe wyzwanie dla personelu lekarsko‑pielęgniarskiego. Psychiatryczna hospitalizacja pacjentki spodziewającej się potomstwa w sposób szczególny musi uwzględniać fundamentalną w polskiej psychiatrii zasadę najmniejszej uciążliwości. Poniższy artykuł ma na celu ukazanie kilku dylematów, jakie wiążą się z leczeniem i opieką nad tą grupą pacjentek. Przedstawione zostaną przykłady związane z przymusową hospitalizacją, stosowaniem przymusu bezpośredniego oraz stosowaniem zabiegów elektrowstrzasów wobec pacjentek spodziewających się dziecka, a także zasady, jakich należy przestrzegać w trakcie wykonywania wspomnianych działań. Omówione zostanie również szczególnie delikatne zagadnienie dotyczące tzw. psychiatrycznych przesłanek uprawniających do wykonania aborcji. Zagadnienie to, komentowane głównie poza granicami naszego kraju, powinno być przeanalizowane także z perspektywy polskich przepisów prawa. Dlatego też w odniesieniu do proponowanego tematu, bazując na konkretnym kazusie, z jednej strony zostaną przedstawione informacje dotyczące polskich oraz zagranicznych podstaw prawnych uprawniających do dokonania aborcji, z drugiej – wyniki badań ukazujących wyraźnie niebezpieczeństwo legalizacji wspomnianych praktyk, co istotne – niebezpieczeństwo odnoszące się bezpośrednio do pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego pacjentki poddającej się zabiegowi przerwania ciąży.

EN

Sociological studies conducted over a few last years indicate that more and more Poles apply for psychiatric health care. Also more and more pregnant patients report to mental hospitals. Not only the treatment, but also the whole process of pregnant patients hospitalisation pose an unusual challenge for the physicians and nursing staff. Psychiatric hospitalisation of the pregnant women must involve the least disturbance, which is a fundamental rule in Polish psychiatry. The article below is aimed at portraying a few dilemmas which involve the care and treatment of the group of patients concerned. Some examples will be presented, relating to the compulsory hospitalisation, applying the direct coercion and electroconvulsive therapy to the patients expecting a baby, along with the principles which have to be observed during the mentioned procedures. Besides, the sensitive question of the so called psychiatric conditions entitling to perform an abortion will be discussed. This issue, discussed mainly abroad, has to be analysed also from the perspective of the Polish law. Therefore, in relation to the proposed topic, based on the specific case, the information will be presented about the Polish and foreign legal basis entitling to abortion on the one hand and the risk of the aborting women’s aggravated mental health on the other hand.

Keywords

EN

abortion; compulsory hospitalisation; human rights; mental hospital; pacjentka w ciąży; patients’ rights; prawaczłowieka; prawa pacjenta; pregnant patients; przerwanie ciąży; przymusowe leczenie; szpital psychiatryczny

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Publisher: Medical Communications
• Journal: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Year: 2011
• Volume: 11
• Issue: 4
• Pages: 243-249

Contributors

author

Błażej Kmieciak

• Katedra Socjologii Prawa i Praw Człowieka, Instytut Socjologii KUL

References

• 1. Raport z okazji Światowego dnia zdrowia psychicznego przygotowany przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej w Warszawie. Październik 2006: 1‑2. Także: Roszkowska A.: Gdy ciąża wywołuje depresję, 2009. Adres: http://www.poradnikzdrowie. pl/ciaza‑i‑macierzynstwo/ciaza/gdy‑ciaza‑wywoluje‑depresje_ 36648.html. Także: Zielińska A.: Depresja w ciąży, 2009. Adres: http://abcciaza.pl/depresja‑w‑ciazy.
• 2. Bem E.: Raport: Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15‑49 lat – Polska 2006 r. Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa 2006: 74.
• 3. Palińska D., Gazdag G., Sobów T. i wsp.: Leczenie elektrowstrząsowe w Polsce w 2005 roku – wyniki ankiety przeprowadzonej w polskich szpitalach psychiatrycznych. Psychiatria Polska 2008; 42: 828.
• 4. List otwarty do Komitetu Zapobiegania Torturom (CPT) skierowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Przeciwko Przemocy Psychiatrycznej – sekcja polska; Berlin 2011: 2.
• 5. Bastide R.: Socjologia chorób psychicznych. PWN, Warszawa 1972: 358. Także: Borowski A.: Rola instytucji totalnych w zapewnieniu bezpieczeństwa jednostce i społeczeństwu. W: Kowalski D., Kwiatkowski M., Zduniak A. (red.): Edukacja dla bezpieczeństwa. Wydawnictwo O’Chikara, Lublin 2004: 353‑354.
• 6. Boratyńska M., Konieczniak, P.: Prawa Pacjenta. Delfin, Bydgoszcz 2003: 390‑392.
• 7. Zgodnie z art. 45 ust. 2 ustawy o o.z.p. „W razie stwierdzenia, że pobyt tej osoby (tj. osoby przyjętej do szpitala bez jej zgody – przyp. BK) w szpitalu psychiatrycznym jest oczywiście bezzasadny, sędzia zarządza natychmiastowe jej wypisanie ze szpitala i wnosi o umorzenie postępowania” . Zdarzyć się więc może sytuacja, w której to sędzia nie będzie powoływać biegłego psychiatry, uznając, że przymusowe przyjęcie danej osoby do szpitala było w sposób oczywisty błędne.
• 8. Kmieciak B.: Stosowanie preparatów przeciwpsychotycznych o przedłużonym działaniu – depot, u chorych pacjentów przyjętych do szpitala na podstawie art. 24 ustawy o ochronie zdrowi psychicznego: dylematy medyczne, prawne i etyczne. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2008; 4: 204‑210.
• 9. Karkowska D.: Prawa pacjenta. Dom Wydawniczy ABC. Warszawa 2004: 254‑259.
• 10. Ściepuro A., Wilkowska A., Landowski J.: Zaburzenie stresowe pourazowe jako następstwo szczególnej traumy podczas porodu. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2005; 14: 3‑4.
• 11. Nestorowicz M.: Prawo medyczne. Wydawnictwo Pozkal, Toruń 2005: 194‑195.
• 12. Art. 4a ust. 1 Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 78 z późn. zm.) oraz art. 30 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152).
• 13. Terlikowski P.T.: Nowa kultura życia. Apologia bioetyki katolickiej. Fronda, Warszawa 2009: 181.
• 14. Półtawska W.: Samo życie. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 1995: 92‑93.
• 15. Ryś M.: Psychobiologiczne aspekty przerwania ciąży. W: Majkowski W. (red.): Zanim zdecydujesz. Wydawnictwo Księży Sercanów, Kraków 1994: 26‑28. Odnosząc się do powyższego, należy jednak zwrócić uwagę, że w środowisku medycznym koncepcja istnienia PAS oraz PAD spotyka się z dość znaczącą krytyką. Zwraca się uwagę, iż DSM‑IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) – nie wspomina o ww. zaburzeniach określanych często przez media wspólnym mianem „syndromu aborcyjnego”. Nieco inna sytuacja jest ze wspomnianym PTSD, które w klasyfikacji DSM‑IV znajduje się w grupie zaburzeń lękowych.
• 16. Bołoz W.: Bioetyka i prawa człowieka. Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2007: 225.
• 17. Centrum Służby Rodzinie: Psychiczne przyczyny i skutki aborcji. Adres: www.csr.org.pl. Także: Puścikowska A.: Miód na rany. Gość Niedzielny 2010; 38.
• 18. Cameron D.A.: Psychiatria. Elsevier Urban& Partner, Wrocław 2005: 168.
• 19. Longier A., Markowska A.: Aborcja na świecie. Adres: http:// www.wpsnz.uz.zgora.pl/pliki/prace_studentow/prace2/Aborcja. pdf?f97acaa1dd9b55c5b7642c88624dd8ba=ee754bda748526b4c41811136a74926d.
• 20. Raport: Opinie na temat dopuszczalności aborcji, CBOS, Warszawa 2010 r. Dane cytuję za Federacją na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Adres: http://www.federa.org.pl/index. php?option=com_content&view=article&id=605:cbospolacyoaborcji& catid=76:aborcja&Itemid=157.
• 21. Karkowska D.: Analiza uwarunkowań opieki okołoporodowej w Polsce. Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa 2006: 8.
• 22. Lazarus A.R.: Psychopatologia. Zysk‑ka, Warszawa 2001: 57‑58.
• 23. Rzewuska M.: Zaburzenia psychiczne w ciąży i poporodowe oraz ich leczenie. Psychiatria i psychologia kliniczna 2009; 9: 18‑28.
• 24. Kmieciak B.: Kto mnie uratuje przede mną samym? Stosowanie przymusu bezpośredniego wobec dzieci w szkole specjalnej dla osób upośledzonych umysłowo – naruszenie godności człowieka czy też poszanowanie prawa do bezpieczeństwa? W: Podgórska‑Jahnik D., Chrzanowska I., Jachimczak B. (red.): Miejsce innego we współczesnych naukach o wychowaniu. Trudy dorastania, trudy dorosłości. WSP, Łódź 2009: 305‑313.
• 25. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. W: Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.
• 26. Veggeberg S.K.: Leczenie umysłu. Prószyński i S‑ka, Warszawa 1996: 109‑113.
• 27. Bilikiewicz A.: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 2006: 340, 505‑506.
• 28. Kalinowski A.: Pozycja elektrowstrząsów w terapii zaburzeń psychicznych. Psychiatria Polska 1991; 1: 61‑69.
• 29. Rzewuska M.: Zaburzenia psychiczne w ciąży i poporodowe oraz ich leczenie. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2009; 9: 18‑28.
• 30. Dąbrowski S., Pietrzykowski J.: Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego – komentarz. IPiN, Warszawa 1997: 91.
• 31. Hese R.T.: Miejsce elektrowstrząsów we współczesnej terapii psychiatrycznej. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej2007; 1: 35. Także: Zyss T.R., Hese T., Jałowiecki P.O. i wsp.: Kilka uwag o procedurze pozyskiwania wiadomej zgody w przypadku pacjentów kwalifikowanych do zabiegów elektrowstrząsowych. Psychiatria Polska 2005; 39: 1113‑1129.
• 32. Art. 34 ust. 7 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz Par. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 4 sierpnia 1995 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych wymagających odrębnej zgody pacjenta lub też jego przedstawiciela ustawowego (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 1995 r.). Także: Komentarz do art. 34 ust. 7. W: Zielińska E. (red.): Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, Wolters Kluwer Polska Sp. z. o.o., Warszawa 2008: 514‑515.
• 33. Barbuchowski Sz.: Państwo Nienarodzonych. Gość Niedzielny 14 marca 2010 r.: 33‑34. Zdaniem Instytutu Polityki Rodzinnej (IPF) w Hiszpanii aborcja spowodowana zagrożeniem dla zdrowia psychicznego kobiety występowała w 96,7% przypadków z 97 tys. zabiegów tego typu przeprowadzonych we wspomnianym kraju w 2006 r. Adres: http://www.piotrskarga. pl/ps,192,2,0,1,I,informacje.html.
• 34. Zgodnie z danymi Organizacji Narodów Zjednoczonych przeprowadzanie aborcji z powodu zagrożenia dla zdrowia psychicznego kobiety jest trzecią, pod względem częstości występowania, przyczyną usuwania ciąży. Podaje się, iż zabiegi tego typu stanowią 62% wykonanych na świecie aborcji. Źródło: Frątczak E., Ptak‑Chmielewska A.: Demograficzny wymiar aborcji. W: Chazan B., Simon W. (red.): Aborcja. Przyczyny, następstwa, terapia. Wektory 2009: 65.
• 35. Kępiński A.: Rytm życia. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001: 311‑314.
• 36. Kmieciak B.: Rzecznikowski system ochrony praw człowieka rozproszenie w działaniu, czy też różnorodność w dążeniu do wspólnego celu? W: Podgórska‑Jachnik D.: Problemy rzecznictwa i reprezentacji osób niepełnosprawnych. WSP, Łódź 2009: 120‑123.
• 37. Rżewska I.: Pacjent – pielęgniarka. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1981: 16. Prezentowany tekst w pierwotnej wersji zgłoszony został do konkursu na najlepszy esej poruszający tematykę prawno‑medyczną czasopisma „Prawa i Medycyny”, II edycja.

• Document Type: article