Saproksyliczne chrząszcze

• Authors: Jerzy M. Gutowski

Title variants

EN

Saproxylic beetles

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The term "saproxylic beetles" refers to coleopterans directly or indirectly associated with dead wood (Table 1). There are approximately 1,500 species of saproxylic beetles in Europe. The present paper reviews this grouping on the basis of literature data and research by the author, with examples of great species diversity in different geographical regions and a discussion of the morphology, taxonomy and biology of these beetles, including life-cycle span (usually ranging from one to several years) and changes in the sex index in populations of selected species in relation to environmental factors. The feeding modes of various saproxylic beetles are presented together with their division into ecological groups, highlighting the particular importance for saproxylic beetles of continuous presence in the habitat of adequate quantity of thick, standing or lying dead trees as well trees with hollows. The paper points to natural forests, e.g. Białowieża Primeval Forest, as the habitat where the largest number of species of saproxylic beetles occur, at the same time noting that representatives of this grouping are also found in big cities. The paper discusses interactions between saproxylic Coleoptera and other groups of living organisms that are very important for the well-being of ecosystems and for economy: mites, nematodes, bacteria and fungi, with particular attention given to the last group. The beetles carry these organisms from tree to tree and from shrub to shrub, helping to disseminate them in the habitat. Fungi also constitute food for a number of beetle species, and, alongside bacteria, are unique in their role as endosymbionts of some Coleoptera, enabling the latter to digest otherwise poorly assimilable cellulose. The Polish saproxylic beetles include about 500 mycetophiles. The topic of wood pests and Polish studies of Hylotrupes bajulus and Ips typographus are discussed at some length. The role of this group of insects in ecosystems is discussed, and their importance for decomposition of organic matter (wood) is emphasised. Threats to saproxylic beetles are also discussed, with forest management practices regarded as the most important threat both in the past and, frequently, at present, since forest management leads to homogenisation and rejuvenation of forest stands and prevents the accumulation of dead wood in forests. Existing and proposed forms of protection of saproxylic beetle species, as many as about 40% of which are threatened with extinction, are also discussed. It is concluded that, alongside the establishment of protected areas (national parks and nature reserves), the most important protective measure is to increase the amount of dead wood in managed forests to about 20-30 m3/ha.

• Journal: Kosmos
• Year: 2006
• Volume: 55
• Issue: 1
• Pages: 53-73

Dates

published

2006

Contributors

author

Jerzy M. Gutowski

• Zakład Lasów Naturalnych Instytut Badawczy Leśnictwa, 17-230 Białowieża, Polska

References

• Aleksandrowicz O. R., 2005. Biegaczowate (Carabidae). [W:] Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). MiIZ PAN, Warszawa, 2004, 28-31, 32-42.
• Aleksandrowicz O. R., Jadwiszczak A. S., 2001. W dziupli starego drzewa. Notatki Ent. 2, 39-40.
• Amman G. D., Rasmussen L. A., 1974. A comparison of radiographic and barkremoval methods for sampling of mountain pine beetle populations. USDA Forest Service, Research Paper INT 151, 1-11.
• Amman G. D., Pace V. E., 1976. Optimum egg gallery densities for the mountain pine beetle in relation to lodgepole pine phloem thickness. USDA Forest Service, Research Note, INT 209, 1-8.
• Ammer U., 1991. Konsequenzen aus den Ergebnissen der Totholzforschung für die forstliche Praxis. Forstw. Cbl. 110, 149-157.
• Bałazy S., Kiełczewski B., 1965. Tarsonemoides gaebleri Schaarschmidt (Acari, Tarsonemidae) - jajożerny roztocz w żerowiskach kornika drukarza Ips typographus (L.). Pol. Pismo Ent. B, 7-18.
• Banaszkiewicz P., 1986. Występowanie Rhopalopus macropus Germ. (Coleoptera, Cerambycidae) w sadzie na terenie Warszawy. Przegl. Zool. 30, 319-320.
• Barszcz A., 1999. Użytkowanie surowców leśnych, a zagrożenia różnorodności biologicznej (1). Las Polski 22, 6-7.
• Bilczyński S., 1963. Szkodniki wtórne drzew iglastych. PWRiL, Warszawa.
• Borowiec L., 1996. Mordellidae - miastkowate (Insecta: Coleoptera). Fauna Polski 18, 1-191.
• Borowiec L., Kubisz D., 1999. A faunistic review of Polish Mordellidae (Coleoptera: Tenebrionoidea). Pol. Pismo Ent. 68, 283-317.
• Borowski J., 1993. Kambiofagi i ksylofagi projektowanego rezerwatu 'Skarpa Ursynowska' w Warszawie. Parki Nar. Rez. Przyr. 12, 69-80.
• Borowski J., 1998. New data on the distribution of Oriental spider beetles, with a description of five new species (Coleoptera: Ptinidae). Genus 8, 685-700.
• Borowski J., 2000. Africogenius gen. nov. for Trigonogenius particularis Pic (Coleoptera, Ptinidae). Ann. Warsaw Agricult. Univ.-SGGW, For. Wood Technol. 50, 57-61.
• Borowski J., 2001. Próba waloryzacji Puszczy Białowieskiej na podstawie chrząszczy (Coleoptera) związanych z nadrzewnymi grzybami. [W:] Próba szacunkowej waloryzacji lasów Puszczy Białowieskiej metodą zooindykacyjną. Szujecki A. (red.). Wyd. SGGW, Warszawa, 287-317.
• Borowski J., Byk A., Łęgowski D., 2005a. Interesujące chrząszcze (Coleoptera) odłowione w Starej Brdzie Pilskiej na Pojezierzu Pomorskim. Wiad. Ent. 24, 43-44.
• Borowski J., Byk A., Łęgowski D., 2005b. Lathridius pseudominutus (Strand) - chrząszcz nowy dla fauny Polski oraz inne interesujące chrząszcze (Coleoptera), odłowione w okolicach Kwisna na Pojezierzu Pomorskim. Wiad. Ent. 24, 44-45.
• Brauns A., 1975. Owady leśne. PWRiL, Warszawa.
• Brzeski M., 1997. Nicienie w drewnie sosnowym. Las Polski 1, 6.
• Brzeski M. W., Brzeski J., 1997. Survey of Bursaphelenchus (Nematoda: Aphelenchoididae) species in pine wood of Poland. Fragm. Faun. 40, 103-109.
• Buchholz L., Burakowski B., 1989. Isorhipis marmottani (Bonvouloir, 1871) (Coleoptera, Eucnemidae) - nowy dla fauny Polski przedstawiciel goleńczykowatych. Przegl. Zool. 33, 89-95.
• Buchholz L., Ossowska M., 1995. Entomofauna martwego drewna - jej biocenotyczne znaczenie w środowisku leśnym oraz możliwości i problemy ochrony. Przegl. Przyr. 6, 93-105.
• Buchholz L., Ossowska M., 1998. Charakterystyka zgrupowań Elateroidea (Insecta: Coleoptera) w naturalnych i przekształconych gospodarką leśną grądach Puszczy Białowieskiej. Parki Nar. Rez. Przyr. 17, 13-29.
• Bunalski M., 2003. Chrząszcze z nadrodziny żuków (Coleoptera: Scarabaeoidea) Karkonoszy. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. 'Salamandra' 7, 135-143.
• Burakowski B., 1962. Obserwacje biologiczno-morfologiczne nad Pytho kolwensis C. Sahlb. (Coleoptera, Pythidae) w Polsce. Fragm. Faunist. 10, 173-204.
• Burakowski B., 1973. Immature stages and biology of Drapetes biguttatus (Piller) (Coleoptera, Lissomidae). Ann. Zool. 30, 335-347.
• Burakowski B., 1975. Descriptions of larva and pupa of Rhysodes sulcatus (F.) (Coleoptera, Rhysodidae) and notes on the bionomy of this species. Ann. Zool. 32, 271-287.
• Burakowski B., 1988. Notes on the biology of Xylobanellus erythropterus (Baudi a Selve) (Coleoptera, Lycidae), with description of the immature stages. Pol. Pismo Ent. 58, 575-585.
• Burakowski B., 1990. Lopheros lineatus (Gorham) - a species new the Central European fauna (Coleoptera, Lycidae), with a description of the immature stages. Pol. Pismo Ent. 59, 719-729.
• Burakowski B., 1995. Biology and life-history of Mycetoma suturale (Panzer) (Coleoptera: Melandryidae), with a redescription of the adult. [W:] Biology, phylogeny, and classification of Coleoptera. Papers celebrating the 80th birthday of Roy A. Crowson. Pakaluk J., Ślipiński S. A. (red.). Muz. Inst. Zool. PAN, Warszawa, 491-502.
• Burakowski B., 1997 (1996). Uwagi i spostrzeżenia dotyczące chrząszczy (Coleoptera) żyjących w próchnowiskach. Wiad. Ent. 14, 197-206.
• Burakowski B., Nowakowski E., 1981. Longicornes (Coleoptera, Cerambycidae) of Warsaw and Mazovia. Memorab. Zool. 34, 199-218.
• Burakowski B., Śliwiński Z., 1981. Trzy nowe gatunki chrząszczy (Coleoptera) dla fauny Polski. Przegl. Zool. 25, 107-119.
• Burakowski B., Luniak M., 1982. Świat zwierząt. [W:] Las Bielański w Warszawie rezerwat przyrody. PWN, Warszawa, 179-261.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J., 1971-2000. Chrząszcze Coleoptera. Katalog fauny Polski XXIII, tomy 1-22.
• Bütler R., Schlaepfer R., 2001. Three-toed woodpeckers as an alternative to bark beetle control traps? [W:] International Woodpecker Symposium. Pechacek P., d'Oleire-Oltmans W. (red.). Forschungsbericht 48. Nationalpark Berchtesgaden, Berchtesgaden, 13-26.
• Byk A., 2001. Próba waloryzacji drzewostanów starszych klas wieku Puszczy Białowieskiej na podstawie struktury zgrupowań chrząszczy (Coleoptera) związanych z rozkładającym się drewnem pni martwych drzew stojących i dziupli. [W:] Próba szacunkowej waloryzacji lasów Puszczy Białowieskiej metodą zooindykacyjną. Szujecki A. (red.). Wyd. SGGW, Warszawa, 333-367.
• Byk A., Byk S., 2004. Chrząszcze saproksylofilne próchnowisk rezerwatu 'Dęby w Krukach Pasłęckich'. Parki Nar. Rez. Przyr. 23, 555-580.
• Capecki Z., 1969. Owady uszkadzające drewno buka zwyczajnego (Fagus silvatica L.) na obszarze jego naturalnego zasięgu w Polsce. Prace Inst. Bad. Leśn. 367, 3-166.
• Capecki Z., 1976. Badania nad występowaniem szkodników wtórnych niszczących drewno i ich pasożytów na surowcu składowanym w górach. Prace Inst. Bad. Leśn. 515, 3-26.
• Christiansen E., 1985. Ceratocystis polonica inoculated in Norway spruce: blue-staining in relation to inoculum density, resinosis and tree growth. Eur. J. For. Pathol. 15, 160-167.
• Christiansen E., Ericsson A., 1985. Starch reserves in Picea abies in relation to defence reaction against a bark beetle transmitted blue-stain fungus, Ceratocystis polonica. Can. J. For. Res. 16, 78-83.
• Chudzicka E., Skibińska E., 2003. Różnorodność gatunkowa - zwierzęta. [W:] Różnorodność biologiczna Polski. Andrzejewski R. i Weigle A. (red.). Nar. Fund. Ochr. Środ., Warszawa, 93-138.
• Cole W. E., 1973. Crowding effects among single-age larvae of the mountain pine beetle, Dendroctonus ponderosae (Coleoptera: Scolytidae). Envir. Ent. 2, 285-293.
• Crowson R. A., 1986. The biology of the Coleoptera. Academic Press, London.
• Dajoz R., 2000. Insects and forests. The role and diversity of insects in the forest environment. Editions Tec & Doc, Paris.
• Dietze R., 2004. Zum Vorkommen von xylobionten Coleopteren an Aesculus hippocastanum im Stadtgebiet von Halle/S. (Col.). Ent. Nachr. Berichte 48, 3-4, 185-190.
• Dominik J., 1952. Spuszczel szkodnik techniczny drewna. PWRiL, Warszawa.
• Dominik J., 1962. Badania nad rozprzestrzenieniem spuszczela (Hylotrupes bajulus L.) na terenie Polski wschodniej i nad niektórymi czynnikami sprzyjającymi jego występowaniu. Folia Forest. Pol. B, 4, 179-226.
• Dominik J., 1964a. Z badań nad przyczynami dwóch form żerowisk u spuszczela (Hylotrupes bajulus L.). Sylwan 108, 47-52.
• Dominik J., 1964b. Z obserwacji nad biologią i występowaniem w lasach Polski wschodniej kołatków (Anobiidae, Col.) niszczących drewno. Sylwan 108, 35-38.
• Dominik J., 1966. Badania podatności drewna niektórych gatunków drzew obcego pochodzenia na żer spuszczela (Hylotrupes bajulus L.). Folia Forest. Pol. B, 129-134.
• Dominik J., 1972. Wyniki doświadczeń nad toksycznością kalafonii względem larw spuszczela (Hylotrupes bajulus L.). Zesz. Nauk. SGGW, Leśn. 17, 75-78.
• Dominik J., Starzyk J. R., 2004. Owady uszkadzające drewno. PWRiL, Warszawa.
• Dominik J., Starzyk J. R., Kinelski S., Dzwonkowski R., 1998. Atlas owadów uszkadzających drewno. Multico, Oficyna Wyd., Warszawa.
• Dudley N, Vallauri D., 2004. Deadwood - living forests. The importance of weteran trees and deadwood to biodiversity. WWF, Gland, Switzerland.
• Ehnström B., 1987. Hotosaker för den svenska skalbaggsfaunan. Ent. Medd. 55, 175-177.
• Escherich K., 1923. Die Forstinsekten Mitteleuropas. P. Parey, Berlin.
• Evans W. G., 1966. Morphology of the infrared sense organs of Melanophila acuminata. Ann. Ent. Soc. America 59, 873-877.
• Franc V., 1997. Mycetophilous beetles (Coleoptera mycetophila) - indicators of well preserved ecosystems. Biologia, Bratislava 52, 181-186.
• Górski P., 2005. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) Warszawy. Kulon 2004, 185-200.
• Grjuntal' S. Ju., 2000. Osobennosti zimovki zhuzhelic (Coleoptera, Carabidae) v lesnykh ehkosistemakh Russkoj ravniny. Izv. AN. Ser. Biol. 3, 355-360.
• Grocholski J., Michalski J., Nowak W., 1976. Notes on the intraspecific variation and sexual dimorphizm of some Palearctic species in the genus Hylastes Er. (Col., Scolytidae). Acta Zool. Cracov. 21, 553-584.
• Grodzki W., 2004. Some reactions of Ips typographus (L.) (Col.: Scolytidae) to changing breeding conditions in a forest decline area in the Sudeten Mountains, Poland. J. Pest. Sci. 77, 43-48.
• Grodzki W., Jakuš R., Gazda M., 2003. Patterns of bark beetle occurrence in Norway spruce stands of national parks in Tatra Mts. in Poland and Slovakia. Anz. Schädlingskunde/J. Pest Science 76, 78-82.
• Grove S. J., 2001. Extent and composition of dead wood in Australian lowland tropical rainforest with different management histories. Forest Ecol. Manage. 154, 35-53.
• Grove S. J., 2002. Saproxylic insect ecology and the sustainable management of forests. Annu. Rev. Ecol. Syst. 33, 1-23.
• Grove S. J., Stork N. E., 2000. An inordinate fondness for beetles. Inver. Taxonomy 14, 733-739.
• Gusev V. I., Rimskij-Korsakov M. N., Jacentkovskij A. V., Shiperovich V. Ja., Polubojarinov I. I., 1961. Lesnaja ehntomologija. Goslesbumizdat, Moskva-Leningrad.
• Gutowski J. M., 1986. Species composition and structure of the communities of longhorn beetles (Col., Cerambycidae) in virgin and managed stands of Tilio-Carpinetum stachyetosum association in the Białowieża Forest (NE Poland). Zeitschr. Angew. Ent. 102, 380-391.
• Gutowski J. M., 1988a. Studies on morphology, biology, ecology and distribution of Leioderus kollari Redtb. (Coleoptera, Cerambycidae). Pol. Pismo Ent. 58, 309-357.
• Gutowski J. M., 1988b. Bogatkowate (Buprestidae) - mało znane owady naszych lasów. Las Polski 5, 9-11.
• Gutowski J. M., 1995. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) wschodniej części Polski. Prace Inst. Bad. Leśn. A, 1-190.
• Gutowski J. M., 2002. Problem ochrony ekosystemów leśnych a gradacje kornika drukarza - wprowadzenie. Prace Inst. Bad. Leśn. A, 5-15.
• Gutowski J. M. 2004a. Buprestis splendens Fabricius, 1775. Bogatek wspaniały. [W:] Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 6. Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Min. Środowiska, Warszawa, 71-74.
• Gutowski J. M., 2004b. Kornik drukarz - gatunek kluczowy. Parki Nar. 1, 13-15.
• Gutowski J. M., 2004c. Nothorhina punctata (Fabricius, 1798). [W:] Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków, Akademia Rolnicza, Poznań, 144-145.
• Gutowski J. M., 2005 (2004). Kózkowate (Cerambycidae). [W:] Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). MiIZ PAN, Warszawa, 49-53, 73-76.
• Gutowski J. M., Ługowoj J., 1984. Immature stages of Dicerca (Dicerca) alni (Fischer) (Coleoptera, Buprestidae). Pol. Pismo Ent. 54, 1, 131-143.
• Gutowski J. M., Królik R., 1996. A review of the morphology, distribution and biology of Palaearctic species of the genus Phaenops Dej. (Coleoptera: Buprestidae). Crystal, Ser. Zool. 3, 1-88.
• Gutowski J. M., Buchholz L., 2000. Owady leśne - zagrożenia i propozycje ochrony. Wiad. Ent. 18, Suppl. 2, 43-72.
• Gutowski J. M., Ługowoj J., 2000. Buprestidae (Coleoptera) of the Białowieża Primeval Forest. Pol. Pismo Ent. 69, 279-318.
• Gutowski J. M., Jaroszewicz B., 2004. Puszcza Białowieska jako ostoja europejskiej fauny owadów. Wiad. Ent. 23, Suppl. 2, 67-87.
• Gutowski J. M., Królik R., Partyka M., 1992. Studia nad biologią, występowaniem i znaczeniem gospodarczym w Polsce bogatków z rodzaju Phaenops Dejean (Coleoptera: Buprestidae). Prace Inst. Bad. Leśn. 736, 3-79.
• Gutowski J. M. (red.), Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K., 2004. Drugie życie drzewa. WWF Polska, Warszawa - Hajnówka.
• Haase V., Topp W., Zach P., 1998. Eichen-Totholz im Wirtschaftswald als Lebensraum für xylobionte Insekten. Z. Ökologie u. Naturschutz 7, 137-153.
• Hammond P. M., 1996. Practical approaches to the estimation of the extent of the biodiversity in speciose groups. [W:] Biodiversity: measurement and evaluation. Hawksworth D. L. (red.), Chapman and Hall, London, 119-136.
• Harz B., Topp W., 1999. Totholz im Wirtschaftswald: eine Gefahrenquelle zur Massenvermehrung von Schadinsekten? Forstw. Cbl. 118, 302-313.
• Heliövaara K., Väisanen R., 1984. Effect of modern forestry on northwestern European forest invertebrates: a synthesis. Acta Forest. Fenn. 189, 1-32.
• Hilszczański J., Bystrowski C., 2005. Aegomorphus wojtylai, a new species from Poland, with a key to European species of Aegomorphus Haldeman (Coleoptera: Cerambycidae). Genus 16, 201-207.
• Hoffmann A., Hering D., 2000. Wood-associated macroinvertebrate fauna in Central European streams. Internat. Rev. Hydrobiol. 85, 25-48.
• Hołyński R., 1980. Szentendreya gen. n. a new genus of Oriental Buprestidae (Coleoptera). Folia Ent. Hung. 41, 273-277.
• Hołyński R., 1993. A reassessment of the internal classification of the Buprestidae Leach (Coleoptera). Crystal, Ser. Zool. 1, 1-42.
• Jałoszyński P., 2004. Revision of scydmaenid beetles of the genus Syndicus Motschulsky (Coleoptera, Scydmaenidae). Nat. Sci. Mus. Monogr. 25, Nat. Sci. Mus., Tokyo.
• Jankowiak R., 2004. Interakcje między owadami kambiofagicznymi, grzybami i rośliną. Kosmos 53, 39-50.
• Jørum P., Hwass M., 2003. Når bladene falder-nogle følger af elmesygen for den danske billefauna (Coleoptera). Ent. Meddr. 71, 3-32.
• Karnkowski W., 2003. Węgorek sosnowiec nadal groźny. Las Polski 7, 14-15.
• Karpiński J. J., 1933. Fauna korników puszczy Białowieskiej na tle występujących w puszczy typów drzewostanów. Rozp. Spraw. Zakł. Dośw. Lasów Państw. A, 1-68.
• Karpiński J. J., 1935. Przyczyny ograniczające rozmnażanie się korników drukarzy (Ips typographus L. i Ips duplicatus Sahlb.) w lesie pierwotnym. Rozpr. Spraw. Inst. Bad. Lasów Państw. A, 1-86.
• Karpiński J. J., Strawiński K., 1948. Korniki ziem Polski. Ann. UMCS, C, Suppl. 4, 1-239.
• Kiełczewski B., Bałazy S., 1966. Zagadnienie drapieżnictwa roztoczy (Acarina) na jajach korników (Scolytidae, Coleoptera). Ekol. Pol. B, 12, 161-163.
• Kiełczewski B., Szmidt A., Kadłubowski W., 1967. Entomologia leśna z zarysem akarologii. PWRiL, Warszawa.
• Kilian A., Borowiec L., 1998. Revision of Polish species of the genus Agathidium Panzer, 1797 (Coleoptera: Leiodidae). Pol. Pismo Ent. 67, 65-102.
• Kinelski S., Szujecki A., 1959. Materiały do poznania chrząszczy (Coleoptera) fauny krajowej. Pol. Pismo Ent. 29, 215-250.
• Klejdysz T., Kubisz D., 2003. Chrząszcze (Coleoptera) związane z grzybami nadrzewnymi Puszczy Niepołomickiej (Kotlina Sandomierska). Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. 'Salamandra' 7, 145-166.
• Knysak R., Pawlaczyk P., 2005. Lasy parków narodowych a organizmy związane z martwym drewnem. Parki Nar. 1, 2-8.
• Köhler F., 2000. Totholzkäfer in Naturwaldzellen des nördlichen Rheinlands. Vergleichende Studien zur Totholzkäferfauna Deutschlands und deutschen Naturwaldforschung. Naturwaldzellen Teil VII. Schriftenreihe der Landesanstalt für Ökologie, Bodenordnung und Forsten/Landesamt für Agrarordnung Nordrhein-Westfalen, Reckinghausen 18, 1-351.
• Kompancev A. V., 1984. Kompleksy zhestkokrylykh, svjazannye s osnovnymi derevorazrushajushhimi gribami v lesakh Kostromskoj oblasti. [W:] Zhivotnyj mir juzhnoj tajgi. 'Nauka', Moskva, 191-196.
• Kompanceva T. V., 1984. Osobennosti formirovanija kompleksov zhestkokrylykh v duplakh derev'ev v juzhnoj podzone tajgi. [W:] Zhivotnyj mir juzhnoj tajgi. 'Nauka', Moskva, 211-219.
• Konopka J., Stepnowska E., 2004. Drzewa martwe i dziuplaste. Przyr. Polska 6, 24-25.
• Konwerski S., 2001. Cossoninae (Coleoptera: Curculionidae) parku 'Cytadela' w Poznaniu. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., C-Zool. 48, 41-44.
• Kozłowski M. W., 2003. Leśny drobiazg. Pod korą. Poznajmy las 1, 28-29.
• Krajewski A., 2004. Wpływ wieku drewna zabytkowego na występowanie spuszczela pospolitego. Biul. Inf. Konserw. Dzieł Sztuki 1-2, 20-28.
• Krajewski A., Narojek T, Witomski P., 2005. The detection of old house larvae in wood by means of X-ray computed tomography. Ann. Warsaw Agricult. Univ. -SGGW, Forest. and Wood Technol. 56, 363-368.
• Krasuckij B. V., 1997. Zhestkokrylye-micetobionty (Coleoptera) osnovnykh derevorazrushajushhikh gribov podzony srednej tajgi Zapadnoj Sibiri. Ehnt. Obozr. 76, 770-776.
• Krivosheina N. P., 1991. Formy vzaimosvazej nasekomukh-ksilobiontov i ksilotrofnykh gribov. Biol. Mosk. O-va Ispyt. Prir., Otd. Biol. 96, 37-47.
• Królik R., 2002. Agrilus kutahyanus n. sp. from Turkey (Coleoptera: Buprestidae). Genus 13, 25-31.
• Królik R., Niehuis M., 2003. Agrilus rhoos, a new species from Turkey (Coleoptera: Buprestidae). Genus 14, 357-362.
• Kubisz D., 1990. Rewizja danych o występowaniu w Polsce gatunków z rodziny Oedemeridae (Coleoptera). Wiad. Ent. 9, 71-76.
• Kubisz D., 1998. Materiały i uwagi do rozsiedlenia w Polsce gatunków z rodziny Scraptiidae (Coleoptera). Wiad. Ent. 17, 37-48.
• Lawrence J. F., Newton A. F., 1995. Families and subfamilies of Coleoptera (with selected genera, notes, references and data family-group names). [W:] Biology, phylogeny, and classification of Coleoptera. Papers celebrating the 80th birthday of Roy A. Crowson. Pakaluk J., Ślipiński S. A. (red.). Muz. Inst. Zool. PAN, Warszawa, 779-1006.
• Lasoń A., 1999. Ocena poznania Brachypteridae i Nitidulidae (Coleoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki Nar. Rez. Przyr. 18, 13-23.
• Lieutier F., Day K. R., Battisti A., Grégoire J. -C., Evans H. F. (red.), 2004. Bark and wood boring insects in living trees in Europe, a synthesis. Kluwer Acad. Publ., Dordrecht.
• Lik M., Barczak T., 2005. Sezonowa dynamika liczebności chrząszczy z rodziny Ciidae w różnych typach siedlisk leśnych. Sylwan 149, 54-60.
• Lobinger G., 1996. Variations in sex ratio during outbreak of Ips typographus (Col., Scolytidae) in Southern Bavaria. Anz. Schädl. Pflanz., Umweltschutz 69, 51-53.
• Lorenz J., 2001. Die Holz- und Pilzkäferfauna in Dresden (Col.). Ent. Nachr. Berichte 45, 205-220.
• Lundberg S., 1984. Den brända skogens skalbaggsfauna i Sverige. Ent. Tidskr. 105, 129-141.
• Magowski W. Ł., 2003. Roztocze z rodziny Tarsonemidae (Acari: Heterostigmata) żyjące w powiązaniu z chrząszczami podkorowymi (Insecta: Coleoptera). Przegl. Zool. 47, 19-33.
• Mazur A., 2003. Występowanie Phymatura brevicollis (Kraatz, 1856) (Coleoptera: Staphylinidae) w Karkonoszach i na Przedgórzu Sudeckim. Przyr. Sudetów Zach. 6, 131-136.
• Mazur S., 1981. Histeridae - Gnilikowate (Insecta: Coleoptera). Fauna Polski 9, 1-207.
• Mazur S., 1994. Szkodniki wtórne drzew iglastych. Oficyna Edyt. 'Wyd. Świat', Warszawa.
• Mazur S., 1997. A world catalogue of the Histeridae (Coleoptera: Histeroidea). Genus, Suppl., 1-373.
• Melke A., Szafraniec S., Szołtys H., 1998. Saproksy­liczne kusakowate (Coleoptera, Staphylinidae) rezerwatów przyrody województwa katowic­kiego. Natura Siles. Super. 2, 73-79.
• Michalski J. (red.), 1973. Revision of the Palearctic species of the genus Scolytus Geoffroy (Coleoptera, Scolytidae). PWN, Warszawa-Kraków.
• Michalski J., 1984. Możliwość wykorzystania nicieni (Nematoda) w biologicznym zwalczaniu cetyńca większego Tomicus piniperda L. (Coleoptera, Scolytidae). Rocz. Akad. Roln. 20, Poznań, 35-41.
• Michalski J., 1988. On the occurence and significance of Nematodes (Nematoda) in the galleries of Tomicus piniperda (L.) (Coleoptera, Scolytidae). Bull. Soc. Amis. Sci. Lett. D, 26, 129-137.
• Michalski J., Tomalak M., 1984. Zniekształcenia niektórych narządów wewnętrznych Tomicus piniperda L. (Coleoptera, Scolytidae) wywołane przez nicienie (Nematoda). Rocz. Akad. Roln. 20, Poznań, 43-49.
• Michalski J., Mazur A., 1999. Korniki. Praktyczny przewodnik dla leśników. Oficyna Edyt. 'Wyd. Świat', Warszawa.
• Miłkowski M., 2004. Kózkowate Cerambycidae (Coleoptera) Puszczy Kozienickiej. Kulon 9, 81-116.
• Mokrzycki T., 1995. Nowe stanowiska chrząszczy z rodziny Scolytidae (Coleoptera) w Polsce. Wiad. Ent. 14, 126.
• Moser J., Perry T., Solhein H., 1989. Ascospores hyperphoretic on mites associated with Ips typographus. Mycol. Res. 93, 513-517.
• Niemelä J., 1997. Invertebrates and boreal forest mangement. Conserv. Biol. 11, 3, 601-610.
• Nilsson S. G., Baranowski R., 1997. Habitat predictability and the occurence of wood beetles in old-growth beech forests. Ecography 20, 491-498.
• Nunberg M., 1964. Uszkodzenia drzew i krzewów leśnych wywołane przez owady. PWN, Warszawa.
• Ogura N., Kosaka H., 1991. Biology of tylenchid nematode parasitic on the Japanese pine sawyer, Monochamus alternatus. Nematologica 37, 455-469.
• Økland B., Bakke A., Hågvar S., Kvamme T., 1996. What factors influence the diversity of saproxylic beetles? A multiscaled study from a spruce forest in southern Norway. Biodiv. and Conserv. 5, 75-100.
• Okołów C., 1970. Jeśniak czarny (Hylesinus crenatus, Fabr.) jego morfologia, biologia, wrogowie oraz znaczenie gospodarcze. Fol. Forest. Pol. A, 16, 171-200.
• Pakaluk J., Ślipiński S. A., Lawrence J. F., 1994. Current classification and family-group names in Cucujoidea (Coleoptera). Genus 5, 223-268.
• Pawłowski J., 1961. Próchnojady blaszkorożne w biocenozie leśnej Polski. Ekol. Pol. A, 9, 355-437.
• Pawłowski J., Petryszak B., Kubisz D., Szwałko P., 2000. Chrząszcze (Coleoptera) Bieszczadów Zachodnich. Monogr. Bieszczadzkie 8, 9-143.
• Petryszak B., 2005 (2004). Chrząszcze (Coleoptera). [W:] Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.), MiIZ PAN, Warszawa, 25-27, 45, 90-108.
• Piotrowski W., Wołk K., 1975. O biocenotycznej roli martwych drzew w ekosystemach leśnych. Sylwan 119, 31-35.
• Przewoźny M., 2005a (2004). Dzierżonicowate (Dryopidae). [W:] Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). MiIZ PAN, Warszawa, 120-121, 134.
• Przewoźny M., 2005b (2004). Osuszkowate (Elmidae). [W:] Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). MiIZ PAN, Warszawa, 121-122, 134.
• Ranius T., Nilsson S. G., 1997. Habitat of Osmoderma eremita Scop. (Coleoptera: Scarabaeidae), a beetle living in hollow trees. J. Insect Conserv. 1, 193-204.
• Rikhter A. A., 1952. Nasekomye zhestkokryle. Zlatki (Buprestidae). [W:] Fauna SSSR. Izd. Akad. Nauk SSSR, Moskva-Leningrad, 13, 1-234.
• ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dz. U. Nr 220, Poz. 2237.
• Ruta R., 2003. Rhopalodontus lawrencei n. sp. - the first Rhopalodontus species in the Oriental Region (Coleoptera: Tenebrionoidea: Ciidae). Genus 14, 363-369.
• Ruta R., Melke A., 2002. Chrząszcze (Insecta: Coleoptera) rezerwatu 'Kuźnik' koło Piły. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. 'Salamandra' 6, 57-101.
• Safranyik L., 1976. Size- and sex-related emergence, and survival in cold storage of mountain pine beetle adults. Can. Ent. 108, 209-212.
• Samuelsson J., Gustafsson L., Ingelög T., 1994. Dying and dead trees, a review of their importance for biodiversity. Swedish Threatened Species Unit, Uppsala.
• Scherzinger W., 1996. Naturschutz im Wald. Qualitätsziele einer dynamischen Waldentwicklung. Ulmer Verlag, Stuttgart.
• Schiegg K., 2000. Effects of dead wood volume and connectivity on saproxylic insect species diversity. Écoscience 7, 290-298.
• Schlyter F., Lundgren U., 1993. Distribution of bark beetle and its predator within and outside old growth forest reserves: no increase of hazard near reserves. Scand. J. For. Res. 8, 246-256.
• Schmitz H., Bleckmann H., 1997. Fine structure and physiology of the infrared receptor of beetles of the genus Melanophila (Coleoptera: Buprestidae). Int. J. Insect Morphol. Embryol. 26, 205-215.
• Schneider Z., 1991. Atlas uszkodzeń drzew i krzewów powodowanych przez owady i pajęczaki. II wyd., PWN, Warszawa.
• Siemaszko W., 1939. Zespoły grzybów towarzyszące kornikom polskim. Planta Pol. 7, 1-54.
• Sierpiński Z., 1972. Znaczenie gospodarcze szkodników wtórnych w drzewostanach sosnowych znajdujących się w zasięgu chronicznego działania przemysłu. Prace Inst. Bad. Leśn. 410, 85-113.
• Skłodowski J., 2003. Carabid beetles in tree hole and decaying stumps of the Białowieża Primeval Forest. Baltic J. Coleopterol. 3, 91-96.
• Smoleński M., 2002. Kusakowate (Coleoptera: Staphylinidae) występujące w żerowiskach kambio- i ksylofagów sosny, świerka i jodły. Wiad. Ent. 20, 115-129.
• Speight M. C. D., 1989. Saproxylic invertebrates and their conservation. Nature and Environment Ser., Strasbourg, 42, 1-82.
• Starzyk J. R., 1970. Sichrawa górska - Gaurotes virginea (L.) (Coleoptera, Cerambycidae) wtórny szkodnik świerka pospolitego. Część I. Morfologia, biologia i ekologia. Acta Agr. Silv., Ser. Silv. 10, 39-96.
• Starzyk J. R., 1988. Badania nad bionomią i znaczeniem gospodarczym rzemlika plamistego, Saperda scalaris (L.) (Col., Cerambycidae) w Puszczy Niepołomickiej koło Krakowa. Pol. Pismo Ent. 58, 465-487.
• Starzyk J. R., Witkowski Z., 1981. Changes of the parameters describing the cambio- and xylophagous insect communities during the secondary succesion of the oak-hornbeam association in the Niepołomice Forest near Kraków. Z. ang. Ent. 91, 525-533.
• Starzyk J. R., Lessaer M., 1984. Studies on the distribution, morphology, biology and ecology of Pronocera angusta (Kriechb.) (Coleoptera, Cerambycidae). Z. ang. Ent. 97, 347-359.
• Starzyk J. R., Witkowski Z., 1986. Dependence of the sex ratio of cerambycid beetles (Col., Cerambycidae) on the size of their host trees. Z. ang. Ent. 101, 140-146.
• Strojny W., 1967. Kozioróg dębosz, Cerambyx cerdo L. (Cerambycidae) na terenie Polski. Przegl. Zool. 11, 29-43.
• Szafraniec S., Szołtys H., 1997. Materiały do poznania występowania chrząszczy (Coleoptera) kambio- i ksylobiontycznych w rezerwatach przyrody województwa katowickiego. Natura Siles. Super. 1, 43-55.
• Szujecki A., 1980. Ekologia owadów leśnych. PWN, Warszawa.
• Szujecki A., 1995. Entomologia leśna. Wyd. SGGW, Warszawa, tomy I i II.
• Ślipiński S. A., Lawrence J. F., 1999. Phylogeny and classification of Zopheridae sensu novo (Coleoptera: Tenebrionoidea) with a review of the genera of Zopheridae (excluding Monommatini). Ann. Zool. 49, 1-53.
• Tarnawski D., 2000. Elateridae - Sprężykowate (Insecta: Coleoptera). Część I (część ogólna oraz podrodziny: Agrypninae, Negastriinae, Diminae i Athoinae). Fauna Polski 21, 1-413.
• Tomalak M., 1995. Pasożytnictwo nicieni (Nematoda) w kornikach. [W:] Szkodniki wtórne, ich rola i znaczenie w lesie. Referaty z konferencji naukowej w Puszczykowie 22.IV.1995. Wyd. Acarus, Poznań, 107-112.
• Tomaszewska K. W., 2000. Morphology, phylogeny and classification of adult Endomychidae (Coleoptera: Cucujoidea). Ann. Zool. 50, 449-558.
• Trzeciak A., 2001. Jaskółki a chrząszcze odbywające rozwój w drewnie. Wszechświat 102, 273-274.
• Tykarski P., Kucharski D., Garbalińska P., Byk A., 2004. Porównanie fauny chrząszczy saproksylicznych terenów zurbanizowanych i pierwotnych na przykładzie rezerwatów warszawskich i Puszczy Białowieskiej. Wiad. Ent. 23 (Suppl. 2), 213-216.
• Vallauri D., André J., Blondel J., 2002. Le bois mort, un attribut vital de la biodiversité de la forêt naturelle, une lacune des forêts gérées. Rapport scientifique, WWF, 1-34.
• Wanat M., 1994. Ryjkowce (Coleoptera: Curculionoidea: Anthribidae, Rhinomaceridae, Rhynchitidae, Attelabidae, Apionidae, Curculionidae) Puszczy Białowieskiej. Pol. Pismo Ent. 63, 37-112.
• Warmke S., Hering D., 2000. Composition, microdistribution and food of the macroinvertebrate fauna inhabiting wood in low-order mountain streams in Central Europe. Internat. Rev. Hydrobiol. 85, 67-78.
• Węgrzynowicz P., 2002. Morphology, phylogeny and classification of the family Erotylidae based on adult characters (Coleoptera: Cucujoidea). Genus 13, 435-504.
• Wiąckowski S., 1957. Entomofauna pniaków sosnowych w zależności od wieku i rozmiaru pniaka. Ekol. Pol. A, 13-140.
• Witkowski Z., Borusiewicz K., 1984. Ecology, energetics and the significance of phytophagous insects in deciduous and coniferous forests. [W:] Forest ecosystems in industrial regions. Studies on the cycling of energy, nutrients and pollutants in the Niepołomice Forest, Southern Poland. Grodziński W., Weiner J, Maycock P. F. (red.). Springer-Verlag, Berlin, 103-112.
• Wojtas J., 2004. Pniaki i tylce jodłowe miejscem rozwoju kambio- i ksylofagów w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Parki Nar. Rez. Przyr. 23, 27-35.
• Woźniak A., 2006. Rzemliki. Las Polski 1, 17.
• Zieliński S., 2002. Kózkowate. Monografie przyrodnicze. Wyd. Klubu Przyr., Świebodzin.