Endotoksyny jako źródło środowiskowego oraz zawodowego zagrożenia dla zdrowia człowieka

• Authors: Aleksandra Michalak , Krystyna Pawlas

Title variants

EN

Endotoxins as a source of environmental and occupational hazard to human health

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Endotoksyny bakteryjne stanowią lipopolisachardowe
(LPS) kompleksy makrocząsteczkowe, znajdujące się w błonie
zewnętrznej bakterii Gram-ujemnych. Zbudowane są
z trzech części: lipidu A, oligosacharydowego rdzenia oraz
antygenu 0, z których każda pełni odpowiednie funkcje.
Endotoksyny są jednym z podstawowych składników bioaerozoli.
Chociaż powszechnie występują w środowisku naturalnym,
to głównym ich źródłem są zakłady pracy emitujące
pył organiczny. Najwyższe stężenia endotoksyn notowane
są m.in. na stanowiskach pracy związanych z: rolnictwem,
hodowlą zwierząt, przemysłem włókienniczym, w kompostowniach
oraz oczyszczalniach ścieków. Endotoksyny charakteryzują
się dużą aktywnością biologiczną i mogą inicjować
reakcje zapalne organizmu. Pracownicy narażeni na ich
oddziaływanie najczęściej zgłaszają dolegliwości ze strony
układu oddechowego, pokarmowego oraz rozwijającego się
procesu zapalnego (np. gorączka, złe samopoczucie).

EN

Bacterial endotoxins are lipopolysaccharide (LPS) macromolecular
complexes, located in the outer cell membrane
of Gram-negative bacteria. They consist of three parts: lipid
A, oligosaccharide core and antigen 0, which have assigned
functions. Endotoxins are one of the basic components of
bioaerosols.
Although they are generally present in the environment,
their main sources are workplaces, work plants emitting
organic dust. The highest concentrations of endotoxins are
determined in workplaces related to: agriculture, animal
husbandry, textile industry, composting plants and sewage
treatment plants. Endotoxins are highly biologically active
and they can induce inflammatory reactions of the body.
Workers at risk often report respiratory disorders, gastrointestinal
problems and developing inflammation (e.g. fever,
malaise).

Keywords

EN

bioaerozol; endotoksyny; zagrożenie środowiskowe i zawodowe

• Publisher: Polish Society of Environmental Medicine, Institute of Occupational Medicine and Environmental Health
• Journal: Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine
• Year: 2013
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 7-13

Contributors

author

Aleksandra Michalak

• Katedra i Zakład Higieny Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

author

Krystyna Pawlas

• Katedra i Zakład Higieny Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu; Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

References

• 1. Rietschel E.T., Cavaillon J.M.: Richard Pfeiffer and Alexandre Besredka: creators of the concept of endotoxin and anti-endotoxin. Microbes Infect 2003; 5: 1407–1414.
• 2. Williams L.K., Ownby D.R., Maliarik M.J. i wsp.: The role of endotoxin and its receptors in allergic disease. Ann Allergy Asthma Immunol 2005; 94: 323–332.
• 3. Rusiecka-Ziółkowska J., Walszewska M., Stekla J. i wsp.: Rola endotoksyn w patomechanizmie sepsy. Pol Merk Lek 2008; 25: 260–265.
• 4. Lodowska J., Zięba A., Wolny D. i wsp.: Metody derywatyzacji komponentów lipopolisacharydów w ocenie ich struktury chemicznej technikami chromatograficznymi. Post Hig Med Dośw 2006; 60: 113–128.
• 5. Kołwzan B., Adamiak W., Grabas K. i wsp.: Mikrobiologia powietrza (w:) Podstawy mikrobiologii w ochronie środowiska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006: 90–117.
• 6. Lodowska J., Wolny D., Węglarz L. i wsp.: Heterogenność strukturalna lipidu A bakterii Gram-ujemnych. Post Hig Med Dośw 2007; 61: 106–121.
• 7. Zawisza E., Bardadin J.: Endotoksyny w profilaktyce chorób alergicznych. Alergia 2008; 3: 39–41.
• 8. Heine H., Rietschel E.Th., Ulmer A.J.: The Biology of Endotoxin. Mol Biotechnol 2001; 19: 279–296.
• 9. Mueller-Anneling L.J.: Endotoxin in the urban and rural environment: ambient concentration and biomarkers of pulmonary exposure [praca doktorska]. Iowa Research Online, University of Iowa 2004: 4–5.
• 10. Dutkiewicz J., Górny R.L.: Biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia – klasyfikacja i kryteria oceny narażenia. Med Pr 2002; 53: 29–39.
• 11. Krajewski J.A., Szarapińska-Kwaszewska J., Dutkiewicz B. i wsp.: Ocena narażenia pracowników na bioaerozole, wystepoujące w powietrzu na stanowiskach pracy w czasie zbierania i zagospodarowywania odpadów komunalnych. Med Pr 2001; 52: 417–422.
• 12. Rylander R.: Endotoxins in the environment – a criteria document. Int J Occup Environ Health 1997; 3: 1–48.
• 13. Cyprowski M., Krajewski J.A.: Czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w oczyszczalniach ścieków komunalnych. Med Pr 2003; 54: 73–80.
• 14. Rylander R.: Prywatne doniesienie. 13.06.2001.
• 15. Dutkiewicz J., Mołocznik A.: Pyły organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Zeszyt 5. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, Warszawa 1988.
• 16. Malmros P., Sigsgaard T., Bach B.: Occupational health problems due to garbage sorting. Waste Manag Res 1992; 10: 227–234.
• 17. Clark C.S.: Report on prevention and control. Proceedings of an International Workshop „Health Effects of Organic Dusts in the Farm Environment”, 23–25 kwietnia 1985, Skokloster, Sweden. Am J Ind Med 1986; 10: 267–273.
• 18. Heederik D., Douwes. J.: Towards an occupational exposure limit for endotoxins? Ann Agric Environ Med 1997; 4: 17–19.
• 19. Dutch Expert Committee on Occupational Standards (DECOS): Endotoxins, Health-based Recommended Occupational Exposure Limit. Gezondheidsraad, The Netherlands 1998.
• 20. Gołofit-Szymczak M., Skowron J.: Zagrożenia mikrobiologiczne w pomieszczeniach biurowych. Bezpieczeństwo Pracy 2005; 3: 29–31.
• 21. Cyprowski M., Szarapińska-Kwaszewska J., Dudkiewicz B. i wsp.: Ocena narażenia pracowników oczyszczalni ścieków na czynniki szkodliwe występujące w miejscu pracy. Med Pr 2005; 56: 213–222.
• 22. Spaan S., Smit L., Eduard W. i wsp.: Endotoxin exposure in sewage treatment workers: investigation of exposure variability and comparison of analytical techniques. Ann Agric Environ Med 2008; 15: 251–261.
• 23. Rylander R.: Health effects among workers in sewage treatment plants. J Occup Env Med 1999; 56: 354–357.
• 24. Prażmo Z., Krysinska-Traczyk E., Skorska C. i wsp.: Exposure to bioaerosols in a municipal sewage treatment plant. Ann Agric Environ Med. 2003; 10: 241–248.
• 25. Douwes J., Mannetje A., Heederik D.: Work-related symptoms in sewage treatment workers. Ann Agric Environ Med 2001; 8: 39–45.
• 26. Bródka J., Sowiak M., Kozajda A. i wsp.: Czynniki biologiczne wpływające na jakość powietrza w pomieszczeniach biurowych. Med Pr 2012; 63: 303–315.
• 27. Cyprowski M., Kozajda A., Zielińska-Jankiewicz K.: Szkodliwe działanie czynników biologicznych uwalnianych podczas procesów obróbki metali z użyciem chłodziw. Med Pr 2006; 57:139–147.
• 28. Simpson A.T., Stear M., Groves J.A. i wsp.: Occupational exposure to metalworking fluid mist and sump fluid contaminants. Ann Occup Hyg 2003; 47: 17–30.
• 29. Laitinen S., Linnainmaa M., Laitinen J. i wsp.: Endotoxins and IgG antibodies as indicators of occupational exposure to the microbal contaminants of metal-working fluids. Int Arch Occup Environ Health 1999; 72: 443–450.
• 30. Szadkowska-Stańczyk I., Brodka K., Buczyńska A. i wsp.: Ocena narażenia na bioaerozole pracowników zatrudnionych przy intensywnej hodowli trzody chlewnej. Med Pr 2010; 61: 257–269.
• 31. Lieutier-Colas F., Meyer P., Larson P. i wsp.: Difference in exposure to airborne major rat allergen (Ratn.1) and to endotoxin in rat quarters according to tasks. Clin Exp Allergy 2001; 31: 1449–1456.
• 32. Douwes J., Thorne P., Pearce N. i wsp.: Bioaerosol Health Effects and Exposure Assessment: Progress and Prospects. Ann Occup Hyg 2003; 47: 187–200.
• 33. Smit L.A., Wouters I.M., Hobo M.M. i wsp. : Agricultural seed dust as a potential cause of organic dust toxic syndrome. Occup Environ Med 2006; 63: 59–67.
• 34. Dutkiewicz J.: Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego – aktualne problemy. Med Pr 2004; 55: 31–40.
• 35. Heldal K.K., Madsø L., Huser P.O. i wsp.: Exposure, symptoms and airway inflammation among sewage workers. Ann Agric Environ Med 2010; 17: 263–268.
• 36. Smit L.A., Heederik D., Doekes G. i wsp.: Exposure–response analysis of allergy and respiratory symptoms in endotoxin exposed adults. Eur Respir J 2008; 31: 1241–1248.
• 37. Douwes J., Pearce N., Heederik D.: Does environmental endotoxin exposure prevent asthma? Thorax 2002; 57: 86–90.
• 38. Bünger J., Schappler-Scheele B., Hilgers R.: A 5-year follow-up study on respiratory disorders and lung function in workers exposed to organic dust from composting plants. Int Arch Occup Environ Health 2007; 80: 306–312.
• 39. Wlazło A., Pastuszka J.S., Łudzeń-Izbińska B.: Ocena narażenia na aerozol bakteryjny pracowników niedużej oczyszczalni ścieków. Med Pr 2002; 53: 109—114.
• 40. Kozajda A., Szadkowska-Stańczyk I.: Wybrane dolegliwości i choroby oraz wiedza o narażeniu biologicznym i przestrzeganie zasad higieny u pracowników sortowni odpadów komunalnych. Med Pr 2009; 60: 491–499.

• Document Type: review