Behawioryzm i behawior - myśl filozoficzna i badania przyrodnicze

• Authors: Agata Kokocińska , Tadeusz Kaleta

Title variants

EN

Behaviorism and behvior: philosophy and behavioral methods

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Behawior i behawioryzm to pojęcia często używane zamiennie, co jest błędem. Celem niniejszego artykułu jest szczegółowe wyjaśnienie obydwu pojęć oraz wskazanie związku między nimi. Zarówno pojęcie "behawior", jak i "behawioryzm" odnoszą się do zachowania. Behawior jest złożonym systemem zachowań zwierzęcia w odpowiedzi na sygnały docierające ze środowiska zewnętrznego lub z wnętrza organizmu, zaś behawioryzm odnosi się do bardzo silnie rozwiniętego kierunku w psychologii, opierającego się na przyczynowo- skutkowej obserwacji zachowania ograniczającej się do eksperymentalnej i obiektywnie mierzalnej analizy. Wyróżniamy behawioryzm metodologiczny (Watsona) oraz radykalny (Skinnera), a także behawioryzm filozoficzny, określany także mianem logicznego. Nauka zajmująca się behawiorem to etologia. Opisuje ona różne formy zachowań, zarówno tych wrodzonych jak i nabytych, poprzez obserwację przede wszystkim w warunkach naturalnych, ale i eksperymentalnych. Behawior możemy podzielić na: stereotypowy (wrodzony), instynktowy (motywowany) oraz nabyty.

EN

Behavior and behaviorism are concepts often used interchangeably, which is wrong. The aim of this article is a detailed explanation of both concepts and relationship between them. Both terms "behavior" and "behaviorism" refer to the behavior. However, the first means a system of complex behavior of an animal in the response to signals from external environment or from the body interior. While the other one refers to the very strongly developed branch of psychology based on cause-and- effect behavioral observations limited to the experimental and objectively measurable analysis. There are distinguished methodological behaviorism (Watson), radical behaviorism (Skinner), and philosophical behaviorism, also called logical. Science concerned with the behavior, named ethology, describes various forms of inborn and acquired behavior observed primarily in nature, and also in an experimental space.

• Journal: Kosmos
• Year: 2015
• Volume: 64
• Issue: 2
• Pages: 221-227

Dates

published

2015

Contributors

author

Agata Kokocińska

• Instytut Genetyki I Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Jastrzębiec, ul. Postępu 36A, 05-552 Magdalenka, Polska

author

Tadeusz Kaleta

• Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa, Polska

References

• Chmurzyński J., 2009. Instynkt. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3914908.
• Dembowski J., 1946, Psychologia zwierząt. Spółdzielnia wydawnicza Czytelnik.
• Dethier V.G., Stellar E., 1966, Zachowanie się zwierząt, PWN Warszawa.
• Eibl-Eibesfeldt I., 1989. Human Ethology. Aldine de Gruyter, New York.
• Godzińska E. J., 1999. Socjobiologia molekularna: narodziny nowej dyscypliny naukowej. Psychologia-Etologia-Genetyka 0, 33-65.
• Griffin D. R., 2004. Umysły zwierząt. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Hohol M., 1013/2014. Filozofia umysłu i kognitywistyka. Wykład monograficzny. http://mateuszhohol.filozofiawnauce.pl/wp-content/uploads/2013/02/FU_kogni1-1.pdf
• Kaleta T., 2007. Zachowanie się zwierząt. Zarys problematyki. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Korpikiewicz H., 2011. Biokomunikacja. Jak zwierzęta komunikują się ze światem. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Lorenz K., 1975. Tak zwane zło. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Lorenz K., 1986. Regres człowieczeństwa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Manning A., 1976. Wstęp do etologii zwierząt. PWN, Warszawa.
• Marek N., 2011. Radykalny behawioryzm jako filozofia nauki. Semina Scientiarum 10, 78-91.
• Mietzel G., 2003, Wprowadzenie do psychologii. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Sadowski B., 2007. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. PWN, Warszawa.
• Skinner B.F, 1963. Operant behavior. Am. Psychol. 18, 503-515.
• Skinner B.F., 2013. Behawioryzm. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szubaka T., 2004. Behawioryzm [W:] Słownik filozofii. Hartman J. (red.). Zielona Sowa, Kraków.
• Tinbergen N., 1976. Badania nad instynktem. PWN, Warszawa.
• Wann T. W., 2002. Behawioryzm i fenomenologia: różne ujęcia współczesnej psychologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Watson J. B., 1990. Behawioryzm oraz Psychologia, jak widzi ją behawiorysta. PWN, Warszawa.