Właściwości prozdrowotne wybranych owoców krajowych

• Authors: Marta Doroszko , Katarzyna Janda , Karolina Jakubczyk

Title variants

EN

Healthy properties of selected national fruits

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Owoce i ich przetwory stanowią źródło cennych i niezbędnych substancji odżywczych. Są niskokaloryczne, bogate w witaminy, związki mineralne, błonnik pokarmowy, pektyny, łatwo przyswajalne cukry i kwasy organiczne. Zawierają wiele substancji bioaktywnych, np. polifenole czy fitoestrogeny, odpowiedzialne za ich właściwości prozdrowotne. Odpowiednia ilość owoców w diecie jest szczególnie ważna dla utrzymaniu prawidłowego stanu zdrowia. Dobór surowców o największej wartości odżywczej, bogatych w wiele substancji naturalnie aktywnych stanowi o właściwościach i jakości owoców. Szczególną uwagę należy zwrócić na owoce krajowe, których dostępność dla konsumentów jest większa, a krótszy okres przechowywania oraz transportu czynni je atrakcyjnym i wartościowym surowcem.
Celem pracy było przedstawienie właściwości prozdrowotnych wybranych owoców uprawianych w Polsce: aronii, czarnego bzu, żurawiny, jagody kamczackiej i maliny właściwej, ze względu na ich właściwości profilaktyczne w leczeniu wielu chorób i schorzeń.

EN

Fruits and fruit preserves are the source of valuable and essential nutrients. They are low-calorific, rich in vitamins, minerals, dietary fiber, pectin, easily absorbed sugars and organic acids. They contain valuable bioactive substances such as polyphenols or phytoestrogens that are responsible for the health benefits of fruits. The right amount of them in a diet is especially important for maintaining good health. Selection of the most nutritious raw materials, rich in many naturally occurring substances, is the property and quality of the fruit. Particular attention should be paid to domestic fruits, whose greater accessibility for consumers, shorter shelf -life and transport make them more attractive and valuable raw materials.
The aim of this paper was to present the pro-health properties of selected fruits cultivated in Poland: black chokeberry, elderberry, cranberry, honeyberry and raspberry, because of their valuable prophylactic properties in the treatment of many diseases.

Keywords

PL

owoce; właściwości prozdrowotne; związki bioaktywne

EN

bioactive components; fruits; health properties

• Journal: Kosmos
• Year: 2018
• Volume: 67
• Issue: 2
• Pages: 415-423

Dates

published

2018

Contributors

author

Marta Doroszko

• Zakład Biochemii i Żywienia Człowieka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Polska
• Department of Biochemistry and Human Nutrition, Pomeranian Medical University in Szczecin, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Poland

author

Katarzyna Janda

• Zakład Biochemii i Żywienia Człowieka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Polska
• Department of Biochemistry and Human Nutrition, Pomeranian Medical University in Szczecin, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Poland

author

Karolina Jakubczyk

• Zakład Biochemii i Żywienia Człowieka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Polska
• Department of Biochemistry and Human Nutrition, Pomeranian Medical University in Szczecin, Broniewskiego 24, 71-460 Szczecin, Poland

References

• Ahuja S., Kaack B., Roberts J., 1998. Loss of fimbrial adhesion with the addition of Vaccinum macrocarpon to the growth medium of P-fimbriated Escherichia coli. J. Urol. 159, 559-562.
• Antkowiak L., 1998. Rośliny lecznicze. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań.
• Aune D., Giovannucci E., Boffetta P., Fadnes L. T., Keum N., Norat T., Greenwood D. C., Riboli E., Vatten L. J., Tonstad S., 2017. Fruit and vegetable intake and the risk of cardiovascular disease, total cancer and all-cause mortality - a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Int. J. Epidemiol., https://doi.org/10.1093/ije/dyw319.
• Baranowska A., Radwańska K., Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I., 2015. Właściwości prozdrowotne owoców maliny właściwej (Rubus idaeus L.). Probl. Hig. Epidemiol. 96, 406-409.
• Białek M., Rutkowska J., Hallmann E., 2012. Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) jako potencjalny składnik żywności funkcjonalnej. Żywność Nauka Technologia Jakość 6, 21-30.
• Blumenthal M., Goldberg A., Brinckann J., 2000. Herbal medicine: expanded commission E monographs. American Botanical Council.
• Borowska E. J., Szajdek A., 2005. Składniki dietetyczne i substancje biologiczne w owocach aronii, borówki czernicy i porzeczki czarnej. Bromat. Chem. Toksykol. Suppl., 181-184.
• Danek J., 2009. Uprawa maliny i jeżyny. Hortpress, Warszawa.
• Dymarska E., Grochowalska A., Krauss H., Chęcińska-Maciejewska Z., 2016. Naturalne modyfikatory odpowiedzi immunologicznej. Probl. Hig. Epidemiol. 97, 297-307.
• Ebringer A., Rashid T., 2006. Rheumatoid arthritis is an autoimmune disease triggered by Proteus urinary tract infection. Clin. Dev. Immunol. 13, 41-48.
• Foo L. Y., Lu Y., Howell A. B., Vorsa N., 2000. The structure of cranberry proanthocyanidins which inhibit adherence of uropathogenic P-fimbriated Escherischia coli in vitro. Phytochemistry 54, 173-181.
• Fu L.S., Okamoto H., Kataoka T., Shibata Y., 2011. Color based classification for berries of Japanese blue honeysuckles. Int. J. Food Eng. 7, 131-135.
• Gawryś M., Zawada K., Wawer I., 2012. Aronia w świecie diabetyków. Diabetol. Klin. 1, 196-200.
• Gazzani G., Papetti A., Massolini G., Daglaia M., 1998. Anti- and prooxidant activity of water soluble components of some common diet vegetables and effect of thermal treatment. J. Agric. Food Chem. 46, 4118-4122.
• Gheribi E., 2011. Związki polifenolowe w owocach i warzywach. Medycyna Rodzinna 4, 111-115.
• Gollucke A. P., Peres R. C., Odair A., Ribeiro D. A., 2013. Polyphenols: a nutraceutical approach against diseases. Rec. Patents Food Nutrit. Agricult. 5, 214-219.
• Grajek W., 2004. Rola przeciwutleniaczy w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia nowotworów i chorób układu krążenia. Żywność Nauka Technologia. Jakość 1, 3-11.
• Grajek W., 2007. Przeciwutleniacze w żywności. Aspekty zdrowotne technologiczna, molekularne i analityczne. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Gryszczyńska A., 2010. Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon) - lek na problemy urologiczne. Przegląd urologiczny, http://www.sunfarm.pl/library/2016/12/20/1482-23768464.pdf
• Gryszczyńska B., Iskra M., Gryszczyńska A., Budzyń M., 2011. Aktywność przeciwutleniająca wybranych owoców jagodowych. Post. Fitoter. 4, 256-274.
• Gwóźdź E., Gębczyński P., 2015. Prozdrowotne właściwości owoców, warzyw i ich przetworów. Post. Fitoter. 4, 268-271.
• Hearst C., McCollum G., Nelson D., Ballard L. M., Millar B. C., Goldsmith C. E., Rooney P. J., Loughrey A., Moore J. E., Rao J. R., 2010: Antibacterial activity of elder (Sambucus nigra L.) flower or berry against hospital pathogens. J. Med. Plants Res. 4, 1805-1809.
• Henig Y. S., Leahy M. M., 2000. Cranberry juice and urinary0-tract health: science supports folklore. Nutrition 16, 684-687.
• Howell A. B., Vorsa N., Marderosian A. D., Foo L. Y., 1998. Inhibition of the adherence of P-fimbriated Escherichia coli to uro-epithelial surfaces by procyanidin extracts from cranberries. N. Engl. J. Med. 339, 1085-1086.
• Janda-Ulfig K., 2007. Dziki bez - czyli wiejska apteczka. Panacea.pl. 1, 16-17.
• Jayaprakasam B., Vareed S. K., Olson L. K., Nair M. G., 2005. Insulin secretion by bioactive anthocyanins and anthocyanidians present in fruits. J. Agric. Food Chem. 53, 28-31.
• Jean-Gilles D., Li L., Ma H., Yuan T., Chichester C. O. 3rd, Seeram N. P., 2012. Antiinflammatory effects of polyphenolic-enriched red raspberry extract in an antigen-induced arthritis rat model. J. Agric. Food Chem. 60, 5755-62.
• Kawecki Z., Łojko R., Pilarek B., 2001. Mało znane rośliny sadownicze. Wyd. UWM, Olsztyn.
• Kmiecik D., Kobus J., 2005. Badanie postaw konsumentów wobec przeciwutleniaczy. Żywność Nauka Technol. Jakość 2 (Suppl.), 308-317.
• Kołodziej B., Drożdżal K., 2011. Właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców bzu czarnego pozyskiwanego ze stanu naturalnego. Żywność Nauka Technol. Jakość 4, 36-44
• Korotkiewicz A., Jeremicz Z., Luczkiewicz M., 2010. Aronia Plants: A review of traditional use, biological activities, and perspectives for modern medicine. J. Med. Food 13, 255-269.
• Kozłowski J., 2002. Rośliny bogate w barwniki oraz ich znaczenie i zastosowanie. Cz. I. Wiad. Ziel. 5, 9-12.
• Krauze-Baranowska M., 2007. Owoce maliny - właściwości dietetyczne i lecznicze. Panacea 21, 22-23.
• Krauze-Baranowska M., Majdan M., Kula M., 2014. Owoce maliny właściwej i maliny zachodniej źródłem substancji biologicznie aktywnych. Post. Fitoter. 1, 32-39.
• Kulling S. E., Rawel H. M., 2008. Chokeberry (Aronia melanocarpa) - A review on the characteristic components and potential health effects. Planeta Med. 74, 1625-1634.
• Kuźnicka B., Dziak M., 1987. Zioła i ich zastosowanie. PZWL, Warszawa.
• Legan A., 2009. Żurawina - indiańska księżniczka jesieni. Med. Estet. Anti-Aging 4, 28-32.
• Lowe F. C., Fagelman E., 2001. Cranberry juice and urinary tract infections: what is the evidence? Urology 57, 407-413.
• Majewska M., Czeczot H., 2009. Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Farm. Pol. 65, 369-377.
• McKay D. L., Blumberg J. B., 2007. Cranberries (Vaccinium macrocarpon) and cardiovascular disease risk factors. Nutr. Rev. 65, 490-502.
• Michalak M., Podsędek A., Glinka R., 2016. Potencjał przeciwutleniający oraz związki polifenolowe glikolowych ekstraktów z Hippophaë rhamnoides L. i Vaccinium oxycoccos L. Post. Fitoter. 17, 33-38.
• Michalik B., 1999. Aronia - źródło zdrowia i młodości. Żyjemy dłużej 7, 16.
• Naruszewicz M., Kozłowska-Wojciechowska M., 2005. Potential pharapharmaceuticals in the traditional Polish diet. J. Physiol. Pharmacol. 56 (Suppl. 1), 69-78.
• Niedworok J., 2001. Właściwości lecznicze antocyjanin z aronii czarno-owocowej. Farm. Pol. 57, 719-721.
• Nowak G., Nawrot J., 2009. Surowce i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego. Herba Pol. 55, 179-203.
• Oszmiański J., Nowicka P., Rubiński P., 2011. Aronia - niedoceniony w Polsce owoc prozdrowotny. Przem. Ferm. Ow. Warz. 7-8, 4-18.
• Piątkowska E., Kopeć A., Leszczyńska T., 2011. Antocyjany - charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka. Żywność Nauka Technol. Jakość 4, 24-35.
• Senderski E. M., 2009. Zioła - praktyczny poradnik o ziołach i ziołolecznictwie. Wydawnictwo Liber.
• Skupień K., Oszmiański J., 2007. The effect of mineral fertilization on nutritive value and biological activity of chokeberry fruit. J. Argic. Food Sci. 16, 46-55.
• Szajdek A., Borowska J., 2004. Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego. Żywność Nauka Technol. Jakość 4, 5-28.
• Szot I., Lipa T., 2012. Influence of betokson super and fertilizers on chemical composition of fruits and leaves of blue honeysuckle. Acta Sci. Pol., Hort. Cult. 11, 113-126.
• Szot I., Lipa T., Sosnowska B., 2014. Jagoda kamczacka- właściwości prozdrowotne owoców i możliwości ich zastosowania. Żywność Nauka Technol. Jakość 4, 18-29.
• Szweykowska A., Szweykowski J., 2003. Słownik botaniczny. Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Teleszko M., 2011. Żurawina wielkoowocowa- możliwości wykorzystania do produkcji biożywności. Żywność Nauka Technol. Jakość 6, 132-141.
• Vaughan J. G., Geissler C. A., 2001. Rośliny jadalne. Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Walker E. B., Barney D. P., Mickelsen J. N., Walton R. J., Mickelsen R. A. Jr., 1997. Cranberry concentrate: UTI prophylaxis. J. Fam. Pract. 45, 167-168.
• Wierzbicki A., 2002. Dziki bez czarny - pozyskiwanie surowca i jego zastosowanie. Wiad. Zielar. 4, 8-10.
• Wolski T., Kalisz O., Prasał M., Rolski A., 2007. Aronia czarnoowocowa - Aronia melanocarpa. (Michx) Ellioit- zasobne źródło antyoksydantów. Post. Fitoter. 3, 145-154.
• Wójcik J., 2002. Nowe wskazania lecznicze Sambucus nigra L. Wiad. Zielar. 4, 11-12.
• Zapolska-Downar D., Bryk D., Małecki M., Hajdukiewicz K., Sitkiewicz D., 2012. Aronia melanocarpa fruit extract exhibits anti-inflammatory activity in human aortic endothelial cells. Eur. J. Nutr. 51, 563-572.
• Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Młodzianka A., 2013. Bez czarny (Sambucus nigra) - domowy sposób nie tylko na grypę. Lek. Pol. 23, 1-4.
• Zielińska-Przyejmska M., Olejnik A., Grajek W., 2007. Wpływ soku z buraka ćwikłowego i aronii in vitro na metabolizm tlenowy i apoptozę ludzkich granulocytów obojętnochłonnych. Żywność Nauka Technol. Jakość 51, 174-186.