Geneza słodkowodnej ichtiofauny polski

• Authors: Dagmara Błońska

Title variants

EN

The origin of freshwater ichthyofauna of Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Na współczesny skład gatunkowy ryb i minogów w Polsce ogromny wpływ miały zlodowacenia plejstoceńskie. Wielokrotne transgresje i regresje lądolodu powodowały nieustanne przemieszczanie się gatunków oraz ucieczkę do refugiów glacjalnych. Sieć rzeczna w plejstocenie zmieniała się wielokrotnie, a ryby migrowały w czasie interglacjałów zarówno na południe jak i na północ. Filogeografia pozwala na odtwarzanie tych wędrówek za pomocą metod genetycznych, takich jak analiza mtDNA czy mikrosatelity. Możemy wyróżnić kilka głównych szlaków m.in. Dniepr-Niemen-Wisła oraz Dniestr-San-Wisła. Głównym źródłem rekolonizacji postglacjalnej Polski było refugium pontokaspijskie. Ryby rekolonizując tą część Europy (Polskę) wykorzystywały przede wszystkim Dniestr lub Dniepr, łańcuch Karpat stanowił często przeszkodę nie do pokonania, stąd wiele gatunków nie korzystało z Dunaju. W pracy tej przedstawione zostały drogi rekolonizacji postglacjalnej wybranych gatunków ryb: głowacza białopłetwego (Cottus gobio), lipienia europejskiego (Thymallus thymallus), kozy (Cobitis taenia) oraz klenia (Leuciscus cephalus). Ponadto, niektórzy postrzegają migrację występujących w Polsce czterech gatunków babek (Neogobius gymnotrachelus, Proterorhinus semilunaris, Neogobius fluviatilis, Neogobius melanostomus), jako przykład kontynuacji rekolonizacji postglacjalnej.

EN

Pleistocene ice ages have exerted considerable influence on contemporary fish and lamprey composition in Poland. Multiple transgressions and regressions of ice caused that many species had to displace or escape to the ice age refugia. The pattern of drainage systems in the territory of Poland in the Pleistocene changed many times and fishes colonized ice-freed areas southwards or northwards. Phylogeography lets us reconstruct their migration routes using genetic methods, like mtDNA analysis or microsatellites. Being aquatic organisms fish may migrate only along inland waters. We can distinguish several major routes e.g. Dnieper-Neman-Vistula and Dniester-San-Vistula. The main source of postglacial dispersion of most species in Poland was Ponto-Caspian refugium, which was not homogenous. The major route of recolonization of this part of Europe became the Dniester and Dnieper (northern trail); because of the Carpathians Moutain Range many species were not able to use the Danube (southern trail). In this paper, bullhead (Cottus gobio), grayling (Thymallus thymallus), spined loach (Cobitis taenia) and chub (Leuciscus cephalus) recolonization patterns were reviewed. There are some assumptions that migration of four goby species (Neogobius gymnotrachelus, Proterorhinus marmoratus, Neogobius fluviatilis, Neogobius melanostomus being observed in Poland is an example of a present-day recolonization pattern.

• Journal: Kosmos
• Year: 2012
• Volume: 61
• Issue: 2
• Pages: 261-270

Dates

published

2012

Contributors

author

Dagmara Błońska

• Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, Pilarskiego 14/16, 90-231 Łódź, Polska

References

• Ahnelt H., Bănărescu P., Spolwind R., Hárka Á., Waidbacher H., 1998. Occurrence and distribution of three gobiid species (Pisces, Gobiidae) in the middle and upper Danube region - examples of different dispersal patterns? Biologia (Bratislava) 53, 665-678.
• Bănărescu P., 1990. Zoogeography of freshwater. General distribution and dispersal of freshwater animals. Aula-Verlag. Wiesbaden.
• Bernatchez L., Wilson C. C., 1998. Comparative phylogeography of Nearctic and Palearctic fishes. Mol. Ecol. 7, 431-452.
• Bij de Vaate A., Jazdzewski K., Ketelaars H. A. M., Gollasch S., Van der Velde G., 2002. Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59, 1159-1174.
• Bohlen J., Slechtova V., Bogutskaya N., Freyhof J., 2006. Across Siberia and over Europe: Phylogenetic relationships of the freshwater fish genus Rhodeus in Europe and the phylogenetic position of R. sericeus from the River Amur. Mol. Phyl. Evol. 40, 856-865.
• Boroń A., Kotusz J., 2004. Nazwy gatunkowe i systematyka ryb i minogów odnotowanych w wodach śródlądowych Polski. Arch. Pol. Fish. 12, 167-174.
• Brylińska M. (red.), 2000. Ryby słodkowodne Polski. PWN, Warszawa.
• Costedoat C., Gilles A., 2009. Quaternary Pattern of Freshwater Fishes in Europe: Comparative Phylogeography and Conservation Perspective. Open Conserv. Biol. J. 3, 36-48.
• Culling M. A., Janko K., Boroń A., Vasil'ev V. P., Cote I. M., Hewitt G. M., 2006. European colonization by the spined loach (Cobitis taenia) from Ponto-Caspian refugia based on mitochondrial DNA variation. Mol. Ecol. 15, 173-190.
• Danilkiewicz Z., 1996. Babka łysa (gołogłowa), Neogobius gymnotrachelus (Kessler, 1857) Perciformes, Gobiidae - nowy gatunek w ichtiofaunie zlewiska Morza Batyckiego. Kom. Ryb. 2, 27-29.
• Danilkiewicz Z., 1998. Babka szczupła, Neogobius fluviatilis (Pallas, 1811), Perciformes, Gobiidae - nowy, pontyjski element w ichtiofaunie zlewiska Morza Batyckiego. Fragm. faun. 41, 269-277.
• Durand J. D., Persat H., Bouvet Y., 1999. Phylogeography and postglacial dispersion of the chub (Leuciscus cephalus) in Europe. Mol. Ecol. 8, 989-997.
• Englbrecht C. C., Freyhof J., Nolte A., Rassmann K., Schliewen U., Tautz D., 2000. Phylogeography of the bullhead Cottus gobio (Pisces: Teleostei: Cottidae) suggests a pre-Pleistocene origin of the major central European populations. Mol. Ecol. 9, 709-722.
• Fijarczyk A., 2008. Podróż tam i z powrotem, czyli o pochodzeniu fauny europejskiej. Wszechświat 109, 115-120.
• Grabowska J., Pietraszewski D., Ondračková M., 2008. Tubenose goby Proterorhinus marmoratus (Pallas, 1814) has joined three other Ponto-Caspian gobies in the Vistula River (Poland). Aquat. Invas. 3, 250-254.
• Grabowska J., Witkowski A., Kotusz J., 2008. Inwazyjne gatunki ryb w polskich wodach - zagrożenie dla rodzimej ichtiofauny. Użytkownik Rybacki, Nowa Rzeczywistość, PZW, 90-96.
• Grabowska J., Witkowski A., Kotusz J., 2010. Alien invasive fish species in Polish waters: an overview. Arch. Pol. Fish. 12, 21-34.
• Gum B., Gross R., Kuehn R., 2005. Mitochondrial and nuclear DNA phylogeography of European grayling (Thymallus thymallus): evidence for secondary contact zones in central Europe. Mol. Ecol. 15, 1707-1725.
• Hewitt G. M., 1999. Post-glacial re-colonization of European biota. Biol. J. Linn. Soc. 68, 87-112.
• Koskinen M. T., Ranta E., Piironen J., Veselov A., Titov S., Haugen T. O., Nilsson J., Carlstein M., Primmer C. R., 2000. Genetic lineages and postglacial colonization of grayling (Thymallus thymallus, Salmonidae) in Europe, as revealed by mitochondrial DNA analyses. Mol. Ecol. 9, 1609--1624.
• Lindner L., Marks L., 1995. Zarys paleogemorfologii obszaru Polski podczas zlodowaceń skandynawskich. Przegl. Geol. 43, 591-594.
• Łuczyński M., 2004. Genetyka jakościowa w ichtiologii - przegląd metod i ich możliwości. Arch. Pol. Fish. 12, 175-199.
• Rolik H., Rembiszewski J. M., 1987. Ryby i kręgouste. PWN, Warszawa.
• Semenchenko V., Grabowska J., Grabowski M., Rizevsky V., Pluta M., 2011. Non-native fish in Belarusian and Polish areas of the European central invasion corridor. Oceanol. Hydrobiol. Stud. 40, 1-11.
• Wiesner C., 2005. New records of non-indigenous gobies (Neogobius spp.) in the Austrian Danube. J. Appl. Ichthyol. 21, 324-327.
• Weiss S., Persat H., Eppe R., Schlötterer C., Uiblein F., 2002. Complex patterns of colonization and refugia revealed for European grayling Thymallus thymallus, based on complete sequencing of the mitochondrial DNA control region. Mol. Ecol. 11, 1393-1407.
• Witkowski A., 1984. Analiza ichtiofauny basenu Biebrzy. Charakterystyka morfologiczno-systematyczna smoczkoustych i ryb. Acta Univ. Wratisl., Prace Zool. 14, 3-100.
• Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M., Marszał L., Heese T., Amirowicz A., Buras P., Kukuła K., 2004. Pochodzenie, skład gatunkowy i aktualny stopień zagrożenia ichtiofauny w dorzeczu Wisły i Odry. Arch. Pol. Fish. 12, 7-20.
• Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M., 2009. Stopień zagrożenia słodkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogów i ryb - stan 2009. Chrońmy Przyr. Ojcz. 65, 33-52.