Pochodzenie rodziny u Homo sapiens

• Authors: Piotr Chmielewski

Title variants

EN

The origin of the human family

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu było wyjaśnienie pochodzenia, ewolucji oraz modeli ludzkiej rodziny (ang. family) i organizacji rodów (ang. kin). Rodzinę można zdefiniować jako układ złożony z co najmniej jednej pary rodzic-dziecko oraz pary partner-partner, w obrębie którego sprawuje się opiekę nad dziećmi. Rodzina może być oparta zarówno o formalnoprawny związek typu małżeństwa, jak i o kohabitację. Według nieaktualnego już modelu rodziny nuklearnej Murdocka układ rodzice-dzieci stanowi podstawową komórkę społeczną wszelkich grup ludzkich na świecie. Ludzie są zwierzętami społecznymi i większość ludzkich społeczeństw praktykuje poligamię, aczkolwiek małżeńska i społeczna (choć nie seksualna) monogamia jest obecnie szeroko rozpowszechniona w społeczeństwach cywilizowanych. Tak więc człowiek może być postrzegany jako istota poligamiczna z natury, zaś monogamiczna kulturowo. Ponadto istnieje jeszcze kilka systemów organizacji społecznej w aspekcie seksualności człowieka, wśród których można wymienić trzy formy poligamii: poligynię, poliandrię oraz poligynandrię, przy czym ta pierwsza występuje zdecydowanie najczęściej. Społeczne zasady pokrewieństwa obejmują matrylinearność, patrylinearność oraz bilinearność. Zdaniem biologów ewolucyjnych poziom dymorfizmu płciowego u ludzi, zjawisko rywalizacji plemników, jak również piętno rodzicielskie (imprinting genomowy) wykluczają możliwość naturalnej monogamii u ludzi oraz ich przodków (homininów). Co więcej, zdrady małżeńskie (ang. extra-pair copulations, EPCs) są stosunkowo częste u obu płci nawet współcześnie. Istnieje kilka hipotez dotyczących ewolucji monogamii. Według jednej z nich ewolucyjna konieczność zwiększonych inwestycji rodzicielskich, zwłaszcza ze strony ojca, wiążąca się ze wzrostem efektywności opieki nad potomstwem przez rodziców, jest właściwie równoznaczna z powstaniem monogamii. Autorzy innej hipotezy zakładają, że bezpośrednią przyczyną mogły być pewne czynniki ekologiczne (np. hipoteza Low dotycząca infekcji pasożytniczych) lub rewolucja technologiczna polegająca na wytwarzaniu narzędzi mogących służyć jako broń. Przywodzi to na myśl np. etap wynalezienia i użycia narzędzi w ewolucji człowieka, kiedy doszło do zrównania sił fizycznych samców w grupie i dobór mógł premiować geny monogamii, ponieważ walka o więcej niż jedną partnerkę seksualną stała się nieopłacalna.

EN

This article was aimed at elucidating the origin, evolution and models of the human family as well as kin organization. The family can be defined as a cohabiting or married couple or other group of adult kinsfolk who cooperate economically and in the upbringing of children. The traditional view, according to which a nuclear Murdock's family is the smallest basic unit of a society, is no longer current. Humans are definitely social animals and the majority of them live in a polygamous relationship (polygyny), albeit in the civilized societies marital and social (but not sexual) monogamy is highly prevalent. Homo sapiens can be viewed as an inherently polygamous creature with many other systems of organization, which preserved to date, i.e. polygyny, polyandry or even polygynandry. Social systems and lines of descent encompass matrilineality, patrilineality or bilineality. According to evolutionary biologists, the degree of sexual dimorphism in humans, a sperm competition strategy as well as genomic imprinting preclude the possibility that our ancestors lived in a monogamous society. Moreover, adultery (extra-pair copulations, EPCs) is frequent in both sexes even nowadays. There are several hypotheses about the evolution of monogamy. One simply argues that when two-parent care is markedly more effective than maternal care alone, monogamy will evolve. Another one suggests that monogamy evolves when mated males are able to protect themselves and their infants from other males in the group, which brings to mind some ecological factors or tools discovery and use in human evolution.

• Journal: Kosmos
• Year: 2012
• Volume: 61
• Issue: 2
• Pages: 351-362

Dates

published

2012

Contributors

author

Piotr Chmielewski

• Zakład Antropologii, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Kożuchowska 6, 51-631 Wrocław, Polska

References

• Atkinson P., Coffey A. J., Delamont S., Lofland J., Lofland L. H. (red.), 2001. Handbook of Ethnography. Sage Publications Ltd.
• Barash D. P, Lipton J. E., 2001.The Myth of Monogamy: Fidelity and Infidelity in Animals and People. Freeman, New York.
• Barnard A., Spencer J. (red.), 2010. Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. Wyd. 2. Routledge Taylor & Francis Group, London-New York.
• Carter C. S., 1998. Neuroendocrine perspectives on social attachment and love. Psychoneuroendocrinology 23, 779-818.
• Dawkins R., 1990. The selfish gene. 2nd edition. Oxford University Press, New York.
• De Waal F. B. M., 2001. Tree of origin. Harvard University Press, Cambridge.
• Gaulin S.,J.,C., Boster J. S., 1992. Human marriage systems and sexual dimorphism in stature. Am. J. Phys. Anthropol. 89, 467-475.
• Gaulin S. J. C., Mcburney D. H., 2004. Evolutionary Psychology. Prentice Hall, Upper Saddle River.
• Ghiglieri M. P., 1989. Hominoid sociobiology and hominid social evolution. [W:] Understanding chimpanzees. Heltne P. G., Marquardt L. A. (red.). Harvard University Press, Cambridge, 370-379.
• Haig D., 1997. Parental antagonism, relatedness asymmetries, and genomic imprinting. Proc. Royal Soc. London Ser. B 264, 1657-1662.
• Henke W., Tattersall I. (red.), 2007. Handbook of Paleoanthropology. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Hershkovitz I., Smith P., Sarig R., Quam R., Rodríguez L., García R., Arsuaga J., Barkai R., Gopher A., 2011. Middle Pleistocene dental remains from Qesem Cave (Israel). Am. J. Phys. Anthropol. 144, 575-592.
• Kaplan H. S., Hooper P. L., Gurven M., 2009. The evolutionary and ecological roots of human social organization. Philos. Transact. Royal Soc. B 364, 3289-3299.
• Kappeler P. M., Silk J. B. (red.), 2010. Mind the gap. Tracing the origins of human universals. Springer-Verlag, Berlin/Heidelberg.
• Lewin R., 2005. Human evolution. Wyd. 5. Blackwell Publishing, Oxford.
• Luedi P. P., Dietrich F. S., Weidman J. R., Bosko J. M., Jirtle R. L., Hartemink A. J., 2007. Computational and experimental identification of novel human imprinted genes. Genome Res. 17, 1723-1730.
• Malinowski B., 1929. The sexual life of savages in northwestern Melanesia. Horace Liveright, New York.
• Marazziti D., Canale D., 2004. Hormonal changes when falling in love. Psychoneuroendocrinology 29, 931-936.
• Murdock G. P., 1967. Ethnographic Atlas. University of Pittsburgh Press, Pittsburgh.
• Murdock G. P., 1981. Atlas of World Cultures. University of Pittsburgh Press, Pittsburgh.
• Pritzker B. M. (red.), 2000. A Native American Encyclopedia: History, Culture, and People. Oxford University Press, New York.
• Reichard U., Boesch C., 2003. Monogamy: Mating Strategies and Partnerships in Birds, Humans, and Other Mammals. Cambridge University Press, Cambridge.
• Rodseth L., Wrangham R. W., Harrigan A., Smuts. B. B., 1991. The human community as a primate society. Curr. Anthropol. 32, 429-433.
• Shackelford T. K., Pound N. (red.), 2006. Sperm Competition in Humans. Springer-Verlag.
• Strier K., 2007. Primate Behavioral Ecology. Wyd. 3. Allyn & Bacon.
• Szlendak T., 2010. Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. PWN, Warszawa.
• Taub D. M., 1984. Primate Paternalism. Van Nostrand Reinhold, New York.
• Thornhill R., Gangestad S. W., 1999. The scent of symmetry: A human sex pheromone that signals fitness? Evol. Human Behav. 20, 175-201.
• Trivers R. L., 1972. Parental investment and sexual selection. [W:] Sexual Selection and the Descent of Man1871-1971. Campbell B. G. (red.). Aldine Publishing, Chicago, 136-179.
• Walker M. L., 1995. Menopause in female rhesus monkeys. Am. J. Primatol. 35, 59-71.
• Wiederman M. W., 1997. Extramarital sex: prevalence and correlates in a national survey. J. Sex Res. 34, 167-175.
• Wrangham R. W., 1983. The roots of social organization. Anthroquest 16, 7-9.
• Żurawski S. (red.), 2006. Obyczaje, języki, ludy świata. Encyklopedia. PWN, Warszawa.