PL
Obecny artykuł stanowi przegląd aktualnej wiedzy na temat neuroanatomicznych i neurochemicznych korelatów rozwoju behawioralnego robotnic owadów społecznych: pszczół i mrówek. Dyskutowane są w nim zarówno dane literaturowe, jak i wyniki badań własnych autora. W koloniach owadów społecznych robotnice z reguły najpierw uczestniczą w pracach wykonywanych wewnątrz gniazda, a następnie, wraz z wiekiem, przechodzą do prac wykonywanych na zewnątrz gniazda. Procesowi temu, znanemu jako przejście opiekunka - zbieraczka towarzyszą między innymi modyfikacje neuroanatomiczne oraz neurochemiczne w obrębie całego mózgu lub/ i różnych jego struktur. Obecny artykuł omawia neurobiologiczne korelaty rozwoju behawioralnego robotnic społecznych błonkówek ze szczególnym zwróceniem uwagi na rolę amin biogennych i klasycznych neuroprzekaźników aminokwasowych oraz na różnice pomiędzy pszczołami i mrówkami. Autor porusza również kwestię odwracalności procesów uczestniczących w rozwoju behawioralnym robotnic (zjawisko rewersji behawioralnej).
EN
The present paper overviews current knowledge in neuroanatomical and neurochemical correlates of behavioural development in workers of social insects: honeybees and ants. Both literature data and the results of experimental research of the author are discussed. Social insect workers as a rule participate first in intranidal tasks and then switch to extranidal ones as they age. This process, known as the transition nurse - forager, is accompanied, among others, by neuroanatomical and neurochemical modifications taking place in various brain structures and/or in the whole brain. The present paper discusses neurobiological correlates of behavioural development of workers of social Hymenoptera with a particular stress laid on the role of biogenic amines and classical amino acid neurotransmitters and the differences between the honeybees and the ants. The author also deals with the question of reversibility of processes contributing to worker behavioural development (the phenomenon of behavioural reversion).