Ochrona jezior i krajobrazu pojeziernego - problemy, procesy, perspektywy

• Authors: Anna Hillbricht-Ilkowska

Title variants

EN

Protection of lakes and lakelands: problems, processes, perspectives

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Mosaic structure ('patch' spatial pattern) and processes (nutrient and organic matter transport and removal, exchange of organisms) in postglacial lakeland areas (Northern and Eastern Poland) were evaluated. The importance of the lake-river systems, forest islands, wetlands and ecotones (transition zones between ecosystems) in these processes was underlined as well as in sustaining by them the biological and landscape diversity. The main endangerings connected with human impact, agricultural management, forest fragmentation, water pollution and global warming were indicated. Selected results of the former national and European research projects performed in lakeland areas were mentioned. The general guidelines for landscape management around the lakes were formulated e.g. appropriate patch composition, arrangement of protection zones with restoration of wetland, permanent biomonitoring and establishment of natural reserves as components of the European system NATURA 2000.

• Journal: Kosmos
• Year: 2005
• Volume: 54
• Issue: 2-3
• Pages: 285-302

Dates

published

2005

Contributors

author

Anna Hillbricht-Ilkowska

• Centrum Badań Ekologicznych PAN Dziekanów Leśny, Łomianki, 05-092 Polska

References

• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., 1994. Waloryzacja zlewni jezior Suwalskiego Parku Krajobrazowego i ich naturalnej podatności na degradację. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 47-54.
• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., 1996. Odporność jezior systemu rzeczno-jeziornego Krutyni (Pojezierze Mazurskie) i podatność ich zlewni na degradację. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko'13, 21-34.
• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., 2002. Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. Wydawnictwo Uniw. Warszawskiego, Warszawa.
• BŁAŻEJCZYK K., GRZYBOWSKI J., 1994 . Znaczenie klimatotwórcze małych powierzchni wodnych oraz charakterystyka topoklimatów w krajobrazie pojeziernym Suwalskiego Parku Krajobrazowego . Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 103-118.
• BŁAŻEJCZYK K., GRZYBOWSKI J., 1995. Charakterystyka topoklimatu krajobrazu pojeziernego na przykładzie Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 49-66.
• CHOIŃSKI A., 1991. Katalog Jezior Polski. Cz. I - Pojezierze Pomorskie. Wydawnictwo UAM, Poznań.
• CHOIŃSKI A., 1992. Katalog Jezior Polski. Cz. II - Pojezierze Mazurskie. Wydawnictwo UAM, Poznań.
• CHOJNOWSKI S., 1986. Atlas Hydrologiczny Polski - Jeziora. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• CYDZIK D., KUDELSKA D., SOSZKA H., 2000. Atlas stanu czystości jezior w Polsce badanych w latach 1994-1998 (opracowanie monograficzne). Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• DĄBROWSKA-PROT E., 1995a. Problematyka ekologiczna wysp środowiskowych. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 11-15.
• DĄBROWSKA-PROT E., 1995b. Rola wysp środowiskowych w kształtowaniu struktury i funkcjonowaniu fauny w krajobrazie rolniczym. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 67-84.
• DĄBROWSKA-PROT E., HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1991. Struktura i funkcjonowanie krajobrazu pojeziernego: próba ekologicznego spojrzenia, kierunki ochrony. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko'15, 237-249.
• DĄBROWSKA-PROT E., ŁUCZAK J. (red.), 1995. Problemy ekologii krajobrazu pojeziernego Polski Północno-wschodniej. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 1-231.
• DIRECTIVE 2000/60/EC of the European Parliament and the Council of 23 October 2000 establishing a framework for communities actions in the field of water policy. Official J. European Comm., L.327. 22. 12. 2000, 1-65.
• DYDUCH-FALNIOWSKA A., KAŹMIERCZAKOWA R., MAKOMASKA-JUCHIEWICZ M., PERZANOWSKA-SUCHARSKA P., ZAJĄC R., 1999. Ostoje przyrody w Polsce. Wydawnictwo. Inst.Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• FORMAN R. T., GODRON M., 1986. Landscape ecology. John Wiley and Sons, New York.
• GLIWICZ J., 1995. Funkcjoniowanie wysp leśnych w krajobrazie rolniczym w świetle badań nad gryzoniami. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 85-98.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A. (red.), 1989. Jeziora Mazurskiego Parku Krajobrazowego: stan eutrofizacji, kierunki ochrony. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Cłowiek i Środowisko' 1, 7-166.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1991. Funkcjonowanie obszarów młodoglacialnych o szczególnych walorach przyrodniczych. [W:] Ekologiczne podstawy gospodarowania środowiskiem przyrodniczym: wizje, problemy, trudności. MAZUR S. (red.) Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1997. Ekologiczne problemy gospodarowania jakością wód powierzchniowych oraz ich siedliskiem i przyrodą. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 17, 63-88.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1998. Różnorodność biologiczna siedlisk słodkowodnych: problemy, potrzeby, działania. Idee Ekologiczne 13, seria Szkice 7, Wydawnictwo Sorus, Poznań, 13-54.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1999a. Jeziora w krajobrazie: związki ekologiczne, wnioski dla ochrony. [W:] Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych. ZDANOWSKI B., KAMIŃSKI M., MARTYNIAK A. (red.), Wydawnictwo IRS, Olsztyn, 19-40.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1999b. Shallow lakes in lowland river systems: role in transport and transformation of nutrients and in biological diversity. Hydrobiologia 408/409, 349-358.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1999c. River Jorka catchment and the lakes in the Masurian Lakeland as the Long Term Ecological Research site in Poland: scope of studies, preliminary results. [W:] Long term Ecological Research: examples, methods, perspectives for Central Europe. BIJOK P., PRUS M. (red.), Warszawa, 113-124.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 2000a. Ekosystemy wodne i ich przyroda w planach ochrony parków narodowych: założenia, realizacja, potrzeby. Szczeliniec (PN Góry Stołowe) 4, 121-136.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 2000b. Monitoring różnorodności biologicznej ekosystemów i siedlisk słodkowodnych. Biuletyn Monitoringu Przyrody 1, 24-36.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 2001. Nutrient input and retention in shallow lakes affected by climate changes and catchment hydrology: long-term studies in river-lake system on Masurian Lakeland (Poland). Ecohydrology and Hydrobiology 2, 165-174.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A. (red.), 2002. Catchment impact on lakes: long-term studies of the river-lake system in diversified landscape. Polish J. Ecol. 50, 411-550.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 2003. Monitoring ekosystemów jeziornych i rzecznych (MPEJR) - uwagi po kilku latach realizacji. Biuletyn Monitoringu Przyrody 4, 35-50.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., ŁAWACZ W. (red.), 1985. Factors affecting nutrient budget in lakes of the R. Jorka watershed (Masurian Lakeland, Poland). Ekol. pol. 33, 171-380.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., WĘGLEŃSKA T., 1995. System rzeczno-jeziorny jako układ płatów krajobrazowych i ich stref granicznych. Zesz. nauk Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 185-204.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., WIŚNIEWSKI R. J., 1994a. Jeziora w krajobrazie Suwalskiego Parku Krajobrazowego - podsumowanie wyników i wniosków badawczych, propozycje kierunków ochrony. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 267-280.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., WIŚNIEWSKI R. J. (red.), 1994b. Jeziora Suwalskiego Parku Krajobrazowego: związki z krajobrazem, stan eutrofizacji i kierunki ochrony. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN & Człowiek i Środowisko' 7, 1-280.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., WIŚNIEWSKI R. J. (red.), 1996a. Funkcjonowanie systemów rzeczno-jeziornych w krajobrazie pojeziernym: rzeka Krutynia (Pojezierze Mazurskie). Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 13, 1-461.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A. WIŚNIEWSKI R. J., 1996b. System rzeczno-jeziorny jako układ krajobrazowy. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środo-wisko' 13, 7-20.
• JANCZAK J (red.), 1996. Atlas Jezior Polsk. Tom I - Pojezierze Wielkopolskie i Pomorkie. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
• JANCZAK J. (red.), 1999. Atlas Jezior Polski. Tom III - Pojezierze Mazurskie. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
• KACZMAREK Z., 1997. Zasoby wodne Polski i Europy w obliczu globalnych zmian klimatu. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 17, 15-32.
• KLECZKOWSKI A. S., 1994. Zmiany ilościowe i jakościowe zasobów wodnych, prognoza gospodarowania wodą, stan zasobów. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 10, 35-47.
• KLOSS M., WILPISZEWSKA I., 2002. Diversity, disturbance and spatial structure of wetland vegetation along the lake shore: river Jorka lake system (Masurian Lakeland, Poland). Polish J. Ecol. 50, 489-515.
• KŁOSOWSKI S., TOMASZEWICZ H., 1994. Analiza rozmieszczenia, struktury i warunków siedliskowych zbiorowisk roślinności brzegowej systemu rzeczno-jeziornego górnej Szeszupy. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 119-144.
• KŁOSOWSKI H., TOMASZEWICZ H., 1996. Zbiorowiska roślinne systemu rzeczno-jeziornego rzeki Krutyni na Poj. Mazurskim. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 13 , 345-376.
• KONDRACKI J., 2000. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• KOZŁOWSKI S. (red.), 1998. Systemy ECONET i CORINE a strategia ochrony przyrody w Polsce. Zesz. nauk. Kom.Nauk.'Człowiek i Środowisko' 22, 1 - 122.
• KOZŁOWSKI S., 2000. Ekorozwój - wyzwanie XXI wieku. PWN, Warszawa.
• KRASKA M., PIOTROWICZ R., KLIMASZYK P., 1996. Jeziora lobeliowe w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 52, 5-25.
• KRUK M., 2000. Biogeochemical functioning of hydrologically modified peatlands and its effect in eutrophication of freshwaters. Polish J. Ecol. 48, 103-161.
• KUFEL L., 1991. Watershed nutrient loading to lakes in Krutynia system (Masurian Lakeland, Poland). Ekol. pol. 38, 323-336.
• LEWANDOWSKI K. B.,1992. Krainy Jezior w Polsce - przyroda i ekologia jezior. PWRiL, Warszawa.
• LISTA OBSZARÓW NATURA 2000, 2004. Lista obszarów Natura 2000 przesłana przez Polskę do Komisji Europejskiej. http//www.mos.gov.pl (NATURA 2000).
• LISZEWSKA M., OSUCH M., 2000. Analiza wyników globalnych modeli zmian klimatu dla Europy Środkowej i Polski. [W:] Zmiany i zmienność klimatu Polski. Mat. Konf. Łódź, listopad 1999, 129-145.
• ŁUCZAK J. DĄBROWSKA-PROT E.,WÓJCIK Z., 1995. Specyficzność ekologiczna ekotonów na przykładzie strefy przejścia między lasem a polem uprawnym. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 115-142.
• MAKOMASKA-JUCHIEWICZ M., PERZANOWSKA J., 2004. Ogólne zalecenia dla ochrony typów siedlisk oraz gatunków zwierząt ( poza ptakami) i roślin wymienionych w załącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, przewidywane na terenach Specjalnych Obszarów Ochrony sieci Natura 2000 w Polsce http://www.mos.gov.pl (NATURA 2000)
• MOZGAWA J., 1994. Struktura wybranych zlewni jeziornych Suwalskiego Parku Krajobrazowego w świetle zdjęć lotniczych. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 55-72.
• MOZGAWA J., 1995. Zastosowanie zdjęć lotniczych do charakterystyki ekotonalności i mozaikowości krajobrazu na przykładzie pojeziernych krajobrazów północno-wschodniej Polski. Zesz.nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 15-26.
• NATURA 2000. Europejska sieć ekologiczna 1999. Wydawnictwo Min. Ochrony Środowiska, Zasobów Nat. i Leśnictwa, Warszawa.
• OLACZEK R., 1996. Ochrona Przyrody w Polsce. Wydawnictwo Liga Ochrony Przyrody, Warszawa.
• RYBAK J., 2002. Seasonal and long-term export rates of nutrients with surface runoff in the river Jorka catchment basin (Masurian Lakeland, Poland). Polish J. Ecol. 50, 439-459.
• RZEPECKI M., 2002. Wetland zones along lake shores as barrier systems: field and experimental research on nutrient retention and dynamics. Polish J. Ecol. 50, 527-543.
• SMOLSKA E., 1994. Dynamika współczesnych procesów morfogenetycznych w zlewni górnej Szeszupy. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 7, 33-46.
• SMOLSKA E., MAZUREK Z., WÓJCIK J.,1995. Dynamika procesów geomorfologicznych na stoku pojeziernym jako czynnik środowiskotwórczy. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 205-220.
• SZTRANTOWICZ H., 1995a. Znaczenie ekotonu ląd-woda (łąka- pobrzeże jeziora) dla mikroorganizmów glebowych. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 177-184.
• SZTRANTOWICZ H., 1995b. Rola ukształtowania stoku i jego użytkowania na formowanie się zespołów mikroorganizmów glebowych. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 221-230.
• ŚNIEŻEK T. (red.), 1997. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego - Stacja Bazowa Puszcza Borecka. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• TURNER M. G., GARDNER R. U., O'NEILL R. V., 2001. Landscape ecology in theory and practice. Springer Verlag, Berlin.
• WILPISZEWSKA I., KLOSS M., 2002. Wetland patches (potholes) in mosaic landscape: floristic diversity and disturbance. Polish. J. Ecol. 50, 515-527.
• WÓJCIK Z., 1995. Problemy synantropizacji szaty roślinnej ze szczególnym uwzględnieniem wysp leśnych. Zesz. nauk. Kom. Nauk PAN 'Człowiek i Środowisko' 12, 27-48.
• ZDANOWSKI B. (red.), 1992. Jeziora Wigierskiego Parku Narodowego: stan eutrofizacji i kierunki ochrony. Zesz. nauk. Kom. Nauk. PAN 'Człowiek i Środowisko' 3, 1-248.