Dwa oblicza światła

• Authors: Wojciech Jernajczyk

Title variants

EN

Two faces of the light

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Aktywność człowieka, podobnie jak innych organizmów żywych, jest przystosowana do okołodobowego rytmu dzień-noc. Czynnikiem regulującym te aktywności jest cykl światło-ciemność. Łatwym do obserwacji jest rytm czuwanie-sen, związany z cyklem światło (dzień)-ciemno (noc). W artykule opisano podstawowe mechanizmy neurobiologii i neurofizjologii snu.
Od 2001r. w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie istnieje Poradnia Zaburzeń Snu. Od początku jej istnienia do połowy 2013 r. przyjęto 3 osoby z rozpoznaniem somnambulizmu. W ostatnich dwóch latach zgłosiło się 27 osób, u których rozpoznano to zaburzenie. Aż 24 pacjentów to ludzie do 35 roku życia. Wszyscy używali komputery po kilka godzin przed snem. Prawdopodobnie, ten typowy dla młodych zwyczaj wieczornego używania komputera jest jednym z istotnych czynników częstszego występowania somnambulizmu.
Światło wykorzystywane jest w terapii niektórych chorób: depresja sezonowa, opóźniona i przyśpieszona faza snu, itd. Stosuje się lampy do fototerapii, przede wszystkim z całkowicie odfiltrowanymi promieniami ultrafioletowymi. Skuteczność tej metody potwierdziliśmy u chorych z depresją sezonową, opóźnioną fazą snu i przyśpieszoną fazą snu.
Sztuczne światło używane bezkrytycznie może przynieść szkody zdrowiu człowieka, ale z drugiej strony, odpowiednio zastosowane może być metodą leczniczą.

EN

Circadian rhythms are found in most organisms, including humans. Variation of ambient light intensity is the main cue influencing circadian rhythms. Sleep-wake cycle is the most evident example of circadian rhythm. In this article the basic mechanisms associated with neurobiology and neurophysiology of the sleep are described.
Sleep Disorders Health Center was established at the Institute of Psychiatry and Neurology in Warsaw in 2001. For the first twelve years, only 3 patients were diagnosed with somnambulism. However, during the last two years the number of such cases increased to 27. and 24 of these patients were under 35 years old and all of them used a computer for several hours before bedtime. This behavior, characteristics of young adults, is one of reasons of the increased occurrence of somnambulism observed in recent years. In particular, light emitted by computer screens disturbs sleep.
Light is used to treat seasonal affective disorder, delayed or advanced sleep phase, and others. Routine phototherapy involves daily, 30 minute exposition to light with the filtered out ultraviolet and at the intensity of 10000 Lux. The efficacy of such treatment was corroborated in our Center for patients with seasonal depression, delayed sleep phase and advanced sleep phase. Thus, while light can adversely affect human health it can also be used as an effective medical treatment.

Keywords

PL

sen; neurobiologia snu; światło; zaburzenia snu; fototerapia

• Journal: Kosmos
• Year: 2015
• Volume: 64
• Issue: 4
• Pages: 625-632

Dates

published

2015

Contributors

author

Wojciech Jernajczyk

• Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa, Polska

References

• Achermann P., Dijk D. J., Brunner D. P., Borbély A. A.,1993 A model of human sleep homeostasis based on EEG slow-wave activity: quantitative comparison of data and simulations. Brain Res. Bull. 31, 97-113.
• Aasm (American Academy of Sleep Medicine), 2014. International Clasification of sleep Disorders. Darien, IL.
• Benington J. H., Heller H. C., 1995. Restoration of brain energy metabolism as the function ofsleep. Prog. Neurobiol. 45, 347-360.
• Berson D. M., Dunn F. A., Takao M., 2002. Phototransduction by retinal ganglion cells that set the circadian clock. Science 295, 1070-1073.
• Borbély A. A., 1982. A two process model of sleep regulation. Hum. Neurobiol. 1, 195-204.
• Borbély A. A., 2011. From slow waves to sleep homeostasis: new perspectives. Arch. Ital. Biol. 139, 53-61.
• Broughton R., 1968. Sleep disorders: Disorders of arousal? Enuresis, somnambulism, andnightmares occur in confusional states of arousal, not in 'dreaming sleep. Science 159, 1070-1078.
• Brown R. E., McCarley R. W., 2008. Neuroanatomy of REM sleep systems.[W:] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton Ch. M. (red.). Cambridge University Press, 23-58.
• Cajochen C., Jud C., Münch M., Kobialka S., Wirz-Justice A., Albrecht U., 2006. Evening exposure to blue light stimulates the expression of the clock gene PER2 in humans. Eur. J. Neurosci. 23, 1082-1086.
• Claustrat B., Brun J., Chazot G., 2005.The basic physiology and pathophysiology of melatonin. Sleep Med. Rev. 9, 11-24.
• Culebras A., 2002. Normal sleep physiology and neurobiology. [W] Sleep Medicine. Lee-Chiong T. L., Sateia M. J., Carskadon M. A. (red.). Hanley&Belfus, Inc. Philadelphia, 1-6.
• Eastman C. I., Young M. A., Fogg L. F. i współaut., 1998. Bright light treatment of winter depression: A placebo controlled trial. Arch. Gen. Psychiatry 55, 883-889.
• Figueiro M. G., Bierman A., Plitnick B., Rea M. S., 2009. Preliminary evidence that both blue and red light can induce alertness at night. BMC Neurosci. 10, 105.
• Hublin C., Kaprio J., Partinen M., Heikkilä K., Koskenvuo M., 1997. Prevalence and genetics of sleepwalking: A population-based twin study. Neurology 48, 177-181.
• Januszko P., 2012. Badanie neurofizjologicznych parametrów snu w somnambulizmie. Praca doktorska. Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa.
• Jernajczyk W., Święcicki Ł., 1996. Wpływ terapii światłem na parametry wzorca EEG snu pacjentów z depresją sezonową. Lęk i depresja 3, 253-259.
• Kales A., Soldatos C. R., Caldwell A. B., Kales J. D., Humphrey F. J., Charney D. S., Schweitzer P. K., 1980. Somnambulism. Clinical characteristics and personality patterns Arch. Gen. Psychiatry 37, 1406-1410.
• Kleitman N.,1963. Sleep and Wakefulness. The University of Chicago of Press, Chicago-London.
• Kryger M. H., Roth T., Dement W. C., 2011. Principles and Practice of Sleep Medicine. Elsevier Saunders, St. Louis.
• Lee-Chiong T. L., Sateia M. J., Carskadon M. A., 2002. Sleep Medicine. Hanley&Belfus, Inc. Philadelphia.
• Lewandowski M. H., 2010. Zegar biologiczny:generowanie i regulacja rytmiki dobowej [W:] Rytmy w ośrodkowym układzie nerwowym. Hess G. (red.) XXVII Zimowa Szkoła Instytutu Farmakologii PAN, Kraków, 59-70.
• Lewy A. J., Bauer V. K., Cutler N. L. i współaut., 1998. Morning vs evening light treatment of patients with winter depression. Arch. Gen. Psychiatry 55, 890-886.
• Luppi P.-H., Gervanosi D., Verret L., Coutagny R., Peyron Ch., Salvert D., Leger L., Fort P., 2008. Gamma-aminobutyric acid and the regulation of paradoxical, or rapid eye movement, sleep. [W:] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press, 85-108.
• Lydic R., Baghdoyan H. A., 2008. Acetylocholine modulates sleep and wakefulness: a synaptic perspective. [W:] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press, 109-143.
• Łaszewska K., 2014. Zanieczyszczenie środowiska światłem jako jedna z przyczyn chorób cywilizacyjnych. Co warto wiedzieć o niewzrokowej wrażliwości na światło. Kosmos 63, 211-222.
• McGinty D., Alam N., Gong H., Methippara M., Suntsova N., Guzman-Martin R., Szymusiak R., 2008. Neurochemistry of the preoptic hypothalamic hypnogenic mechanizm.[W:] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press, 3-22.
• Monti J. M., Jantos H., Monti D., 2008. Serotonin and sleep wake regulation .[W] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press, 244-279.
• Partinen M, Hublin C., 2011. Epidemiology of sleep disorders. [W:] Principles and Practice of Sleep Medicine. Kryger M. H., Roth T., Dement W. C. (red). Elsevier Saunders, St. Louis, 694-579.
• Rosenthall N. E., Joseph-Vanderpool J. R., Levendosky A. A. i wspólaut., 1990. Phase shifting effects bright morning light as treatment for delayed sleep phase syndrome. Sleep 13, 354-361.
• Saper C. B, Scammell T. E., Lu J., 2005. Hypothalamic regulation of sleep and circadian rhythms Nature 437, 1257-1263.
• Sinton C. M., Willie J. T., 2008. Orexins in sleep and wakefulness: rodent models of narcolepsy cataplexy. [W] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press 402-432.
• Shneerson J. M., 2005. Sleep Medicine. A guide to sleep and its disorders. Blackweell Publishing, Malden, Oxford, Carlton.
• Singer C. M., Lewy A. J.,1989. Case report: Use of the dim light melatonin onset in the treatment of ASPS with bright light. Sleep Res. 18, 445.
• Skwarło-Sońta K., 2014. Melatonina: hormon snu czy hormon ciemności. Kosmos 63, 223-232.
• Skwarło-Sońta K., Piesiewicz A., 2010. Udział szyszynki i melatoniny w funkcjonowaniu zegara biologicznego ssaków [W:] Rytmy w ośrodkowym układzie nerwowym. Hess G.(red.). XXVII Zimowa Szkoła Instytutu Farmakologii PAN, Kraków, 76-92.
• Terman M., Lewy A. J., Dijk D.-J., 1995. Light therapy for sleep disorders: Consensus report, IV; Sleep phase and duration disturbances. J. Biol. Rhythms 10, 136-147.
• Terman M., Terman J. S.,Williams J. B. W., 1998a. Seasonal affective disorder and treatments. J. Psych. Pract. 5, 287-303.
• Terman M., Terman J. S., Ross D. C., 1998b. A controlled trial of timed bright light and negative air ionization for treatment of winter depression. Arch. Gen. Psychiatry 55, 875-882.
• Tęgowska E., Maliszewska J., Marcinkowska S., 2015. Wpływ światła niebieskiego na rytm snu i czuwania - konsekwencje dla zdrowia. III Ogólnopolska Konferencja na temat Zanieczyszczenia Światłem, Kraków 25-27.09.2015, 32.
• Thakkar M. M., McCarley R. W., 2008. Histamine in the control of sleep - wakefulness. [W:] Neurochemistry of sleep and wakefulness. Monti J. M., Pandi-Perumal S. R., Sinton C. M. (red.). Cambridge University Press, 144-179.
• Trojecka A., Jernajczyk W.,Wierzbicka A., Boratyńska I., Szatkowska E., Musińska I., 2004. Terapia światłem i farmakoterapia w leczeniu zaburzeń rytmu okołodobowego. Sen 4, 17-18.
• Vandewalle G., Maquet P., Dijk D.-J., 2009. Light as a modulator of cognitive brain function. Trends Cognit. Sci. 13, 429-438.