Poszanowanie prywatności pacjenta szpitala psychiatrycznego – kontekst prawny, etyczny oraz społeczny

• Authors: Błażej Kmieciak

Title variants

EN

Respect for the patient’s privacy in mental hospital – legal, ethical and social context

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

Mental health protection act, which has been obligatory for 15 years in Poland, is considered by experts as a law of high level warranty for rights and freedom of mental ill people. However, above-mentioned act obviously does not cover completely a topic of such patient’s rights. The right to respect for his privacy is not included in either above act or other similar law. The described subject is essential as personnel of mental hospitals – often defined as total institutions – has to interfere in patient’s privacy in order to protect general security. Therefore there are numerous dilemmas of legal and ethical nature, which are not solved by official national acts. Trials of such solutions are being made by putting some records in internal regulations, which can lead to numerous conflicts between patients and hospital personnel. So taking up the topic of patient’s right to his privacy in mental hospital it is essential to answer following questions: how the protection of patient’s rights to respect of his privacy looks like in polish law? when the personnel is entitled to interfere in this right not having legal tools to do it? It is also relevant to focus on potential social consequences of breaking and respecting the right to patient’s privacy.

PL

Funkcjonująca w Polsce od 15 lat ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określana jest przez znawców tematu jako akt prawny, który w jasny sposób gwarantuje poszanowanie praw i wolności człowieka chorego psychiczne. Wspomniana ustawa nie wyczerpuje zagadnienia ochrony praw pacjenta leczonego z powodu zaburzeń psychicznych. Zarówno we wspomnianej ustawie, jak i w innych aktach odnoszących się do praw pacjenta nie podjęto tematu prawa pacjenta do poszanowania jego prywatności. Temat ten jest o tyle istotny, iż personel szpitala psychiatrycznego, określanego często mianem instytucji totalnej, musi ingerować w prywatność chorego w celu ochrony m.in. bezpieczeństwa powszechnego. W trakcie leczenia pojawiają się zatem liczne dylematy prawno-etyczne. Dylematów tych nie rozwiązują oficjalne państwowe ustawy. Próbują tego dokonać zapisy wewnątrzszpitalnych regulaminów, co jednak może prowadzić do powstania licznych konfliktów na linii pacjent – personel. Stąd też podejmując temat prawa pacjenta do prywatności w szpitalu psychiatrycznym, warto odpowiedzieć na następujące pytania: jak w polskim prawie wygląda ochrona prawa pacjenta do poszanowania jego życia prywatnego? kiedy personel, nie posiadając często ustawowych odniesień, ma prawo ingerować w interesujące nas prawo? Na koniec zasadne wydaje się wspomnieć o potencjalnych społecznych skutkach łamania oraz poszanowania przez personel prawa pacjenta do prywatności.

Keywords

EN

attitudes towards the law; dylematy prawno-etyczne; ethical and legal dilemmas; instytucja totalna; mental health protection act; ochronapraw pacjenta; postawy wobec prawa; prawo pacjenta do prywatności; protection of patient rights; right to patient's rivacy; total institution; ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

Discipline

• MEDICINE: MEDICINE

• Journal: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Year: 2010
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 31-37

Contributors

author

Błażej Kmieciak

• Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Prawa i Praw Człowieka KUL. Kierownik Katedry: prof. Krzysztof Motyka,

References

• 1. Dudzik J.: Przychodzi pacjent od lekarza do rzecznika. Dziennik, 29 kwietnia 2009 r.; ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009 r. Nr 52, poz. 417); ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawę o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz. U. 2009 r. Nr 76, poz. 641).
• 2. Feinberg J.: Harm to Self. The Moral Limits to the Criminal Law. Tom II, Oxford University Press, 1989: 12-16.
• 3. Regulaminy wewnętrzne oddziałów psychiatrycznych: CSK UM w Łodzi oraz WSS w Zgierzu.
• 4. Motyka K.: Prawo do prywatności i dylematy współczesnej ochrony praw człowieka. Oficyna Wydawnicza Verba, Lublin 2006.
• 5. Kondratiewa-Bryzik J.: Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie Tysiąc v. Polska. Prawo i medycyna (wydanie internetowe: http:// www.prawoimedycyna.pl/index.php?str=artykul&id = 31, cytowanie: 25.09.2009 r.) oraz Terlikowski T.P.: Nowa kultura życia. Apologia bioetyki katolickiej. Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2009: 174-176.
• 6. Duda J.: Komentarz do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006: 69; zob. także: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.).
• 7. Post. SN z 14.02.1996 r. II CRN 201/95, PiP 1997, nr 1, s. 111; Post. SN z 11.03.1986 r. I CR 3/86, OSP 1987, nr 4, poz. 86; Post. SN z 12.07.1996 r. II CRN 91/96, OSNC 1996, nr 12, poz. 164; Post. SN z 10.03.1998 r. I CKN 571/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 170; zob. także wyrok ETPC wydany 25.03.1999 r. w sprawie Musiał v. Polsce, Skarga nr 24557/94.
• 8. Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Świat Książki, Warszawa 1999: 413.
• 9. Por.: ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 2007 r. Nr 14, poz. 89), ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. 2005 r. Nr 226, poz. 1943), ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. 2001 r. Nr 57, poz. 602 z późn. zm.) oraz § 2 ust. 1 pkt 6 załącznika nr 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających oraz składu, trybu powoływania i zadań komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających (Dz. U. Nr 179, poz. 1854 z późn. zm.) -w sposób bezpośredni odwołuje się do prawa pacjenta do prywatności w słowach mówiących, iż osoba, wobec której realizowany jest środek zabezpieczający w warunkach wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia, ma prawo m.in. do: poszanowania prywatności z ograniczeniami wynikającymi ze specyfiki zakładu.
• 10. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.): „zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko (...), tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania (...)”.
• 11. Bujny J.: Prawa pacjenta - między autonomią a paternalizmem, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007: 179.
• 12. Karkowska D.: Prawa pacjenta. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2004: 365-366.
• 13. Post. SN z 10.03.1998 r. I CKN 571/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 170; Bujny J.: Prawa pacjenta - między autonomią a paternalizmem... , 257-258.
• 14. Dąbrowski S., Pietrzykowski J.: Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego - komentarz. Wydawnictwo IPiN, Warszawa 1997: 96.
• 15. Przymus bezpośredni, czyli takie środki, jak przytrzymanie, przymusowe podanie leków, izolację.
• 16. Por. rozdział 10 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009 r. Nr 52, poz. 417).
• 17. Benedek E.: Problemy prawne w psychiatrii. W: Psychiatria amerykańska lat dziewięćdziesiątych. Materiały z seminarium psychiatrycznego. Wydawnictwo UJ, Kraków 1995.
• 18. W znowelizowanej ustawie o zakładach opieki zdrowotnej o wspomnianej sytuacji mówi art. 19 ust. 5.
• 19. Kowalik R., Rogal A.: Pacjenci szpitala psychiatrycznego nie mogą filmować telefonem. Gazeta Wyborcza, 5 marca 2009 r.
• 20. Prawo do poszanowania godności, intymności oraz prywatności pacjenta określone zostało m.in. w art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej z dnia 2 stycznia 2004 r. (tekst jednolity, zawierający zmiany uchwalone w dniu 20 września 2003 r. przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy) oraz art. 1 ust. 3a kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki 1 położnej Rzeczypospolitej Polskiej.
• 21. Belin S.: Schizofrenia. GWP, Gdańsk 2001: 39-46.
• 22. Kress J.J.: Zgoda pacjenta psychotycznego na oddziaływanie lecznicze. W: Siwak-Kobayashi M., Leder S. (red): Psychiatria i etyka. Kraków 1995: 64.
• 23. Griszczyńska-Młodożeniec A., Pierzgalska K: Wybrane zagadnienia prawne w psychiatrii. Materiały szkoleniowe. IPiN, Warszawa 2004: 296.
• 24. Por. art. 18 i 23 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz art. 34 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.
• 25. Dąbrowski S.: Prawa chorych psychicznie i przesłanki przymusowego postępowania. W: Siwak-Kobayashi M., Leder S. (red): Psychiatria i etyka. Kraków 1995: 54.
• 26. Lazarus A.A., Dolman A.M. (red.): Psychopatologia. Zysk i S-ka, Poznań 2001: 93-95.
• 27. Korcz I.: Agresja - wyzwaniem cywilizacyjnym. W: Kowalski D., Kwiatkowski M., Zduniak A. (red.): Edukacja dla bezpieczeństwa: wybrane perspektywy. Wydawnictwo O'CHIKARA, Lublin 2004: 244.
• 28. Pilipiec S.: Autorytet prawa obowiązującego. UMCS, Lublin 2004: 17.
• 29. Współcześnie każda placówka lecznicza ma obowiązek wywieszania Karty Praw Pacjenta, z którą pacjent ma prawo się zapoznać.
• 30. Pieniążek A., Stefaniuk M.: Socjologia prawa - zarys wykładu. Zakamycze, Kraków 2003: 210.
• 31. Kojder A.: Godność i siła prawa. Oficyna Naukowa, Warszawa 1995: 94; zob. także Motyka K.: Wpływ Leona Petrażyckiego na polską teorię i socjologię prawa. Wydawnictwo KUL, Lublin 1993.

• Document Type: article